Morgunblaðið - 08.03.1964, Síða 21

MORGUNBLADIÐ
21
{ Sunnudagur 8. marz 1964
Rækjustofninn ætti að
geta gefið meira af sér
En skynsamlegar aðgerðir og tíma
þarf til að ná honum upp aftur
Fiskifræðingarnir Ingvar Hallg rímsson og Aðalsteinn Sigurðs-
son skoða sýnishorn.
EFTIR að rsskjuveiðimenn á ísa-
firði og Arnarfirði hafa fiskað
iþann háimarksafla, sem leyfður
er árlega, sæ-kja margir það fast
að fá að afla meira en fiskiÆræð-
ingar telja óhætt vegna rækju-
stofnsins. Annars staðar er ræikja
ekki veidd nema lítilsháttar af
einum báti í Ingólfsfirði.
Fréttamaður Morguníblaðsins
hefur átt tal við fislkifræðingana
Aðalstein Sigurðsson og Ingvar
Hallgrímsson, sem hafa haft
rækj'urannsóknirnar á hendi und
anfarin ár, og leitað hjá þeim
frétta af gangi þessara mála, en
afskipti fisíkifræðinga af rækj-
unni hófust haustið 1959. Þeir
aögðu svo frá:
Sumarið 1959 komu tilmæli frá
rækjusikipstjórum í ísafjarðar-
djúpi uim einlhverjar aðgerðir,
því þeim þótti ásóknin í rækjuna
orðin ískyggileg. Þetta varð til
þess, að Aðalsteinn Sigurðsson
fór vestur um haustið og þar með
hófust rækjurannsóknir okkar og
afskipti af veiðunum vestra. Þá
var allt í lagi með rækjustofn-
inn, segir Aðalsteinn. En ástæð-
an til þess, að rækjumenn voru
uggandi var sú, að þeir áu hylla
undir tvær verksmiðjur búnar
Bkelfléttingarvélum, og vissu að
þeim mundi fylgja aukið álag á
Bbofninn. Fram að þeim tima var
rækjan eingöngu skelflett með
höndum. í þessu reyndust þeir
sannspáir.
Önnur verksmiðjan búin skel-
Ifléttingarvél tók til starfa þá um
haustið, en hin í ársbyrjun 1960.
Bátunum fjölgaði þá mjög mikið
©g tala þeirra þrefaldaðist á
skömmum tíma, þó að Aðalsteinn
legði þá til, að farið yrði varlega
í að 'fjölga rækjuíbátum. En það
skal tekið fram, að við veitum
ekki veiðileyfin. A árunum
1952-58 voru 6 bátar til jafnaðar
við þessar veiðar í Djúpinu, 1959
13 bátar, 1960 17 bátar og 1961
voru þeir orðnir 22. Eftir þetta
var gerð gangskör að því, að
aflaskýrslur yrðu mothæfar og
frá og með 1960 fórum við að
fá sýhislhorn úr aflanum reglu-
lega og voru þau rannsötkuð hér
syðra.
•. Við fórum mokkrum sinnum
KC.
•oo
»0
vestur á meðan við vorum að
kynna okkur aðstæður og vinmu-
brögð við veiðamar.
— Og hvernig leit þetta út,
samkvæmt athugunum ykkar?
Það bom brátt í Ijós, að atfla-
brögðum rækjubáta í ísafjarðar-
djúpi hrakaði. Árin 1959 og 1960
fór heildaraflinn að vísu vaxandi
með auknum bátafjölda, en þrátt
fyrir vaxandi sókn hríðféll afla-
magnið þegar á vertíðinni
1961-62. Sem dæmi má nefna, að
fyrri hluta árs 1961 var heildar-
afli rækjubáta í ísafjarðardjúpi
um 600 lestir en aðeins um 200
lesitir á sama tíma ári síðar með
svipuðu álagi. Þetta var augljóst
merki um ofveiði, og sýndi
glöggt að stofninn þoldi ekki
þessa miklu sókn.
Þegar svona var komið fyrir
tofninum og rækjuveiðunum,
kváðust útgerðarmenn ■'•arla geta
gert út öllu lengur fyrir atfla-
leysi.
Þá virtist okkur aðeins um
þrennt að ræða: 1) að setja
skarpa taikmörkun á heildarafl-
ann, 2) að láta slag standa og
rækjuveiði leggjast niður sjálf-
krafa innan skamms, 3) að
banna alveg rækjuveiðar í Djúp-
inu þar til stofninn hefði náð sér
aftur etftir ofveiðina.
