Morgunblaðið - 25.03.1964, Blaðsíða 8

8
MORCUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 25. marz 1964
Þórir H. Einarsso n:
Hundstrýni og skötubörð
Gott skrifstofuhúsnæði
100 150 m2
óskast leigt. Verður að vera í, eða nálægt miðbæn-
um. Tilboðum sé skilað á afgreiðslu Mbl. fyrir
5. apríl, merkt: „Skrifstofuhúsnæði — 3436“.
Reykjavík — Stokkseyri
Farið verður til Stokkseyrar kl. 9 árd. á morgun,
skírdag. Aukaferð kl. 2,30 e.h. til Hveragerðis og
Selfoss. — Aukaferð til Hveragerðis og Selfoss alla
bænadagana.
Kvöldferð frá Stokkseyri til Reykjavíkur kl. 8 s.d.
á 2. í páskum.
Leitið uppl. hjá okkur
Sérleyfisstöð STEINDÓRS
simar 11585 og 11586.
EITT TIL TVÖ
HERBERGI
(annað með innbyggðum skápum) óskast til leigu
fyrir einhleypan karlmann, sem er lítið heima.
Uppl. í síma 32818 og 33588, 33614.
Símavarzla óskast
Stúlka vön símavörzlu óskast til starfa á Bæjar-
skrifstofunni í Kópavogi frá 1. maí nk. Vélritunar-
kunnátta æskileg. Laun samkvæmt launasamþykkt
bæjarins. Skriflegar umsóknir er greini aldur og
fyrri störf sendist undirrituðum fyrir 10. apríl nk.
24. marz 1964
Bæjarfógetinn í Kópavogi.
NOKKRIR þjóðkunnir menn
hafa efnt til umræðna um Hall-
grímskirkju. Það er e.t.v. að
bera í bakkafullan lækinn að
kveðja sér hljóðs á því þingi.
Og þó. Einn helzti málshefjand-
inn óskaði eindregið eftir af-
skiptum alþjóðar og áhrifum
varðandi þetta mál.
Að vísu vona ég, að mikill
meiri hluti þjóðarinanr líti svo
á, að Hallgrímskirkjumálið sé
þegar komið í höfn og afgreitt,
málefnalega og lagalega, enda
þótt framkvæmdir teygist fram
eftir árum og deilist í fleiri eða
færri áfanga. Slíkt væri líka
einsdæmi um stórframkvæmd.
Róm var ekki reist á einum degi.
Það væri líka að drepa í dróma
svo um munaði marga djarfa
hugsjón, ýmsan stórhug og eigi
allfáar áætlanir, ef ekkí væri
lengur á það hættandi að fitja
upp á nokkrum prjóni, nema
lokið væri í einum og sama á-
fanga, af ótta við það, að ella
kæmi þegar minnst vonum varði
Pétur eða Páll askvaðandi ein-
hvern dag, hrópandi og kallandi:
„Hættið, hættið. Þetta er allt of
stórt, og mér þykir það ljótt.“
Og ekki einungis hróp og köll.
Heldur og ósvífni, frekja og
dónaskapur. Og um fram allt lít-
ilsvirðing gagnvart dómgreind
almennings og smekk.
Já, ég vona vissulega, að mál-
ið sé komið í höfn. Mér virðist
hógværð og afskiptaleysi mál-
svara kirkjubyggingarinnar
benda til þess, að ekki þurfi að
óttast, að öfund og illvild í-
klæddar ósvífni, frekju og of-
stopa, fói skaðað svo stórmann-
legt og göfugt starf, sem bygg-
ing Hallgrímskirkju er.
En ef svo kynni nú að fara,
þrátt fyrir allt og allt, að há-
reysti og bægslagangur fárra
manna fengi ruglað svo dóm-
greind almennings og valdhafa,
að framgangur og uppbygging
Hallgrímskirkju kæmi til með
að vega salt við niðurrifsöflin,
svo að tvísýnt yrði um leikslok,
þá vildi ég ekki hafa látið það
farast fyrir að leggja mitt lítil-
fjörlega lóð á metaskálina. Og
því er það, að ég tek mér penna
í hönd.
