Morgunblaðið - 03.03.1964, Qupperneq 17

Þriðjudagur 3.'marz 1964
MORGUNBLADIÐ
17
Sameiniimst um veröuga
lausn HaIIgrímskirkjumálsins
borgarafundur um málið
Fjölmennur
SÍÐASTLIÐINN sunnudag- var
boðað til fundar í Sigtúni (Sjálf-
stæðishúsinu) og var tilefnið
bygging Hallgrímskirkju á Skóla
vörðuholti. Fundurinn gerði á-
lyktun, er fól í sér áskorun til
þeirra er áhrif geta haft á bygg
ingu kirkjunnar að stofna til sam
keppni meðal arkitekta um til-
lögur . til áframhaldandi fram-
kvæmda kirkjubyggingarinnar.
Funduririn hóÆst kl. 3 síðdegis
Og setti hann fundarstjóri Hókon
Guðmundsson hæstaréttarritari.
Bað hann fundarmenn í upphafi
að risa úr sætum til minningar
þjóðskáldsins Davíðs Stefánsson
ar, er látizt hafði þá um morg-
uninn,
Fyrri frumimælandi var Dúðvig
Guðmundsson Skólastjóri. Hann
Iharmaði að þeir, sem fundar-
Iboðendur hefðu boðið á fund
jþennan, mættu þangað e'kki. Þeir
litu á hús þetta sem eitt híð merk
asta hús þjóðarinnar, en þó liti
svo út að þeir mætu það ekki
til andsvara. Lúðvíg kvað hávær
ar raddir hafa verið um það, að
fundur sem þessi hefði ekki ver-
ið fyrr til kvaddur og gagnrýni
fram lögð. Hann kvaðst sjálfur
Ihafa staðið fyrir fundi fyrir
meira en tuttugu árum, þar sem
fram hefði komið gagnrýni á
Hallgrímskirkju. Hann kvað
fundarboðendur ekki vera að and
mæla byggingu veglegrar kirtkju
í höfuðstaðnum, heldur væru
iþeir að leita san„stöðu meðal
almennings til þess að betrum-
Ibæta þá kirkjubyggingu, sem um
væri rætt. Lúðvíg kvaðst vera
einn hinna fyrstu sem hófu gagn
rýni á byggingu þessa. Nú væri
Ihann nefndur af kirkjuyfirvöld
um meðal skemmdarverkamanna
sem vildu sprengja listaverk í
loft upp. Hann kvað ekki hægt
að færa ummæli hans heilag-
leika biskupsins undir orðið
drengskapur, svo fjarri væru
þau öllum sannleika.
Þá vitnaði frummælandi til
bréfs Kurt Zier, skólastjóra Hand
íðaskólans til sr. Jakobs Jónsson
ar, sóknarprests Hallgrímssafn-
aðar, þar sem bent væri á að
guðslhús ætti að vera einfalt Og
óbrotið. Þá vitnaði frummælandi
til eigin bréfs til sr. Jakoihs, er
birt hafði verið á sínurn tíma Og
ræddi um kirkjubyggingu þessa.
Vitnaði hann þar til ummæla
dr. Björns Þórðarsonar ráðherra,
er vildi reisa höfuðlkirkju til minn
ingar Hallgrími Péturssyni í Skál
Iholti, en jafnframt kapellu að
Saurbæ að Hvalfjarðarströnd.
Nú væri ljóst, hvernig þvi máli
hefði lyktað.
Lúðvíg kvað okkur íslendinga
mega fyrirverða okkur fyrir
hverjum þeim, er til Íslands
Ikæmi og liti þennan óskapnað,
er reistur yrði á Skólavörðulhæð.
Þá vitnaði hann í marga lista-
menn og skáld er fjallað hafa
um þessa byggingu og deilt á
hana fyrir roörgum árum. Því
væri ástæðulaust að tala um að
nn fyrst vasru andmæli að koma
fram.
Frummælandi varpaði fram
þeirri spurningu, hver væri að
byggja þessa kirkju. Væri svo að
landsmenn allir stæðu að bygg-
ingu hennar ætti kirkjumálaráð-
herra að hafa eitthvað um bygg-
inguna að segja, hins vegar væri
þetta aðeins safnaðarkinkija og
lögum samkvæmt ætti söfnuður-
inn að standa straum af bygg-
ingunni.
Þessari Hallgrimskirkju hefði
verið lilkt við Klængskirkj u, en
Klængur hefði gert meira af stór-
mennsku, (sem í dag væri nefnt
stórmennskubrjálæði) en fyrir-
hyggju.
Þá kvað frummælandi að lok-
um æskilegast að fá fram hver
væri raunveruleg kirkjusókn í
dag, og hver væri þörf kirkna.
