Morgunblaðið - 10.05.1964, Blaðsíða 21

Sunnudagur 10. maí 1964
MORCUNBLAÐIÐ
\
21
snron
tiðindi
d
• Harðnandi bardagar í brezku
nýlendunni Aden á Arabíuskaga
hafa að undanförnu beint athygli
manna í meiri mæli að þeim
vandamálum, sem Bretar eiga
þar við að etja. Andstaða upp-
reisnarmanna í S Arabíusam-
bandinu hefur farið mjög vax-
andi siðan Nasser, forseti Egypta
lands, fór frá Jemen eftir sex
daga dvöl þar og margítrekaðar
yfirlýsingar um, að Bretar skuli
Ihraktir burt úr hinum arabíska
heimi, hvag sem það kosti, — og
eru Bretar við því búnir, að hann
láti kné fylgja kviði.
• Á þriðjudag gripu Bretar til
meiriháttar hernaðaraðgerða gegn
herskáum uppreisnarmönnum í
fjallahéraðinu Radfan, sem er í
um hundrað kílómetra fjarlægð
frá borginni Aden. Náðu þeir
möngum mikilvægum stöðvum
uppreisnarmanna og opnuðu til
öruggrar umferðar hinn svokall
aða D-hala-þjóðveg, mikilvæga
samgönguæð frá Aden að landa
mærum Jemen en hann hefur
tíðum verið skotspónn uppreisn
armanna. Uppreisnarmennirnir
í Radfan eru sagðir mjög herská-
ir. Þeir eru af ættflokki er
Quataibi nefnist og hefur foringi
(þeirra, Saif Muqbil Quataibi
aðalbækistöð sina innan landa-
xnæra Jemen.
• Ástandið á þessum slóðum hef
ur verið tíðrætt í brezka þinginu
að undanförnu, breaka ríkis-
stjórnin hefur látið glöggt í Ijós
áhyggjur sínar yfir vaxandi
íhlutun Egypta og aðstoð við
uppreisnarmenn — og Butler,
utanríikisráðherra hefur rætt
málið sérstaklega við Bandaríkja
Btjórn.
• Bretar líta málið mjög alvar-
legum augum, því að þeir telja
sig ekki mega missa herstöðina í
Aden og þá aðstöðu, sem hún
gefur til verndar hagsmunum
þeirra á olíusvæðunum á þessum
slóðum — auk þess, sem hún er
mikilvæg fyrir herflutninga til
Austurlanda fjær.
• Aden er eitt af fjórtán ríkj-
um Suður-Arabiusambandsins,
verndarsvæðis Breta, er tekur
yfir 112.000 fermílna svæði.
Áætlað er, að íbúar þess séu um
það bil ein milljón talsins, en
fullkomin skráning hefur aldrei
farið fram.
Borgin Aden, þar sem er her-
stöð Breta, er mjög vel varin frá
náttúrunnar hendi. Hún stendur
é dálitlum skaga, sem er í raun-
inni gígur útbrunnins eldfjalls,
Djebel Shamsham. Hún er stær-
sta borg sambandsins, fríhöfn, —
en höfuðborgin A1 Ittihad er þar
skaipmt frá. Þar er aðsetur lög-
gjafarþings, sem skipað er full-
trúum allra ríkjanna en lýtur úr-
slitavaldi brezka landstjórans, Sir
Kennedys Trevaskis.
Nýlendan Aden eín tekur yfir
75 fermílna svæði og telur
210.000 íbúa, Rúmur helmingur
þeirra er Jemenar.
• Kröfur Jemena til landsvæðis
B-Arabíusambandsins eru engan
veginn nýjar af nálinni, heldur
eiga rætur ag rekja allt til 17.
eldar, er Tyrkir sem höfðu haft
yfirráð allt frá 1538 létu þau í
hendur soldánsins í Sanaa, höfuð
borg Jemen. Árið 1735 losaði
höfðinginn Lahaj svæðið undan
yfirráðum soldánsins og kom á
fót sjálfstæðum soldánsdæmum,
eem tíðum elduðu grátt silfur við
Jemen-búa. Ágreiningurinn við
Bretá út af landamærunum hef-
ur verið við líði frá því Yemen
varð sjálfstætt konungsriki árið
1918, — konungstjórnin viður-
Ikenndi aldrei núverandi landa-
tnæri, og sömu stefnu hefur lýð-
veldisstjórnin haft.
