Morgunblaðið - 05.12.1965, Blaðsíða 9

Sunnudagur 5. des. 1965
MOHGUNBLAÐID
9
hann megi trúa móður sinni fyr-
ir hjálpsemi hennar.
„Hvað átti hann við?“ hugsar
•þessi maedda kennslukona. Duld-
ist einhver broddur í þessum
einlægnislegu orðum?“
Samtal þeirra er ekki rakiB
ibeint, heldur magnað upp i huga
(þessarar einmana sálar, sem er
svo virðingarverð og áhugasöm
um uppeldismál út á við, en svo
fátæk og einskisnýt inn á við.
— ★ —
Á bókarkápu er upplýst, að
Jakobína Sigurðardóttir sé fædd
ó Hornströndum og búsett í Mý-
vatnssveit. Hún lýsir því höfuð-
staðarlífinu úr nokkurri fjar-
lægð.
Ef til vill er þar að leita skýr-
ingar á því að hún útmálar til-
finningar sögupersóna sinna bet-
ur en framkomu þeirra. Því hjörtu
mannanna eru víst eins, hvort
heldur þeir búa norðan eða sunn-
an Dyngjufjalla.
En framkoman — er hún ekki
harla svipuð, einnig? Eru ekki
talshættir íslendinga áþekkir,
hvar sem þeir eiga heima á
iandinu, hvort semlþeir erufrægir
í blöðum eða allsendis óþekktir?
Eru endurfundir gamalla elsk-
enda ekki svipaðir, hvort sem
þeir eru staddir hátt eða lágt
yfir sjávarmál? Er ekki hugsan-
legt, að gamlar, borgaralegar
skáldsögur hafi örlítið villt um
fyrir Jakobínu með hliðsjón af
samtölunum í sögu hennar?
Ekki verður reynt að svara því
hér, aðeins staðhæft, að sagan er
í mörgum greinum frumleg, þó
svo kunni að vera.
Rita mætti langt mál, ef rekja
ætti kosti og galla Dægurvísu.
En að bókinni lesinni eru það
ekki kostirnir eða gallarnir, sem
eftir verða í huga lesandans,
heldur lífsgleði, lífstrú og feimn-
islaus einurð skáldkonunnar.
Dægurvisa er þess ko'nar skáld-
saga, að enginn má láta hana
fram hjá sér fara, sá sem á ann-
að borð vill fylgjast með þróun
íslenzkra bókmennta.
Og Jakobína ætti ekki síður
að valda því, sem stendur henni
nær, úr því hún sleppur svona
þokkalega frá Reykjavíkursögu.
Það er ánægjulegt, að Jak-
obína tekur nú upp þráðinn fyr-
ir Þingeyinga, þar sem þeir
hurfu frá, Þorgils gjallandi og
Guðmundur á Sandi.
Erlendur Jónsson.
BORGARLfF
Ingimar Erlentdur SigurSsson:
BORGARLÍF, skáldsaga. 350
bls. Helgafell. Reykjavík 1065.
ÐORGARLÍF Xngimars Erlends
Sigurðssonar er skáldsaga, skrif-
uð af talsverðri kunnáttu. Ingi-
mar er ótvíræður stílisti. Það er
hans sterka hlið. Bezt tekst hon-
um upp í líkingasmíð, en lakar
í samtölum. Sízt tekst honum að
predika í skáldsögu.
Borgarlíf er skrifað af andríki
og tilfinningahita. Hins vegar
hefur höfundur ekki gætt hófs
í boðskap sínum; fer langt út
fyrir þann ramma, sem skáld-
söguform þolir með 'góðu móti
í þeim efnum.
Borgarlíf er því saga margra
kosta og augljósra galla. Og ein-
hvern veginn er hún ekki jafn-
hugnæm sem hún er vel skrifuð.
Sá mun líka vera tilgangur höf-
undarins: að vekja hroll fremur
en segja sögu.
Borgarlíf gerist á dagblaði og
fjallar um nútímablaðamennsku.
Langmest fer fyrir aðalpersón-
unni, Loga. Þessi ungi maður er
bæði spekingur og predikari.
