Morgunblaðið - 10.05.1964, Blaðsíða 28

28
MORCU N BLAÐIÐ
Sunnudagur 10. maí 1964
BYLTINGIN í RUSSLANDI 1917
ALAN moorehead
eða bolsjevíka Lenins; heldur
voru bau rædd af ábyrgum mönn
um í Dúmunni, jafnvel af einveld
isflokknum sjálfum. í helztu að-
alsmannasölum í Petrograd og í
návist skyldmenna keisarans
sjálfs, voru drukknar sikálar fyr
ir óhollustu við keisarann og fyr
irætlanir um að velta 'honum úr
sessi, voru ræddar opinberlega.
En þetta var ekki annað en
framkvæmdalaust málæði. Sjálft
vonleysi ástandsins virtist lama
allan dugnað fólksins, og til þess
að gera illt verra, fór óskapleg
kuldabylgja yfir landið. í jan-
úarmánuði komst frostið niður
fyrir 40 stig og járnbrautarnet-
ið, sem borgirnar áttu undir all-
an matarforða sinn og herinn all
ar birgðir, stöðvuðust af frost-
inu. Þráin eftir fæði, hita og friði
var allsráðandi í hugum venju-
legs fólks, og það þurfti ekki
annað en komast í biðröð við
brauðbúð til þess að verða þess
vart, að' rússneski verkamaður-
inn með alla sína hægt og hinn
fræga hæfileika til að þola hvers
kyns harðrétti, var nú að nálgast
eitt brjálæðiskastið, sem hann
fékk öðru hverju, en þá gat hann
um ekkert hugsað annað en
brjóta, brenna og skemma allt
sem fyrir varð. — Þetta —
en ekki Þjóðverjarnír — var
hættan, sem „embættis“-stéttirn
ar óttuðust raunverulega og
gerðu örvæntingarfullar tilraun-
ir til að gera keisaranum ljóst.
En nú var Nikulás orðinn óað
gengilegri en nokkru sinni fyrr.
Dauði Rasputins virtist hafa
komið honum í eitthvert gremju
og forlagatrúar mók. Hann lok
aði sig inn í Tsarskoe Selo, á-
samt fjölsky'ldu sinni, rétt eins
og hann væri umsetinn af óvin-
um, og nú gætti orðið lítið per-
sónutöfra hans og blíðlyndis.
Hver tilraun til rökræðna við
hann sökkti honum æ meir í
fjandskap og tortryggni; nú var
hann orðinn eins og einhver kyn
blendingur af Job og einræðis-
herra. Þegar stórhertogarnir,
frændur hans og bræður, skrif-
uðu honum alvarleg bréf og vör
uðu hann við, að bylting væri
óumflýjanleg, nema hann skip-
aði stjórn, sem þjóðin gæti fellt
sig við, svaraði hann eitthvað
þessu líkt: „Ég þoli engum að
gefa mér ráðleggingar", og hann
endurtók einbeittlega þá sann-
færingu sína, að það væfi skylda
hans að varðveita einræðið, þar
til yfir lyki. Hinn 12. janúar fór
brezki sendiherrann, Buchanan,
til Ninkulásar til að láta í ljós
við hann kvíða þann, sem banda
menn hans, Bretar og Frakkar,
bæru út af ástandinu. Honum
var veitt viðtal, standandi og það
var í þessu viðtali, sem Nikulás
kom með þessa frægu setningu:
„Hvort eigið þér við, sendiherra,
að ég eigi að ávinna mér traust
þjóðar minnar, eða hún eigi að
ávinna sér mitt tráust?"
Aðrir, sem fengu áheyrn hjá
Nikulási þessa daga, sögðu, að
tekið hefði verið á móti þeim í
sail, þar sem annar endinn var
— Ég get glatt þig með því, að þú ert ekki nærri því eins
þung og maður gæti haldið.
tjaldaður af, og að þeir hefðu
haft það óþægilega á meðvitund
inni, að keisarafrúin sæti bak
við það tjald og hlustaði á hvert
orð, sem sagt væri.