Hermönnum
Nassers i
Jemen fjölgar
Sem fyrr segir hefur ástandið
í S-Arabíusambandinu verið tíð-
rætt i brezka þinginu að undan
förnu. Sl. mánudag skýrði Sir
Alec Douglas Home, forsætisréð-
herra frá því, hvers herstjórnin
í Aden 'hefði orðið vör varðandi
hinn vaxandi herbúnað uppreisn
armanna og aukna íhlutun Nass-
ers í Jemen.
Talið er, að Nasser hafi nú um
35-40.000 manna herlið í Jemen,
en á síðasta ári, er hann hét
stjórn Bandaríkjanna því að
fatkka smám saman herliðinu,
taldli þag tæp 30.000 manns.
Ekki er vitað til að neitt af þessu
liði sé staðsett nærri landamær
um Jemen og Aden, svo að inn-
rás er vart yfirvofandi á næst-
unni. Megin hluti liðsins mun
hafa verið sendur gegn konungs-
sinnum í norðurhéruðum Jemen
— en þeir hafa nýlega beint
þeim tilmælum til U Thants,
framkvæmdastjóra Sameinuðu
þjóðanna, að hann komi í veg
aldrei viljað ræða slí'ka lausn
málsins.
Þá urðu í þinginu allsnörp
orðaskipti út af fregn þeirri er
komst á ‘kreik frá Aden um síð-
ustu helgi, að tveir brezkir her-
menn hefðu verið háls*höggnir
og höfðu þeirra sett á stöng í
borginni Taiz í Jemen og höfð
þar til sýnis almenningi. Banda-
ríska sendiherranum í Sanaa,
höfuðborg Jemen (Bandaríkja-
stjórn hefur viðurkennt lýðveld-
isstjórnina í Jemen, en Bretar
ekki) var falið að grennslast fyr-
ir um sannleiksgildi fregnarinnar
en varð einskis vísari, er benti
til þess að rétt væri hermt. Af
hálfu stjórnarandsíöðunnar
brezku var rnjög gagnrýnt, að
herstjórnin í Aden skyldi gefa
upp nöfn hermannanna tveggja,
meðan fregnin var enn óstað-
fest — og staðhæfðu þingmenn,
að fjölskylda annars þeirra 'hefði
fyrst heyrt fregnina í sjónvarpi.
Ekki hefur enn komið ljóslega
fram, hvað varð um þessa tvo
hermenn, en stjórn Sallals til-
kynnti opinberlega, að fregnin
væri uppspuni frá rótum.
Stjórnir Breta
og USA
gremir a
• Glöggt er, að stjórnir Banda
ríkjanna og Bretlands greinir
verulega á um afstöðuna til
Nassers .
f síðustu vi'ku fór Richard
Butler utanríkisráðherra til
Bandaríkjanna og ræddi mál
þetta við stjórnina í Washing-
ton. Hann fór þar m.a. fram á,
að Bandaríkjastjórn tæki fyrir
aðstoð við Nasser, meðan hann

Butler og Johnson í Wáshington. — Ósammála um stefnuna
gagnvart Nasser.
fyrir þá fyrirætlun Nassers, að
útrýrna gersamlega stuðnings-
mönnum Imamsins, Al-Badr. sem
séu um ein milljón talsins. Á
hinn bóginn herma óstaðfestar
fregnir, að egypskir liðsforingjar
finnist í liði uppreisnarmanna í
Aden — og vopn þeirra eru talin
vafalaust frá Nasser runninn.
Sir Alec lýst því yfir, að
brezka stjórnin kærði sig ekkert
um átök við Nasser og myndi í
lengstu lög reyna að forðast þau.
Hins vegar gerði hann sér fylli-
lega ljóst, að hinn sívaxandi
stuðningur við uppreisnarmenn
gæti verið undanfari beinnar inn
rásar frá Jemen. Hann sagði það
eindregna ósk brezku stjórnar-
innar, að Sameinuðu þjóðirnar
ákvæðu landamæri Jemen og
Aden endanlega og tækju upp
eftirlit með því að slík ákvörðun
yrði í heiðri höfð. En stjórnir
Jemen og Egyptalands hefðu
héldi áfram íhlutun og undir-
róðri sínum gegn Bretum í S-
Arabíusambandinu. Tilmæli ‘hans
fengu neikvæðar undirtektir.