í ræðu sinni, Um daginn og
veginn, hinn 17. febrúar sl., sem
einnig birtist í Morgunblaðinu
hinn 20. sama mánaðar, notar
Pétur Benediktsson bankastjóri
helming tíma síns til umræðu um
Hallgrímskirkju. Vil ég nú víkja
að nokkrum atriðum í ræðu hans.
í ræðu bankastjórans kemur það
fram, að honum eru kunn þau
ummæli formanns sóknarnefnd-
ar Hallgrímskirkju, að um stærð
og byggingarstíl kirkjunnar hafi
réttir og þar til kvaddir aðilar
fjallað og tekið ákvaraðnir með
löglegum og eðlilegum hætti fyr
ir um það bil tuttugu árum, og að
frá því verði ekki hvikað nú.
Yfir þessum ummælum reigir
bankastjórinn sig eigi alllítið og
segir: „Það er stórt orð Hákot.
Með leyfi, hver ákvað hvað fyr-
ir nær tuttugu árum? Og ef ein-
hver ákvað eitthvað, hvað sagði
hann þá um það, hvaðan pen-
ingarnir til kirkjubyggingarinn-
ar ættu að koma?“
Það er stórt orð Hákot. Senni-
lega er þetta rétt mælt. En það
er líka stórt orð bankastjóri. Og
með leyfi. Hvaðan kemur Pétri
Beneditkssyni umboð, siðferði-
legt og lagalegt, til þess að á-
varpa alþjóð og krefjast þess, að
Hallgrímskirkjusöfnuði í Reykja
vík sé sýnt ofbeldi og svívirð-
ing með því að nema úr gildi
löglegar ákvarðanir og athafnir
stjórnenda hans fyrir tuttugu ár-
um? Það hafa sjálfsagt ýmsir
söfnuðir á landinu staðið í kirkju
byggingum á þessu sama tíma-
bili og margir löngu lokið sín-
um byggingaframkvæmdum óá-
reittir að mestu. Hallgrímskirkja
er ekki lengra á veg komin en
raun ber vitni af tveim megin-
orsökum. í fyrsta lagi er bygg-
ingin stór og vegleg. Stórt verk
tekur lengri tíma en lítið verk.
f öðru lagi hefur fyrirtækið ekki
ætíð notið þess skilnings manna,
sem vænta mátti og vert var, þó
að varla hafi nokkru sinni fyrr
keyrt svo um þverbak í fjand-
skap og lélegum málflutningi,
sem fram kemur nú hjá Pétri
Benediktssyni. Kirkjan er því
enn \ smíðum. En hverju breytir
það um löglegar athafnir fyrir
tuttugu árum? Eru tuttugu ár
einhver alls herjar fyrningar-
timi sér’hverra samninga og lög-
gerninga, hvað sem í þeim stend-
ur og hvernig sem með hefir ver-
ið farið? Megum við e.t.v. vænta
þess, að Pétur Benediktsson eða
aðrir fari brátt að benda á kirkj-
ur og aðrar byggingar hingað
og þangað um landið, sem ákvarð
aðar voru fyrir tuttugu árum,
segjandi sem svo: „Þetta er ljótt
og alltof stórt. Hver ákvað hvað
fyrir tuttugu árum? Burt með
þetta. Breytið því að minnsta
kosti."
Og bankastjórinn spyr enn
fremur með þjósti, hvort sá, sem
ákvað, hafi einnig ákveðið, hvað-
an peningarnir til framkvæmd-
anna ættu að koma. Ekki er mér
kunnugt í smáatriðum, hver
muni einkum hafa verið fjár-
öflunarplön byggingarnefndar og
safnaðarstjórnar í öndverðu. En
ég gizka á, að í því efni hafi átt
að fara svipaða leið og þá tíðk-
aðist hjá öðrum kirkjusöfnuðum
í landinu. En auk þess er ekki
óeðlilegt, að forgöngumenn bygg
ingarinnar hafi vegna sérstöðu
gert sér góðar vonir um góðar
undirtektir og stuðning úr ýmsum
áttum, og sé ég ekkert ljótt við
það, þó svo kunni að hafa verið.