Síðari frummælandi var Pétur
Benediktsson. Kvað hann fund
þennan ekki boðaðan ti!l þess að
skattyrðast við þá, sem veitzt
haíi að gagnrýnendum kirkju-
byggingarinnar með ókvæðisorð-
um, sem sum hafi verið send frá
þeim stað, þar sem mestrar sálar-
göfgi mætti vænta á þessu landi.
Vildi Pétur einungis benda
á orð Páls postula í bréfinu til
„herradómnum í allri auðmýkt"
Efesusmanna: „Reiðizt, en synd-
gið ekki, sólin gangi ekki undir
yfir yðar reiði, og gefið ekki
d'jöflinum rúm.“
Ekki hvað Pétur það vaka fyrir
fundarboðendum að koma í veg
fyrir það, að Hallgríms Pétursson
ar sé minnzt með veglegri kirkju,
stórri kirkju, hér í Reykjavík.
En ef talað sé um stóra kirkju,
þá hHjóti það að vera kirkja, sem
rúmi stóran söfnuð, ekki kirkja,
sem er stór að utan, en lítil að
innan. Dómkirfkjan í Reykjavík,
sem sé eins og smákríli við hlið-
ina á ráðagerðunum á Skóla-
vörðuholti, rúmi 800 manns í
sæti, en Hallgrímskirkja eigi að
rúma 1000 til 1200 manns, eftir
því, hver segi frá. Bkki myndi
hann betur en að nálægt 1000
sæti’séu r Fríkirkjunni í Reykja-
vík.
Pétur Benediiktsson sagðist
halda, að til skamms tírna hafi
fæstir áttað sig á hinni óskaplegu
hæð turnsins. Benti hann á það,
að nú hafi verið prentaðar mynd-
ir í réttum hlutföllum til saman-
burðar við önnur hús teiknuð af
sama arkitekt við Austurvöll.
Kvaðst Pétur geta nefnt annað
dæmi mönnum til glöggvunar.
Við Austurbrún stæðu tvö há-
hýsi, hivort 13 hæðir. Hæð hvors
þeirra um sig sé 37,5 metrar. Ef
þau væru sett hvort ofan á annað
væru þau 75 m. á hæð. Turn-
báknið foefði enn vinninginn,
þriggja metra hátt toppskrautið,
sem ætlað sé rúm efst á því,
myndi gnæfa yfir 26 hæðir húss-
ins. Sagði Pétur að ráða mætti
af grein séra Jakobs Jónssonar
í Kirkjuritinu, að turninn gegndi
næsta litlu hlutverki, en það
væri einmitt hann, sem mestri
hneykslun hefði valdið vegna út-
lits síns, og það væri hann, sem
framar öllu gerði kostnaðinn við
að koma kirkjunni upp í senn
gífurlegan og óáætlanlegan af
nokkru viti.
Eina aðalásökunin gegn gagn-
rýnendunum kvað Pétur vera
þá, sem komið hafi frá séra
Jakob: „að með því að spilla
fyrir kirkjubyggingu, sem nokk
uð er á veg komin“, sé Pétur „að
spilla fyrir safnaðarstarfi og
menningarstarfi" o. s. frv. Las
Pétur kafla úr grein í síðasta
Stúdentablaði, þar sem hann
legur til, að stofnað verði til
verðlaunasamkeppni um fram-
hald kirkjubyggingarinnar. Sagði
hann, að því sé fjarri, að gagn-
rýnendurnir vinni að stöðvun
kirkjubyggingarinnar í miðjum
klíðum. í bygginguna hafi þegar
verið eytt 6 milljónum króna. í
áróðri hafi verið haldið fram, að
heildarkostnaður yrði um 40
milljónir, en það sé sama tala
og uppi var fyrir 10 árum. Kvað
Pétur hvern mann, sem nokkur
kynni hefði haft af húsasmíð-
um eða peningum, vita að þessi
tala sé alger fjarstæða. Væri tvö-
föld, þreföld eða jafnvel fer-
föld þessi fjárhæð nær sanni.
Bar Pétur nú upp tillögtu, sem
samþykkt var í fundarlok:
Almennur fundur, haldinn í
Sjálfstæðishúsinu í Reykjavík
hinn 1. marz 1964, skorar á alla,
sem áhrif geta haft á byggingu
Hallgrímskirkju á Skólavörðu-
holti í Reykjavík, að fá teknar
til gaumgæfilegrar endurskoðun
ar ráðagerðir þær, sem nú eru
uppi um byggingu kirkjunnar.