Bandaríkjastjórn er sögð leggja
á það áherzlu, að Nasser hafi
margt afrekað sem stjórnarleið-
togi Egyptalands — undir hans
stjórn sé þjóðin í stöðugri fram-
för. Hann sé ekki kommúnisti
— en með því að fjandskapast
um of við hann kunni hann að
snúa meir til vinstri. Ennfrem-
ur, að Bandaríkjastjórn hafi
viðurkennt lýðveldisstjórnina í
Jemen og kröfur hennar varð-
andi Aden séu í litlu frábrugnar
kröfum Imams-stjórnarinnar
fyrrverandi. Og síðast en ekki
sízt, að Bandaríkjastjórn eigi
einnig hagsmuna að gæta, þar
sem olíulindirnar séu, en þeirra
telji hún sig gæta betur með því
að semja friðsamlega við stjórnir
aðliggjandi ríkja en með því að
beita þær vopnavaldi.
0 Þá er talig víst, að Butler.
hafi rætt við Bandaríkjastjórn I
þær fregnir sem hafa borizt |
undanfarið um að Nasser sé í
þann veginn að koma sér upp
minni háttar kjarnorkuvopnum.
Fregnir þessar eru nokkuð um-
deildar, segja sumar þær runnar
undan rifjum ísraelsmanna í
áróðursskyni, en stjórn ísraels
hefur sem kunnugt er marg-
sinni beðið stjórn V-Þýzkalands
að hlutast til um að þýzkir sér-
fræðingar hætti eldflugasmíðum
fyrir Egypta. Aðrir telja fregnir
þessar á rökum reistar og segja
einnig, að ísraelsmenn hafi tekið
þeim með stillingu, er benti til
að þeir séu sjálfir vel á veg
komnir með smíði sams konar
vopna.
Enda þótt Nasser sé nokkur
ógnvaldur vegna útþenslustefnu
'hans og stöðugra seilinga til á-
hrifa í ríkjum Araba, eru margir
þeirar skoðunar, að hann eigi
langt í land með sameiningu
ríkja þeirra, — og er þar bent á
reynslu síðustu ára, t. d. sam-
band hans við Sýrland að undan-
förnu. Og ferð hans á dögun-
um til Jemen, sem fyrr var
getið, var ekki nein skemmti-
ferð. Sagt er, að Nasser sé ekk-
, ert vel við að þurfa ag'binda
I í Jemen 40.000 manna lið —
| — u. þ. b. þriðjung alls hers
Egyptalands. — Sallal forseti lýð
veldisstjórnarinnar hefur átt
litlu fylgi að fagna og stjórn hans
verið næsta áhrifalaus nema
helzt í þrem helztu borgum lands
ins — enda er Sallal heilsutæpur
maður og lítt til þess fallinn að
standa í stórræðum. Því var það,
að Nasser hafði með sér til Je-
men nýja stjórnarskrá; þar sem
svo var á kveðið, að kómið
skyldi á fót embætti forsætisráð-
herra, er hefði mest völd. Jafn-
framt lagði Nasser svo fyrir, að
við því embætti tæki Hamud E1
Jaifi, fyrrverandi sendiherra I
Kairo. Hann er sagður hafa mun
meira persónufylgi en Sallal og
vera líklegri til að koma á öfl-
ugri stjórn sem ekki mun af
veita, því að þróun landsins er
mjög skammt á veg kominn.
Einnig mun hafa mikið að segja,
að Faisal prins í Saudi-Arabíu
er sagður hafa mætur á Jaifi,
en til þessa hefur andað köldu
milli hans og stjórnanna í Sanaa
og Kairo. Takizt Jaifi að brúa
bilið milli Nassers og Faisals
telur Nasser sig ugglaust eiga
auðveldari leik gegn Bretum.
Verkstœðispláss
fyrir rafmagnsviðgerð óskast. — Má vera bílskúr.
Upplýsingar í síma 11153.
SveinaféSag
pípulagningamanna
Vill fáða starfsmann til uppmælingastarfa og fleira.
Nánari upplýsingar í síma 20060. Umsóknir send-
ist til sveinafélags pípulagningamanna, Freyjugötu
27 fyrir 15. þ. m.
2 bílar til sölu
Tilboð óskast í Chevrolet ’56 og Ford ’58. —
Báðir í ágætu standi.
Til sýnis í Hlégarði 35, Kópavogi, sunnudaginn
10. maí.