Morgunblaðið - 05.12.1965, Blaðsíða 14

14
MORCU N BLAÐIÐ
Sunnudagur 5. des. 1965
Kristmanii Guðmundsson skrifar um:
Ritsafn Steen Steensen Blicher
3MNSKA Gyldendal hefur gefið
út, í tveim bindum, kvæði og
smásdgur, („Digte og Novel'ier“).
Raunar er þarna mestmegnis um
smásögur sskáldsins að ræða,
þótt noklkur Ikvæði séu tekin
með, svo sem til bragðlbætis. En
icvæðin hafa annars feomið út í
sérstakxi bók, ekki alls fyrir
löngu.
Þetta er mjög vönduð útgáfa,
með fróðlegum formála eftir
Johs. Nörvig, en hann hefur séð
um tilbögun xitsafnsins, með að-
stoð Carl S. Petersen.
Steen Steensen Blicher (1782-
1848) var stónmerfkilegt skáld og
sérstæður persónuleiki. Hann var
prestssonur, og óx upp á Vium
prestsetri allskammt frá Vi-
iborg. Föðurkyn hans var frá
jóskum bændum runnið, en móð-
irin var af aðalsættum, í bernsku
hafði hann náin kynni af jósku
sveitafólki, og iærði mál þess til
blitar. Hann gekk menntaveginn
og nam guðfræði, en þótti ekkert
skólaltjós. Stundaði hann skemmt
anir aiiLfasit, en þó einkum skáld-
skap, þýddi m.a. Ossían, sem
hann var ákaiflega hugfanginn af.
Árið 1809 náði hann embættis-
prófi, gerðist kennari við latínu-
skólann í Randens, og giftist
ekkju föðurbróður síns, sem var
aðeins seytján ára gömul, en
sterkefnuð. Tíu árum síðax var
hann vigður til Lysgárd- og Tom
ing þinga, skammt frá æsku-
stöðvum hans, en síðar filuttist
hann til Spentrup, nálægt
Randers.
„Skáld heiðanna“ og „Himmel
bjergpresturinn“ var hann
nefndur, og enda þótt hann sé
nú talinn fyrsta og eitt mesta
skáld Jótlands, og frægð hans
enn vaxandi, var hann mjög um-
deildur maður í lifanda láfi. Að
vísu gátu gagnrýnendur samtíð-
ar hans ekki neitað þvá að hann
hefði skáldgáfu, en eigi að sdður
var þeim illa við að viðurkenna
hana og ýmsum persónulegum
göllum hans var mjög haldið á
lofti, honum til hnjóðs, og þátit-
taka hans í stjómmálum notuð
gegn honum af miklum dugnaði.
Þegar í æsku varð hann fyrir
margskonar mótlæti. Móðir hans
varð geðveik, er hann var táu
ára gamall, og var honum þá
komið fyrir á herragarðimum
AunSbjerg, hjá gamalli frænlku
hans, er var illræmd fiyrir hroka
og hörku Gætir viða í sögum
Bilichers minninganna frá þess-
um herragarði, og því fólki er
hann kyxmtisit þar, úikynjuðum
persónum, stóltum af mikilleik
horfinna feðra, en ósjaldan harla
broslegum sökum síns andlega
vesaldóms. En þarna komst hann
einnig í kynni við þjónustufiólk-
ið, og þótti honum snöggtum
skemmtilegra að vera með því
en hinum stérlátu ættiragjum sín-
um. Hann fór með veiðimanni
staðarins um heiðar og óbyggðir,
og gerðist kunningi hinna blá-
fátæku bœnda heiðalandsins.
Þótti skáldefninu unga þeir
mikiu girnilegri til fróðleiks en
höfðingjarnir, og hlustaði hug-
fanginn á sögur þeirra og sagn-
ir uim ótrúllega og dularfuiia
hiuti. Festi hann því ungur ást
á heiðunum og fólkinu þar. Gerð
ist hann svo síðar veiðimaður
mikill og náttúruskoðaxi, fiór ein
förum um auðnir og skóga, og
undi sér ætíð 'bezt meðai alþýðu
fiólksins. Hann var virtur og
elskaður af sóknarbörnum sín-
um, er hann jafnan reyndi að
efla til andlegra og verklegra
déða. En í einkaláfi sánu átti
hann við mikla örðugleika að
stríða. Hjónaband hans var ðham
ingjusamt, fjárhagurinn þröngur,
einkum þegar fram í sótti, og
barnaián -lítið. Hneigðist hann
til drykkju með aldrinum, og
skapið þyngdist, þótt alltaf væri
hann gamansamur maður öðrum
þræði.
