Morgunblaðið - 02.07.1965, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐID
FBstudaerur 2. játí 1965

Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Ritstj órnarfulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
Áskriftafgjald kr. 90.00
f lausasölu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 6. Sími 22430.
á mánuði innanlands.
5.00 eintakið.
FARSÆL LAUSN
SÍLD VEIÐIDEIL UNNAR
au ánægjulegu tíðindi gerð-
ust í gær, að deila sú, sem
staðið hefur um bræðslusíldar
verðið fyrir norðan og austan,
var farsællega leidd til lykta
með viðræðum ríkisstjórnar-
innar við fulltrúa síldveiði-
skipstjóra og Landssambands
ísl. útvegsmanna. Síldveiði-
flotinn leggur því nú þegar
úr höfn.
Meginefni samkomulagsins
er það, að sumarverðið, krón-
ur 235.00 á mál, gildir fimm
dögum lengur en ákveðið var
með úrskurði yfirnefndar, eða
frá 10. júní í stað 15. júní. Sjó-
menn höfðu lagt á þetta á-
herzlu, og bent á það til stuðn
ings máli sínu, að í reglugerð
við lögin um verðlagsráð
sjávarútvegsins væri tekið
fram, að verð síldar á sumar-
síldveiðum skyldi ákveðið frá
10. júní til 30. september. Má
því segja, að þetta hafi verið
sanngjörn krafa, þótt hins
vegar sé ljóst, að yfirnefndin
gat miðað hærra verðið við
15. júní í stað þess 10.
Yfirnefndin ákveður sem
kunnugt er lágmarksverð á
síld, og þess vegna geta síldar
verksmiðjurnar greitt þetta
hærra verð þessa daga, án
þess að brotið sé gegn úr-
skurði yfirnefndarinnar.
í öðru lagi er ákveðið að
ríkisstjórnin noti ekki heim-
ildir samkvæmt bráðabirgða-
lögum um verðjöfnunar- og
flutningagjald síldveiðiskipa,
en samkvæmt þeim var heim-
ilt að taka í sérstakan sjóð 15
krónur af hverju síldarmáli,
sem verja skyldi í sérstökum
tilgangi.
Meginástæðan til þessarar
lagasetningar var sú, að verð-
mismunur á bræðslusíld og
saltsíld hafði minnkað svo, að
talin var hætta á því, að síld-
veiðiskipin mundu ekki leggja
afla sinn í nægilega ríkum
maeli upp í salt, og þess vegna
þyrfti að bæta upp saltsíldina
og var heimilt að gera það
með allt að 30 krónum á
hverja tunnu.
í fyrradag gerðist það hins-
vegar, að samkomulag náðist
mílli fulltrúa kaupenda og
seljenda í verðlagsráði um
sáltsíldarverðið, og töldu þeir
ekki nauðsynlegt að það yrði
bætt upp og má því segja, að
þar með hafi meginástæðan
fyrir því að nota heimildir
laganna, verið úr sögunni.
Af 15 krónunum, sem heim-
ilt var að taka í sérstakan
sjóð, var talið að nálægt 10
krónur þyrfti til að bæta upp
saltsíldina, ef ekki hefði náðst
það samkomulag um verð á
henni, sem náðist í fyrradag.
Voru þá eftir 5 krónur, og var
gert ráð fyrir, að til að styrkja
flutninga mætti nota sem
svaraði þremur krónum af
hverju máli, en í öðrum til-
gangi tvær krónur.
í fyrrasumar var greitt í
flutningagjald þrjár krónur
af hverju síldarmáli, og er á-
kvörðunin um að nota ekki
heimildir bráðabirgðálaganna
gerð í trausti þess, að í sumar
verði einnig greiddar þrjár
krónur í flutningasjóð.
Þá voru einungis eftir tvær
krónur, og hafði það valdið
einna mestum úlfaþyt, að
heimilt var að nota allt að
fjórar milljónir króna til þess
að gera tilraunir með flutn-
inga á kældri síld og fleira, og
hafði þetta gjald valdið sér-
stakri óánægju og verið á það
bent, að eðlilegt væri að taka
þessa upphæð úr Atvinnu-
leysistryggingas j óði.