Fyrsta leiðin var valin, sú að
halda við veiðinni að nokkru, en
tafemarka magnið, þanmig að
verksmiðjurnar gætu þó starfað,
svo að atvinnuvegurinn legðist
ekki alveg niður. Eftir að hafa
talað við menn vestra ákváðum
við magnið, sem leyft yrði að
veiða, 400 lestir á ári. Þegar há-
marksafli hafði verið ákveðinn,
skipti fjöldi ræfcjubáta að sjálf-
sögðu engu máli fyrir stofninn.
Stundi hins vegar margir bátar
veiðarnar verður hlutur .hvers
báts vitanlega minni og vertiðin
styttri.
Þetta kom til framkvæmda
1962 og hefur verið í gildi tvær
vertíðir. Hefur verið sótt mjög
fast á að fiá þessa hámarksveiði
auikna, en við ekki talið tök á
að auka hana að svo komnu máli.
— Og hvaða áhrif hefur þetta
haft á rækjuna?
í vetur hefur rækjan á ísa-
fjarðardjúpi verið heldur stærri
en undamfarið, og við vonum að
nú kornist meira upp af ungviði
en verið hefur til að auka veið-
ina eftir 2—4 ár. Rækja sú, sem
nýtt er, er 2—4 ára gömul. Meðal
afli á togtíma hefur stöðugt farið
minnkandi í Djúpinu síðan 1960,
þar til sl. haust, en á nýlokinni
vertíð var afli á togtíma sízt
minni en næstu vertíð á undan.
í byrjun síðustu vertíðar var t.d.
aflinn í október sæmilegur og
hafði ekki verið jafruhár síðan
1961. Meðalaflinn var heldur
hærri yfir alla vertiðina en
næstu vertíð á undan. En með
tilliti til þess, hve stofninn var
illa farinn og hve háir heildar-
aflinn verður að vera til þess að
atginmuvegurinn leggist ekki nið
ur um sinn, má búast við að tölu
verðan tíma taki að rétta stotfn-
inn við.
Aflinn í Arnarfirffi
rúmlega 80% hærri
— Gildir sama um rækjuna í
Arnarfirði?
Nei, ekiki alveg. Við fengum
sams kionar tilmæli um að at-
huga rækjuna í Arnarfirði 1961.
En við höfðum fengið aflaskýrsl-
ur þaðan síðan 1953 og ýmis önn-
ur gögn síðan 1960. Þegar við
hófum atíhuganir í Arnarfirði,
var þar minni afli á togtíma en
í ísafjarðardjúpi. Sókn í rækju-
stofninn í Arnarfirði jókst mikið
um 1953, en þar sem aflamagn
fór jafnframt minnkandi af þeim
sökum * fækkaði bátunum fljót-
lega aftur og rétti þá stofninn
við. Á árunum 1956-61 virtist
stofninn vera í góðu jafnvægi,
og notuðum við þvi einfaldlega
meðaltal þessara ára, þegar
ákveðinn var hámarksafli í firð-
inum, þ. e. 180 lestir. Síðar virt-
ist okkur óhætt að hækka hann
um 30 lestir, sem m. a. stafaði
af því, að í meðaltalsárunum,
sem við studdumst við, var eitt
verkfallsár, sem lækkaði meðal-
talið óeðlilega miikið.
Síðan haustið 1960 hefur afli
á togtíma verið mun hærri í
Arnarfirði en í ísafjarðardjúpi.
Eins og sjá miá af meðfylgjandi
línuriti var afli á togtíma í Arn-
arfirði mjög hár sl. ár en hefur
verið lélegri í ár. Samt sem áð-
ur reyndist hann rúmlega 80%
hærri en í ísafjarðardjúpi í jan-
úar sl. — Af þessu leiðir að sjiálf-
sögðu, að tekjur manna af rækju
veiðum í Arnarfirði munu vera
að sarna skapi hærri en í Djúp-
inu, enda er efeki um ofveiði að
ræða í Arnarfirði.
— Þetta voru niðurstöður rann
sóknanna fram að þessu. Og
hvað nú?
Meðan óskað er eftir að við
fylgjumst með rækjunni vestra
verður leyft hæsta aflamagn,
sem við teljum skynsamlegt og
reynt að sjá lengra en nef manns
n: .r og ekki leyfðjar hömlulausar
veiðar.
Bækjustofninn f Djúpinu er
feominn í svo mikla lægð, að ósk-
andi er, að hægt verði að ná
honum upp aftur, því að ísa-
fjarðardjúp á áreiðanlega að geta
gefið af sér meiri rækju en nú,
ef sfkynsamlega er á málum
haldið. En engin leið er að ná
stofninum upp nema með all-
ströngum friðunaraðgerðum. —
Hins vegar mun óframkvæman-
legt a@ hafa hámarksaflann öllu
minni en nú er, því að svo mikið
virðist þurifa til að standa undir
útgerð og vinnsla hérlendis. Sem
dæini má nefna, að hér þykir
fremur léleg rækjuveiði þótt 60
kíló aflist á togtíma, en meðal-
dagsafli í norsku fjörðunum er
oft um 10 kíló. Af þeim sökum
er nauðsyn að halda stofninum
hér eins hátt uppi og tök eru á,
ef atvinnuvegurinn á að vera
arðbær.