Snemma í janúarmánuði tókst
Trepov loksins að fá afsögn sína
tekna til greina, og metorðagjarn
skrifstofuherra, að nafni Nikulás
Golitsyn fursti, var settur í hans
stað. Engin ástæða virðist hafa
verið til þessarar skipunar önn-
ur en sú, að furstinn var sjúkur,
máttfarinn og fjörgamall, og því
undanlátssamur. Hann var skelf
ingu lostinn, þegar Nikulás skip-
aði hann í embættið, en treysti
sér ekki tií að neita, og ef út
í það var farið, var Protopopov
nú hinn raunverulegi forsætisráð
herra Rússlands. Hatrið gegn
honum í Dúmunni var svo magn-
að, að hann var hrópaður niður,
hvenær sem hann sýndi sig þar,
en þá hafði hann önnur ráð: á
hverju kvöldi var hann sagður
halda andafund, með Rasputin,
og árangurinn af þessum fund-
um var símaður til keisarafrú
árinnar, næsta morgun. Protopo
pov gætti þess einnig að halda
henni við efnið í blekkingun-
um, með því- að senda henni upp
login skeyti dag hvern, þar sem
dáðzt var að því, hve góð og
ágæt og hugrökk hún væri, og
innilega keisarinn væri elskað-
ur.
f janúar kom áríðandi sendi-
nefnd frá Bandamönnum til Pet-
rograd, undir forustu Milners lá
varðar frá Englandi, Doumergue
frá Frakklandi og Scialoia frá
Ítalíu, og var erindi hennar að
samræma hernaðaráætlanir
þeirra við Rússa og ef hægt
væri, að hressa við rússnesku víg
línuna. Ógurleg runa af veizlum
og fundum var haldin, en ekk-
ert mjakaðist — ekkert annað en
það, að nú varð það augljóst
hinum, að Rússland var að lenda
í ógöngum, sem enginn virtist
geta afstýrt eða jafnvel geta
gert sér grein fyrir. Á vígstöðv-
unum voru helztu hershöfðingj-
arnir, Alexiev, Brusilov og Rus-
sky jafn kvíðafullir og stjórn-
málamennirnir og einnig þeir
voru með leynimakk um ráð til
að losna við keisarann. Jafnvel
var þetta haft eftir Brusilov: „Ef
ég á að velja milli keisarans og
Rússlands, þá met ég Rússland
meira“.
í janúar voru að minnsta kosti
þrjár æsingastöðvar gegn keisar
anum að verki í Petrograd. í
fyrsta lagi Aðalsmannasamband
ið, félagsskapur aðalsmanna, sem
hafði „hallaruppreisn" á prjón-
unum. í öðru lagi öflin yzt til
vinstri, aðallega sósíaldemókrat-
arnir, sem héldu áfram mold-
vörpustarfsemi sinni, eins og hvít
ir maurar, í verksmiðjum og hern
um. Og í þriðja lagi Dúman sjálf.
Og gegn um alla þessa þrjá hópa
hlykkjaðist Okhrana, eins og eitt
hvert sníkju-skriðdýr, sem þrifst
bezt þar sem það getur valdið
rotnun og eyðiileggingu.
Bæði í Dúmunni og sósíaldemó
krataflokknum hafði verið nokk
ur tilhneyging hjá hinum sund
urleitu klofningum að sameinast,
meðan á ófriðnum sóð, og þessari
stefnu óx fylgi eftir dauða-Ras-
putins. í Dúmmunni höfðu frjáls
lyndir og vinstrisinnaðir þing
menn, að sósíalistum undantekn-
um, sameinazt í einn flokk, sem
kallaður var Fr'amfarasamband'
ið. í því voru 240 af 402 þing-
mönnum, og aðalforingjarnir
voru Rodzianko, forseti Dúmunn
ar, Miljukov, foringi Cadettanna,
Guchkov, einveldissinni, sem
hafði orðið ósáttur við keisai-
ann, út af Rasputin1) og Lvov
fursti, sem enda þótt hann væri
ekki þingmaður, þá hafði hann
getið hér ágætt orð, sem for-
maður sveitarstjórnasambands-
ins i Moskvu. Alexander Keren-
sky var svo sem einskonar skæru
liði, einhversstaðar á útskefjum
þessa flokkasambands.
Á svipaðan hátt hafði vaxið
upp félagsskapur, þekkt-ur und
ir nafninu Mezhrayonka innan
sósíaldemókrataflokksins, og var
tilgangur hans að sameina men
sjevíkana og bolsjevíkana. For-
ingjar hans hneigðust til mennta
mannastefnu — síðar átti Trot-
sky eftir að verða einn foringja
hans — en nú var þessi flokkur
að gerast athafnasamur og áhrifa
mikill. Maxim Gorky var að vísu
ekki foringi hans, en hefur samt
ef ti'l vill verið einhver bezti
fulltrúi stefnu hans og tilgangs.