Auk þess eru honum ásköpuð sín
einkenni, sem gera hann eftir-
tektarverðan.
En honum er gerður sá baga-
legi grikkur, að flestir, sem á
vegi hans verða, eru látnir vera
þursar — ótrúlega grunnfærir
þursar. Speki Loga verður að
reyk andspænis svo óljósum og
ómennskum verum. Hann er hinn
mikli Sókrates meðal Aþeninga.
Það reynir ekki á speki hans að
marki. Hún er eins og loftsýn;
grunnflötinn vantar.
Ijogi þessi hefur oftast
orðið, kveður alla í kútinn, jafnt
ritstjóra, blaðamenn, símastelpur
sem kosningasmala. Allt verður
þetta fólk að gjalti fyrir dulræð-
um skeytum hans. Þar við bæt-
ist, að Logi er gæddur svo mikl-
um persónutöfrum og kyntöfrum,
oð kveniþjóðin gengur á eftir
honum með grasið í skónum.
Logi verður Því leiðin-
legur, þegar fram í sækir. Sam-
ræður hans við aðra menn nálg-
ast oft eintal, því það er hann
einn, sem veit. Andsvör hinna
eru ekki til annars en undir-
strika þá ímynduðu vizku, sem
hann grýtir frá sér í formi kaldr-
ar hótfyndni.
Ekkf er hægt að verjast þeirri
tilgátu, að Logi eigi að
túlka skoðanir — eða öllu heldur
tilfinningar höfundar. Og þá
verður manni á að spyrja: hvert
er skeytunum beint? Er þeim
beint gegn samtíðinni, þjóðfélag-
inu, blaðamennskunni? Eða er
Iþeim einfaldlega beint gegnt
mannlífinu, yfirleitt?
Þeirri spurningu er ekki auð-
velt að svara. Þær mörgu orð-
ræður, sem lagðar eru í munn
Loga leysa ekki þá gátu. Mað-
urinn er hvort tveggja: óbil-
gjarn og tilfinningasamur. Hann
er haldinn lífshrolli í aðra rönd-
ina. Hins vegar er hann síleitandi
að einhverju útópísku lífsgildi.
Vitund hans er ofurseld lífs-
'áfergju og lífsrotnun í senn.
Hann er strax í upphafi mót-
snúinn, allt að fjandsamlegur
blaðinu, sem hann starfar við.
Hver er orsökin? Verður hann
fyrir vonbrigðum, þegar á fyrsta
andartaki? Er hann að berjast
fyrir ímynduðum eða aðfengnum
hugsjónum? Er hann að verja
eigin tilfinningar, sem eru, fyrir
sjónum hans, hinn mikli sann-
leikur?
Lesandinn kynni að geta sér
margs til, ef ekki leystist að
nokkru úr þeirri gátu, áður en
lýkur. 1 veizlu hjá aðalritstjór-
anum kemur upp úr kafinu, að
Logi þykist eiga harma að hefna.
Eftir þá uppljóstrun virðist
höfur.dinn renna grun í, að hann
sé búinn að segja of mikið. Sögu-
hetjan þarf á hugsjónavottorðum
að halda. Æskuvinkona Loga er
látin gefa honum eitt þeirra: „Þú
ert ekki eins kaldlyndur og þú
Þykist vera,“ segir hún.
Höfundur tekur nú að predika
meir en áður, og verða sumar
ræðurnar fullhversdagslegar í
skáldverki gem þessu, svo sem fyr
irlesturinn um börnin og gamla
fólkið. Einn kafli aftan til í bók-
inni er og lítið annað en ritgerð,
sem ætti heima í ritgerðasafni
fremur en ákáldsögu. En ádeila
höfundar, sem er með köflum
allorðhvöss, endar að lokum far-
sællega í sósíal-realískum eld-
húsreyfara.
Predikunin spillir tvímælalaust
heildarsvip Borgarlífs. Það er
brotalöm í verkinu, að höfundur
skuli troða sér þannig á milli
lesandans og Loga, einkum þar
eð honum er að öðru leyti lýst
sem innhverfri persónu, sem les-
andanum þykir, í upphafi, lítt
hæf til að flytja langorðaðan
boðskap. Af þeim sökum fellur
spennan jafnt og þétt eftir því,
sem á söguna líður.