Það er víst engum söfnuði á fs-
landi meinað að snúa sér til opin-
berra aðila og einstaklinga með
beiðni um framlög og aðstoð í
einni eða annarri mynd. Það er
svo að sjálfsögðu hins opinbera og
einstaklinganna að meta og vega
hverju sinni, hvort málefnið sé
stuðnings vert eða eigi. Ég skil
ekki í því, að byggingarnefnd
Hallgrímskirkju hafi nokkru
sinni reynt að ákveða það, að
ríki, bær eða einstaklingar
skyldu leggja fram fé. Væri ekki
skynsamlegra og viðkunnanlegra
fyrir bankastjórann að rata rétta
leið og ávíta Alþing og borgar-
stjórn í stað þess að hreyta
þessum ónotum í byggingarnefnd
Hallgrímskirk j u ?
En það eru raunar enn þá
nokkrir ótaldir, sem víkja vilja
góðu að Hallgrímskirkju, enda
hefir það heldur ekki farið fram
hjá bankastjóranum. Sænska
deildin í lútherska heimsbanda-
laginu, Kvenfélag Hallgríms-
kirkju, skipshöfn Hamrafells, ein
hverjir aðilar í Kanada. Öllum
þessum aðilum hefur orðið það
á að láta af hendi rakna eða ráð-
gera fjárframlög til Hallgríms-
kirkju án þess að spyrja banka-
stjórann um leyfi, enda fá þeir
sína snoppunga í samræmi við
það.
Stærð Hallgrímskirkju er
bankastjóranum alveg sérstakur
þyrnir í augum. Til að sýna fram
á hina óhóflegu stærð, gerir
hann samanburð á kirkjunni og
nokkrum kunnum mannvirkjum
í Miðbænum. Byggingar þessar
eru að meiri hluta áratuga gaml-
ar og löngu of litlar til að gegna
sínu upphaflega hlutverki. En
þrátt fyrir það myndu þær þó
skyggja á þakskegg Hallgríms-
kirkju, ef saman stæðu, eftir því
sem bankastjórinn 'upplýsir. Já,
þetta er nú meira hneykslið. Að
höfuðkirkja íslenzku þjóðarinn-
ar, sem standa á í höfuðborg
landsins, og taka á í notkun fyrir
hina fjölbreytilegustu starfsemi
árið 1974 svo sem guðsþjónust-
ur, æskulýðsstarfsemi, margs
konar listræna túlkun og helgi-
hald og síðast en ekki sízt, sem
verða á þakklætisvottur okkar
og minnisvarði Passíusálmasöngv
arans, að þessi bygging skuli eiga
að verða nokkrum fetum hærri
en lyfsölubúð eða hótel frá 1930.
Þó er það bezta eftir, segir banka
stjórinn. Það á að verða turn á
kirkjunni. Já, Pétur Beneditks-
son, það er ekkert spaug að vera
uppi á þessum síðustu og verstu
tímum.
Um turninn farast bankastjór-
anum svo orð, að í honum sé
engin hrein lína, að stofni til sé
hann ferstrendur, en síðan hafi
verið komið einhverju fyrir á
köntunum, sem reynt hafi verið
að, kalla stuðlaberg, en sé alveg
óvefengjanlega illa verkuð skötu
börð. Það er nú það. Er annars
ekki til eitthvað, sem kallað er
órökstudd fullyrðing? Myndu
ummæli bankastjórans um turn
Hallgrímskirkju nokkuð vera í
ætt við slíkt? Hvernig á maður
að sjá hreinar línur, þegar hug-
ur hans er þrunginn óvild og
árásarþörf? Veit bankastjórinn
nokkuð, hvað hrein lína er? Það
skal ég segja honum, þó að ég
sé hvorki listamaður né listfræð-
ingur. Hrein lína er sú lína,
sem harmónerar við allar aðr-
ar línur með slíkum töfrum, að
upp stígur voldugur samhljóm-
ur, dýrðlegur óður til Drottins,
sem bergmálar frá stuðlabergi
vítt um loftin blá, út yfir sund
og eyjar. Við komumst ekki hjá
því að skynja þennan hljóm með
augum okkar, svo framarlega
sem þau eru ekki sjúk og blind,
fljótandi í vilsu hrokans og sjálfs
dýrkunarinnar.