Leitað verði að niðurstöðu,
sem notið geti sem fyllstrar sam
stöðu þjóðarinnar og bendir
fundurinn á þá leið, að efnt verði
til samkeppni meðal arkitekta
um tilH jur til áframhaldandi
framkvæmda.
„Sóknarnefndin hefur nú orð-
ið,“ sagði Pétur Benediktsson
að lokum. „Er hún að reisa
musteri fyrir þann, sem sólina
hefur skapað, — eða er það guð
reiðinnar, sem á að búa í hin-
um mikla turni,?“
Prófessor Þórir Kr. Þórðarson
var næstur á mælendaskrá og
taldi umræður hafa verið heitar
um Hallgrímskirkju. Hann kvað
deila mega um byggingar Guð-
jóns Samúelssonar, en hann hefði
margt vel gert, þótt ekki hefði
honum tekist fullkomlega við
kirkjufoyggingar. Prófessor Þór-
ir kvaðst vilja fallast á fram-
komna tillögu um að reynt yrði
a'ð gera breytingar á kirkju Guð-
jóns þannig að hægt væri að
fella sig við Kirkjuna. Hann
kvað megingildi kirkna vera hið
innra, þar sem hið trúarlega og
uppeldislega starf færi fram.
Hitt hefði einmg að sönnu gildi
og bæri því að leitast við að
hafa kirkjur fagrar utan.
Frú Rósa B. Blöndals tók næst
til máls og kvað ummæli prófess-
ors Þciis sýna íslendinga vel
eins og þeir væru. Hann talaði
um kirkjuna litla hið innra, en
umfangsmikla hið ytra (þ.e. Hall
grímskirkju) Þannig væru íslend
ingar í dag.
Hannes Davíðsson arkitekt
kvaðst vonast til að sjá biskup-
inn hér, þann baráttumann, er
hann hefði jafnan skoðað heið-
arlegan og heilan. Nú hefði
brugðizt að hann mætti til leiks.
Kirkjunnar menn hefðu predik-
að hógværð og einfaldleik, en
allt annað lýsti sér í hinni fyrir-
huguðu Hallgríroskirkju. Ætlað
væri að í kirkjuna færu 30 þús-
und kúbimetrar af stekisteypu
o.g sagt hefði verið að allt það
ætti að fylla með trú, slíkt væri
engin smáræðis trú.
Gísli Halldórsson verkfræðing-
ingur spurði hve marga kúbi-
metra þyrfti fyrir trú, eða hvort
bænin væri minm í tveggja hæða
kjallara en 75 metra háum turni.
Hann taldi að þjóðfélag sem
væri með fjárhagslega slagsíðu
yrði að hugsa um framkvæmdir
en ekki láta sem ótakmarkað fé
væri til alls.
Hörður Ágústsson listmálari
vitnaði í Pál postula þar sem
hann segir „allt er mér leyfilegt
en ekki allt gagnlegt.“ Taldi hann
mönnum heimiit að gagnrýna
gerðir þeirra er byggja vildu
Hallgrímskirkju án þess að
spellvirki væru. Hann taldi lítið
samræmi í lífi fólks í dag og
byggingu hinnar fyrirhuguðu
kirkju.
Hjörtur Kristmundsson skóla-
stjóri kvaðst hafa neitað sóknar-
presti sóknar sinnar, Hallgríms-
sóknar, að ganga hús úr húsi til
stuðnings byggingar þessa óberm
is er rísa ætti á Skólavörðuhæð,
en hann hefði glaður gengið er-
inda sóknarprestsins ef um hefði
verið að ræða hóflega kirkju-
byggirigu við hæfi safnaðarins.
Hann spurði hvort menn ættu
að sætta sig við að einhverntíma
hefði verið gerð vitleysa í teikn-
ingu og framkvæmd og nú
skyldu skattborgarar þjóðfélags-
ins borga þessa höfuðheimsku.
Skúli Nordal arkitekt kvaðst
hafa treyst því að kirkjunnar
menn kæmu til umræðna um
þessa byggingu en það hefði
brugðizt. Hann kvað mestan
greiða gerðan minningu Guðjóns
heitins Samúelseonar að brjóta
það niður sem komið væri af
þessari byggingu. Á sínum tíma
hefði ekki staðið á gagnrýni
arkitekta á verkinu.
Gunnar Gunnarsson skáld
kvað hina eldri ekki hafa staðið
sig nógu vel að berjast gegn
þessu verki á Skólavörðuhæð.