Þegar komið var fram í jan
1) Guchkov, fyrrverandi for
seti Dúmunnar og stóreigna-
maður, var ævintýrapersóna
— einskonar rússneskur d’
Annunzio. Hann hafði farið
um Kínverjamúrinn, barist
gegn Bretum í Búastríðinu í
Suður-Afríku, og með grísk
um skæruiiðum í Makedóníu,
og auk þess háð mörg ein-
vígi. Á þessum tíma stóð hann
fyrir samtökum um „hallar-
byltingu".
KALLI KÚREKI

Teiknari; FRED HARMAN
OUCUf OLD-TlMEe.-THlS HORSf ••• V . oh/.-does aw awful lotof.-ow/- B-BOUMCIMS-UPAWD DOWM/ I.-UH." Wvl' THIMK YOU P-PALMED OFF.--OUOL- FKSi? AM IMFEaOB ANIMAL OM ME f /—' I--OW/--IM0T/CE ITDOESM’r) B-B0THEJ2 YOU í OOH/YOU '—W—w CH-CHEATED ME* THIS.-OUCH---]( l HOPG HSDOH’T) HORSE iS A B’SAD ACTOR/ J/]<E£P TPIS UP \ " '( 'CAUSE /F X LOSS J
f YOU GDTTA R!DE HIM A DAB-NABBIT/ GO W!TH TH' ) HOKSB/ DOM'TJUST SET/ (there uke a clop' y

Þeim lenti illilega saman áður en
lauk, honum Gamla okkar og prófess
or Boggs. Og það gekk svo langt, að
Gamli var farinn að æfa ^ig í skot-
fimi að húsabaki. t>ar kom Kalli að
honum og leizt ekki á blikuna.
—Miðað við þetta sýnishom af
skotfimi þinni held ég ekki að ég
myndi hætta mér í deilu við nokkum
mann væri ég í þínum spomm.
— Ég verð að halda uppi heiðri
mínum og það er háttur hraustra
manna að láta byssurnar jafna sakir.
— Fólk heldur mig huglausan ef ég
læt prófessor Boggs líðast að kalla
mig bófa og geri ekkert í málinu.
— En þú getur ekki hitt neitt. Allt
sem þú myndir afreka væri að loft-
gata nokkra saklausa áhorfendur.
— Og á meðan þú værir að strá um
þig blýinu getur Boggs tekið mið í ró
og næði og hitt þig beint rríilli augn-
anna. Þú veizt ekki nema hann sé
meistaraskytta. Hefurðu nokkuð
hugsað út í það?
AKUREYRI
Afgreiðsla Morgunblaðs-
ins er að Hafnarstræti 92,
sími 1905.
Auk þess að annast þjón-
ustu blaðsins við kaupend-
ur þess í bænum, er Akur-
eyrar-afgreiðslan mikilvæg-
ur hlekkur í dreifingarkerfi
Morgunblaðsins fyrir Norð-
urland allt. Þaðan er blaðið
sent með fyrstu beinu ferð-
um til nokkurra helztu kaup
staða og kauptúna á Norður-
landi, svo og til fjölda ein-
staklinga um allan Eyjafjörð
og víðar.
Umboðsmaður Morgun-
blaðsins á Akureyri er Stef-
án Eiríksson.
úarlok voru báðir þessir flokkar,
Framfarasambandið og Mezhra-
yonka, að vinna að stjórnarbreyt
ingu, en hvor á sinn hátt.
HIÐ HEIMSKUNNA
GOLD LABEL KAKÚ
f f N A G E R D R E =Y;KJ AVÍK.U R H F.
mm
Árbær, Selás,
Smálöndin
SUMARBÚSTAÐAFÓLKI
upp við Árbæ, í Selásnum
og í Smálöndum við Graf-
arholt, skal á það bent, að
í þessum hverfum eru starf-
andi umboðsmenn fyrir
Morgunblaðið. Til þeirra
skulu sumarbústaðaeigend-
ur snúa sér ef þeir óska að
fá Morðunblaðið íeðan dval
izt er í sumarbústaðnum.
Einnig er hægt að snúa sér
til afgreiðslu Morgunblaðs-
ins, sími 22480.
Umboðsmennirnir eru fyr-
ir Árbæjarbletti Hafsteinn
Þorgeirsson, Árbæjarbletti
36, fyrir Selás, frú Lilja
Þorfinnsdóttir, Sclásbletti 6
og í Smálöndum María Frið-
steinsdóttir, Eggjavegi 3.