Bankastjórinn kallar stuðla-
berg kirkjunnar illa verkuð
skötubörð. Hefur hann aldrei séð
stuðlaberg? Og hefur hann aldrei
séð skötubörð? Ég held það væri
ekki úr vegi fyrir hann að labba
sig einhvern góðviðrisdaginn í
einhverja fiskbúðina og biðja
fisksalann að lána sér vaxtalaust
eitt skötubarð, fara síðan heim
til sín og ljósmynda skötubarðið.
Eða teikna það, og vanda sig þá,
því það eiga raunar að finnast
hreinar línur líka í skötubarði.
Síðan getur hann borið saman
sitt eigið listaverk og mynd eða
líkan af Hallgrímskirkju. Og ef
hann þurrkar vel af gleraugun-
um, held ég að hann hljóti að
átta sig. Ella myndi ég leita augn
læknis hið bráðasta í hans spor-
um.
í Hallgrímskirkju mun ekki
finnast nokkur óhrein lína, svo
framarlega sem komizt verður
hjá þeim voða, sem það væri,
ef farið yrði að káfa í listaverk-
ið. Væri slíkt óhæfa með end-
emum og hin argasta svívirðing
við látinn listamann í gröf sinni.
Pétur Benediktsson lýkur máli
sínu með því að ráðleggja sókn-
arnefnd Hallgrímskirkju að virða
fyrir sér mynd af kapellunni á
Núpsstað, því það gæti gefið
tilefni til umhugsunar um það,
hve mikið fer fyrir Guði. Að
öllu saman lögðu er þetta það
bezta, sem bankastjórinn segir í
ræðu sinni. Það er satt. Það
getur farið svo óumræðilega lít-
ið fyrir Guði, ef því er að skipta
og aðstæður krefjast þess. Það
þarf ekki að panta viðtal hjá
Guði mörgum vikum fyrirfram.
Og Guð getur komizt af án járn-
beintrar steinsteypu, harðviðar,
glæsilegra húsgagna og hárra
sala. Guð þarf víst ekki einu
sinni að skulda í banka til þess
að vera Guð. Við getum spennt
greipar og talað við Guð, hvort
heldur við erum stödd á banka-
stjóraskrifstofu eða upp á Vatna-
jökli, í kapellunni á Núpsstað eða
í Péturskirkjunni í Róm. Guð er
lítillátur, hógvær, mildur, vel-
viljaður, kærleiksríkur, umburð-
arlyndur og alls staðar nálæg-
ur, þar sem hans er þörf.. Svona
lítill getur Guð verið. En Guð
getur líka verið stór. Svo óum-
ræðilega stór. Það er gagnslaust
áð ryðjast inn í skrifstofu hans
íklæddur hringabrynju hrokans.
Manni er vísað út. Það gefur lítið
í aðra hönd að sækja á fund hans
hjúpaður satíni sjálfselskunnar
og silkiborðum sjálfsálitsins,
Maður fær ekki áheyrn. Og það
er sama þó við skreytum okkur
með rúbínum reiðinnar eða smar
ögðum öfundar og afbrýði. Og
það er sama þó við hyljum okk-
ur með hýjalíni hræsninnar. Guð
er ekki viðlátinn. Guð kastar
ekki perlum fyrir svín. Svona
stór getur Guð verið.
Og ef við, mannanna börn,
viljum freista þess að tileinka
okkur ósköp litla örðu af þessu
guðlega eðli, að vera bæði lítii
Framhald á bls. 17,
IÍTGERÐARMENN
Útvegum með stuttum fyrirvara,
vökvaspil á bátapall, til að draga
upp léttabát og til annara nota. ^
7500 kg. afl.
tengt aflkerfi kraftblokkanna.
KRAFTBLOKKARUMBOÐIÐ:
I. PÁLMASON H. F.
Austurstræti 12 — Simi 24210.