Sáralítið af seiffum í vörpunni
— Hver eru þá áhritf rækju-
veiða á fisk í þessum fjörðum?
Hafa þær áihrif á fiskveiðarnar
almennt?
— Dr. Bjarni Sæmundsson get-
ur þess í sínum ritum, að afli í
Inndjúpinu hafi alltaf verið stop-
ull. Tilgreinir hann nokkur afla-
leysistímabil, sem staðið hafi í
allmörg ár í hvert sinn, t.d. árin
1830-40 og frá 1880 til aldamóta.
Einnig hafa komið aflaleysis-
tímabil í öllu Djúpinu, og um það
skrifar dr. Bjarni t. d.: „Um
1830 urðu menn að hætta við út-
ræði í Bolungarvík vegna fisk-
leysis og flytja út í Skálavík og
Súgandafjörð, því enginn afli var
innar. Stóð þannig um nokkur
ár“. Þá er í Jarðabók Árna
Magnússonar getið um aflaleysi
í Inndjúpinu í 18—20 ár um alda
mótin 1700. Oft hefur þvi verið
stopul veiði í Djúpinu áður en
raekjuveiðar hófust þar. Nú er
kvartað yfir lítilli fiskgengd I
Djúpinu og rækjuvörpunni kennt
um. Við teljum að það sé ekki
rétt. Rækjuvarpan, sem notuð er,
er öðruvísi en sú, sem notuð er
annars staðar á Norðurlöndum.
Í9firðingar breyttu henni einmitt
til að losna við fiskinn, því að
rækjuveiðimönnum er ami að
því að fá smáfisk í vörpuna.
Varpan, sem hér er veitt í, er
pökalaus og belgurinn svo stutt-
ur, að fisfcar geta synt út úr
henni.
Við höfum farið nokkrar ferð-
ir með rækjubátum um tsafjarð-
ardjúp og mælt þann fisk, sem
feomið hefur í vörpuna. Hann er
sáralítill og helzt tegundir, sem
ekki eru nytjafiskar. Þó gert
væri ráð fyrir, að öll þau ýsu-
og þorskseiði, sem fást að me$al-
tali á togtíma með rækjunni,
yrðu seinna veidd á þeim aldri,
þegar árangurinn gefur mest af
sér, myndu þau gefa 5 kg af
þorski og 5—6 kg af ýsu. En
þetta er of hátt, því í að fiskurinn
er aldrei veiddur allur á sama
aldri. Þegar við gerðum þessar
athuganir, var meðalrækjuafli í
ísafjarðardjúpi 140—270 kg á tog
tíma. Þótt þessi fisfcseiði yxu upp
og veiddust öll á hagstfæðasta
aldri, væri verðmæti fiskisins
aðeins lítið brot af verðmæti
ræfcjuaflans.
Til gamftns má nefna, að svart-
fuglinn við ísafjarðardjúp étur
áreiðanlega margfalt fleiri fisk-
seiði á ári en allar rækjuvörpur,
sem notaðar eru þar, granda á
sama tíma.
— Þessir þrír firðir eru þá
forðabúr íslands af rækju, eða
hvað?
— Að svo komnu hefur rækja
ekki fundizt í nýtanlegu magni
utan áðurnefndra svæða. Hins
vegar verður rækju vart allt um-
hverfis landið, og vonandi tefcst
að finna fleiri nothæf ræfcjumið.
— Segið okkur nú að lofcum
hvað við fáum margar dósir eða
kíló af þessu sælgæti árlega?
— Um dósafjölda vitum við
ekki, en árið 1961 voru fluttar
út 235 lestir af rækju um 16
millj. kr. að verðmæti, en árið
eftir voru aðeins fluttar út 66
lestir um 5 Vt millj. kr. að verð-
mæti. Hefur útflutningurinn
þannig minnfcað samhliða því
sem rækjustofninum hefur hrak-
að. En allar okkar aðgerðir hafa
það eibt að marki, að rétta stofn-
inn við.
E. Pá.
Til sölu
3ja herb. íbúð á 1. hæð að Bjarkargötu 10 ásamt
tvöfölc/ m bílskúr. Tilboð óskast. Nánari upplýs-
ingaryí síma 18745.