Þriðja atriðið við lausn deil
unnar var það, að ríkisstjórn-
in mundi mæla með því að áð-
ur en sumarsíldveiðar hefjist
1966, verði tekin upp vigtun
á síld, sem lögð er inn í síld-
arverksmiðjur. Vigtun á síld
hefur verið mikið áhugamál
sjómanna og útvegsmanna og
sýnist það einnig sjálfsagt
réttlætismál, enda var á síð-
asta þingi samþykkt þings-
ályktunartillaga frá 4 Sjálf-
stæðisþingmönnum um þetta
máL
Þegar þessi atriði eru skoð-
uð, má með sanni segja, að
farsæl lausn hafi fengizt á
þessum deilumálum, og mun
öll þjóðin taka undir með dr.
Bjarna Benediktssyni, forsæt-
isráðherra, þegar hann sagði
á blaðamannafundi í gær, að
hann þakkaði öllum þeim, sem
hlut hefðu átt að lausn deil-
unnar.
HLUPU Á SIG
T eiðtogar stjórnarandstöð-
^ unnar hlupu heldur betur
á sig þegar þeir sendu for-
sætisráðherra tilmæli um, að
Alþingi yrði kvatt saman til
aukafundar vegna síldveiði-
deilunnar og, eins og segir í
ályktun þingflokks Fram-
sóknarflokksins, „upplausnar
ástands þess, sem nú ríkir að
öðru leyti í landinu á ýmsum
sviðum____“
Að sjálfsögðu hafnaði ríkis-
stjórnin þessum málamynda-
tilmælum, eins og stjórnar-
andstæðingar vissu fyrir-
fram og hélt áfram að vinna
að lausn síldveiðideilunnar.
Sundrung og flokkadrætt-
ir ógna tilveru Malaysíu

Sundrung og flokka-
drættir innan sambands-
ríkisins Malaysíu eru sí-
fellt að aukast, og segja
má, að framtíð landsins
stafi jafnvel meiri hætta
af þeim en hótunum Indó-
nesíumanna um að koma
því á kné. Ágreiningurinn
lagið méirihluta og situr nú
í stjórn. Samkvæmt ákvæð-
um í stjórnarskránni, er ráð-
herrum heimilt að grípa til
aðgerða til að koma í veg
fyrir að Kínverjar fótum-
troði hagsmuni Malaya. T.d.
eru eintómir Malayar í lög-
reglu og her Singapore, Mal-
ayum eru veittar fjórar af
hverjum fimm stöðum hjá
hinu opinbera, og tunga
þeirra verður lögleidd sem
ríkismál 1967, þótt þeir séu
minnihluta .1 sambandsríkinu
sem heild.
Lee Kuan Yew, formaður
Þjóðernisflokksins, telur sann
gjarnt að réttar Malayanna,
sem stytzt á veg eru komnir,
sé gætt, en hann mótmælir
harðlega því, sem hann nefn-
ir tilraunir öfgafullra stuðn-
ingsmanna Rahmans til að
gera Malaya að herraþjóð í
sambandsríkinu. Margir leið-
>
Lee Knon Yew
er fyrst og fremst milli
sambandsstjórnar Tungku
Abdul Rabmans, þar sem
Malayar eru í meirihluta,
og Þjóðernisflokks Lees
Kuans Yews, öflugasta
flokks Singapore, sem
fyrst og fremst er byggð
Kínverjum. Þykir ástæða
til að óttast að sundrungin
geti orðið svo alvarleg að
sambandsríkið klofni.
Undirrót deilanna er ótti
Malaya við Kínverja ,sem
eru dugmeiri og betúr mennt-
aðir og hafa nær öll viðskipti
ríkisins í sínum höndum: Mal
ayarnir eru flestir ómenntað-
ir fiskimenn og þorpsbændur.
Við kosningarnar í Malaysíu,
myndaði flokkur Raihmans,
forsætisráðherra, kosninga-
bandalag með nokkrum
smærri flokkum. Hlaut banda
Abdul Rahman
togar Malaya þola gagnrýn-
ina illa og virðast telja stjórn
arandstöðu til landráða.
1 Kuala Lumpur, þar sem
íhaldssamnir Malayar eru alls
ráðandi, er litið á Yew sem
öfgafullan vinstrimann og
hann sakaður um að vilja
með gagnrýni sinni neyða
Malaya til að segja sig úr
sambandsríkinu.
Yew er sósíalisti, en ekki
eins öfgafullur og Malayar
vilja vera láta. Hann vonaðist
til að fá sæti í sambands-
stjórninni, sem nú situr við
völd, en Rahman vísaði til-
boði hans um samstarf á bug.
Hafa talsmenn bandalagsins,
sem myndar stjórnina, jafn-
vel gengið svo langt að krefj-
ast þess að Yew verði hand-
tekinn, og blöð Malaya reka
harðan áróður gegn honum.