Hann kvaðst ekki vilja standa
gegn byggi.ngu stórrar kirkju í
Reyikjavík, kirkju í minningu
HAFNARFIRÐI — Síðastliðinn
laugardag vígði Iðnaðarmannafé-
lag Hafnarfjarðar nýtt félags-
heimili, sem er á þriðju hæð
hússins Linnetsstígs 3. Við opn-
un þess var ýmsum aðiljum, er á
maijJji hátt hafa veitt aðstoð og
fyn.w^eiðslu við bygginguna,
boðið til fagnaðar í hinum nýju
húsakynnum. Mun þar hafa ver-
ið um 80 manns síðdegis á laug-
ardag en um kvöldið var vígslu-
hátíð.
í tilefni þessa barst félaginu
margar góðar gjafir, svo sem
forkunnarfagur pappírshnífur
frá stjórn Landssambands iðnað-
armanna. Vélsmiðja Hafnarfjarð-
>ar og bæjarstjórn kaupstaðarins
gáfu fagurlega skreyttar blóma-
körfur. Haukur Magnússon húsa-
smíðam. og frú gáfu skreytta
gestabók ásamt þrjú þúsund
krónum í peningum. Prentsmiðj-
an Litmyndir gaf málverk og
margar aðrar gjafir bárust.
Við þetta tækifæri fluttu ræð-
ur Sigurður Kristinsson, formað-
ur félagsins, Guðmundur Hall-
dórsson, forseti Landssambands-
Hallgríms Péturssonar, dýrrar
kirkju og veglegrar. Hins vegar
kvaðst hann á móti þeirri
hryggðarmynd er rísa átti á
Skólavörðuholti. Hann kvað
kirkjunni hafa verið líkt við
margt, sér fyndist ekki fjarri lagi
að líkja henni við horrollu, sem
væri að ganga úr reifinu og væri
flækt í tjásunum.
Þá voru ei'nnig á mælendaskrá
Jón Bjarnason, er vildi samkomu
lag um breytingu á kirkjunni svo
allir mættu við una; Sigurbjörn
Guðmundsson, sem var meðmælt
ur byggingunni og taldi að hér
ætti að stöðva hana með áróðri;
Jón Þórðarson prentari, sem taldi
sig lítið hrifinn af byggingunni
en þó meðmæltan að haldið
væri áfram við hafið verk;Sig-
urður Líndal er ræddi um laga-
legan rétt til breytinga; Sigurjón
Bjarnason, er taldi þetta spill-
ingu þar sem fjármuni þarfnaðist
til allra annarra verka í þjóðfé-
laginu, Lúðvíg Guðmundsson er
bar fram nofckur andsvör og
Ragnar Jónsson er kvaðst vona
að Reykviíkingum tækist, að sam
einast um byggingu þessarar
kirkju svo eitthvert hóf væri á
og ennfremur leikhúsi í höfuð-
staðnum. Mætti höfuðstaðarbú-
um veitast auðna til að reisa hús
sem bæði gætu hýst Thaliu og
Guð almáttugan.
Svo margir sóttu fund þennan
sem húsrúm leyfði og máttu
margir standa. Tillagan, sem Pét
ur Benediktsson bar fram var í
fundarlok samiþyfckt með yfir
gnæfandi meiriihluta.
ins, og Stefán Jónsson, forseti
bæjarstjórnar.
Félagsheimilið er um 200 fer-
metrar og fundarsalurinn 130
ferm, þá er eldhús og skrifstofa
iðnaðarmanna. Heimilið er hið
fegursta, parkertgólf og teppi í
kring. Það er búið húsgögnum
eftir hafnfirzka iðnaðarmenn, en
þeir unnu að sjálfsögðu að bygg-
ingunni. Er félagsheimilið hið
glæsilegasta að öllum frágangi.
í Iðnaðarmannafélagi Hafnar-
fjarðar er á þriðja hundrað
manns úr öllum iðngreinum í
bænum, og er hver iðngrein deild
innan félagsins. I þeim eru for-
stjórar, meistarar og sveinar. Auk
þess er starfandi innan félagsins
kvenfélag, sem í eru eiginkonur
iðnaðarmanna, en slíkt er alger
nýlunda hér á landi.
Stjórn Iðnaðarmannafélagsins
skipa: Sigurður Kristinsson for-
maður, Guðmundur Guðgeirsson
ritari, Einar Sigurðsson gjald-
keri og meðstjórnendur Jón Kr.
Jóhannesson og Vilhjálxnur
Sveinsson. — G.E.
Stjórn Iðnaðarmannafélags Hafnarfjarðar. Talið frá vinstri: Jón
Jóliannesson, Einar Sigurðsson, Sigurður Kristinsson formaður,
Vilhjálmur Sveinsson og Guðmundur Guðgeirsson. —
Ljósm. Sv. Þoim.
Nýtt félagsheémili
iðnoðarmanna