Borgarlíf er verk innri um-
brota, sálarstríðs. Höfundurinn
er eins og hver annar ungur
maður, sem finnur hjá sér hvöt
til að hella úr skálum reiði sinn-
ar. Veðrin, sem geisa í bókinni,
eiga upptök og endi í hugar-
fylgsnum hans sjálfs. Tilfinning-
ar hans brjótast út í boðskap og
ádeilu, svo nærri lætur, að sögu-
þráðurinn hverfi með köflum.
Jón frá Pálmholti:
ORGELSMIÐJAN, saga. 160
bls. Helgafell. Reykjavík 1965.
„SAGAN gerist öll á einum degi,
meðan aðalpersónan liggur með-
vitundarlaus í pyntingarklefan-
um. Undirvitundin starfar í sam-
ræmi við pyntingarnar."
Þannig er gerð grein fyrir efni
Orgelsmiðjunnar í kápuauglýs-
ingu. Til viðbótar má geta þess,
að aðalsöguhetjan er ungur, at-
hafnalaus maður, sem er tekinn
fastur vegna vangoldinna skatta
og skáldhneigðar og kvalinn
heilan dag af þeim sökum.
Ekki verður hér gizkað á, hvort
efnið gæti treinzt einhverjum
höfundi í heila skáldsögu. Ekki
er heldur unnt að átta sig á,
hvað vakað hefur fyrir höfundi
Orgelsmiðjunnar, þegar hann tók
að færa í letur þessa „sögu“.
Sjálfsagt hafa hrærzt með hon-
um einhverjar hugrenningar,
sem hann hefur langað að koma
á blað. En það hefur þá hreint
ekki tekizt.
Svo virðist sem einhvers konar
ádeila vaki fyrir höfundinum. En
sú ádeila missir algerlega marks,
því deiluefni þau, sem höfundur
víkur að, eru flest úr sögunni
fyrir löngu.
Ætli sé ekki t. d. liðinn aldar-
fjórðungur eða meir, síðan Hall-
dór Laxness tók til bæna list-
Umhverfið eða sögusrviðið er til-
búið sem skotmark handa ádeil-
unni, en sagan fyrir boðskapinn
eða útrás tilfinninganna.
Vonandi getur höfundur hér
með snúið sér að raunhæfari
verkefnum, fyrst hann er búinn
að létta á sér og ryðja úr sér
þessum ósköpum.
Prentvillur eru í Borgarlífi
firna margar.
Erlendur Jónsson.
fúskara, sem máluðu eftir póst-
kortum. Jón frá Pálmholti virðist
halda, að það mál sé enn á baugi
og þarfnist síns liðsinnis. Er þá
aðeins tiltekið eitt dæmi af mörg
um áþekkum í bók hans.
Verst er þó, að meginhluti
þessarar „sögu“ er ekki annað
en samhengislaust rugl, ger-
sneytt skáldiegum tilþriifum, þar
á ofan klaufalega samsett.
Hér skal tilfært sýnishorn, tek-
ið af handahófi:
„Eldstúngurnar teygja sig uppí
himnaríki. Sleikja blágrænu
hvolfsins og stíga blóðdans í
vestursólinni. Snarkandi jötna-
raus. Jórtrandi glaumbæjarroll-
ur. Slagsmálaglamur yfirborðs-
ins. Píp.“
Þetta er aðeins sýnishorn, sem
mun teljast hvorki betra né verra
en annað efni Orgelsmiðjunnar.
Það er furðulegt dómgreindar-
leysi að láta slíkan samsetning
frá sér fara.
Erlendur Jónsson.
VIO
ÓÐIIMSTORG
S í M I 2 0 4 9 0
Þvottavélar fyrir
fjölbýlishús
til sölu. Upplýsingar í dag í síma 10909.
DAUFIR TÓNAR
Látið S.K.R. viðarþiljur
prýða heimilið
PALISANDER — TEAK — EIK — ÁLMUR O. M. FL.
Leitið nánari upplýsinga.