Sumir æðstu leiðtogar Mal-
aya hafa látið að því liggja,
að vinsamleg samskipti við
Indónesíu væru æskilegri en
samstarf við Yew.
Rahman, hinn öfgalausi og
virti forsætisráðherra, reynir -
að halda æsingamönnunum
innan flokks síns í skefjum,
en þó teija ýmsir, að hann
hafi ekki lagt sig allan fram
í þeim tilgangi. Enda fellur
Rahman mjög illa gagnrýnin
á stjórnina, sem berst frá
Singapore.
Yew reynir nú að mynda
sameinaða stjórnarandstöðu,
og veldur það stjórninni miki
um áhyggjum, því að hún
þarfnast hlés á stjórnmála-
deilum til þess að geta snúið
sér að því að bæta mennt-
un Malaya og gera þeim fært
að komast á sama menningar
stig og Kínverjarnir. Mörg-
um finnst að Yew ætti að
sýna þolinmæði þar til við
kosningarnar 1969, en hann
kveðst þeirrar skoðunar, að
mikilvægt sé að draga vanda
málin fram í dagsljósið með-
an Rahman sé enn við völd,
en bíða ekki þar til öfga-
mönnum úr hópi Malaya hafi
tekizt með æsingum sínum að
gera ágreininginn svo alvar-
legan að friðsamleg lausn sé
óhugsandi.
Sundrungin í Malaysíu um
þessar mundir hlýtur að
gleðja hjarta Súkarnós Indó-
nesíuforseta, en svo gæti far-
ið, að hótanir hans um að
koma sambandsríkinu á kné
yrðu til þess að forða því frá
upplausn innan frá.
(Observer- eftir Gavin Yo-
ung — öll réttindi áskilin.)
En ekki er úr vegi að ræða
nokkuð þá fullyrðingu Fram-
sóknarmanna að „upplausnar-
ástand“ ríki í landinu.
Þegar samningar runnu út
í júníbyrjun í vor hafði vinnu
friður haldizt í landinu í eitt
og hálft ár. Nokkru síðar tók-
ust samningar fyrir Norður-
og Austurland til eins árs og
að þeim samningstíma lokn-
um hefur vinnufriður staðið í
þeim landshluta í tvö og hálft
ár.
Iðjufélögin í Reykjavík,
Hafnarfirði og Akureyri hafa
gert samninga við iðnrekend-
ur til eins árs, og að þeim
samningstíma liðnum hefur
vinnufriður ríkt í verksmiðju
iðnaðinum í a.m.k. tvö og
hálft ár.
Þegar hefur verið samið
við verkalýðsféiagið á Akra-
nesi og eru þeir samningar
byggðir að mestu leyti á
Norður- og Austurlandssamn
ingnum og samið hefur verið
við fleiri félög á sama grund-
velli.
Samningar standa yfir hér
í Reykjavík við verkalýðsfé-
lög og iðnaðarmannafélög og
hafa þessir aðilar ekki boðað
almenn verkföll, þótt nær
mánuður sé liðinn frá því, að
samningar runnu út.
Það hefur með öðrum orð-
um tekizt að tryggja vinnu-
frið í tvö og hálft ár fyrir
stóra landshluta og samning-
ar standa yfir hér sunnan-
lands án þess að til almennra
verkfalla hafi komið.
Ef menn nú bera þetta sam
an við það ástand, sem ríkti,
sérlega á valdatíma vinstri
stjórnarinnar, þegar allt log-
aði í verkföllum, er augljóst,
að hér hefur skapazt mikils-
vert jafnvægi í kaupgjalds-
málum og að þeim málum er
nú unnið af meiri festu en
áður. Það er því síður en svo,
að „upplausnarástand“ ríki í
landinu eins og Framsóknar-
menn vilja vera láta, heldur
er öllum ljóst, að í tíð núver-
andi ríkisstjórnar hefur tek-
izt að skapa vinnufrið um
miklu lengri tíma en nokkru
sinni áður á síðari árum.
Greinilegt var að hlakkaði
í Tímanum vegna þeirra
vandamála, sem upp hafa
komið hjá síldveiðiflotan-
um, en það er líka ljóstj að
Framsóknarmenn og komm-
únistar vilja engan vanda
leysa, þvert á móti vilja þeir
aúka á erfiðleikana og til þesa
var áskorunin til forsætisráð-
herra gerð. Líklega verður
því ekki mikill gleðitónn í
Tímanum næstu daga, þótt
almenningur gleðjist yfír
hinni farsælu lausn síldardeil
unnar.