Blicher sótti yrkisefni sín til
jóskrar alþýðu, presta, embættis-
manna, aðals og flökkulýðs. í
sögum hans birtist hin sérstæða
fegurð heiðanna og vesturstrand
arinnar, á fynsta sinn í dönskum
ibókmenntum. Hann skiloir Jót-
ana, iþekkix þá út og inn, og nær
jafnan mestum listrænum ár-
angri, þegar þeir eru yrkisefnið.
Eru ýmsar af hinum jósku per-
sónum hans ógleymantegar, t.d.
Cecilia í „Umferðasalanum“, og
Ma-lbs í „Hátíðakvöldunum
þremur.“ En kannske er snilld
hans ótviræðust þegar hann lœt-
ur persónurnar tala á þeirra eig-
in máli, jóskunni. „Prjónastof-
an“ („E bindstou-w“) er t.d. af-
bragðs skemmtileg, en það er
samfellt safn af sögum og kvæð-
um á tungu Jóta.
Vel má minnast þess að Blich-
ex var mjög vinveittur fslending
um, en á hans tímum áttum við
fiáa fiormælendur í Danmörku.
Kvæðið „Snorraey“ („Snorrö")
lýsir einlægri velvild hans til
íslands:
Höjt op imod Norden $er
ligger et land,
omlbeltet av brusende bölger,
med bjerge bekrandset; den
skovlöse strand
bag is og bag sne sig fiordölger.
Men under det dække av is
og av sne
der uimer dem nægtigste
flamme:
den lönlige ild du heel crfte
vii se
at bryde den stenhárde ramrrae.
Blandt Nordpolens storme,
blandt bölgernes larm
der lyde de lifligeste sarage,
og Brage med harpen ved
svulmende barm
har hjem i de skovlöse vange.
í ritsafini þessu em 2i9 sögur
og kvæði. Em sumar sögurnar
mikil sniiidarverk, svo sem „Dag
bók djáknans", en efni hennar
sækir skáldið í fyrstu ár prests-
skapar síns í lélegu brauði; „Ræn
ingjahreiðrið“, en í þeirri sögu,
er iþá var mjög nýstárleg að efni
og fiormi, vili hann, að haras eig-
in sögn, sýna „det mennesfcelige
Hjertes hemmelige Folder," lýsa
manneskjunum eins og þær eru
raunverulega; „Umfexðasalinn“,
'þar sem einföld aiþýðukona lýsir
vonbrigðum sínum og iifsleiða
— meistaraleg mynd af ævikjör-
um og hugSunarhætti heiðaibænd
anna; „Presturinn í Vejlby“, sem
Gunnar Gunnarsson hefur útlagt
snilldarlega á íslenzku. og „Þorp
araiáf“. í hinni síðast raefndu
sögiu, er líkist nokikuð „Ræn-
ingjahreiðrinu“, vil skáldið sýna
að hreinar og ómengaðar ástir og
heimilishamingju sé eingöragu sð
finna meða'l þeirra sem liifa ut-
an við þjóðfélagið, þvi að þeir
einir séu óbundnir af borgaraleg-
um vana og skyldum. Þessi kenn
ing hans skýtur þó allmjög
sbökku við þá boðun, er kemur
fram í einni ritgerð skáldsins, að
réttast sé að útrýma algjörl ega
flöbkulýðnum, er í sögum Blich-
ers var honum tákn þess ham-
ingjudraums um algjört frjáls-
ræði, er hann ætíð bar í sinni.
— Þessi tvískipting -hugarfarsins
kemur raunar víða fram í verk-
um hans. Hann prédikar um
nauðsyn borgaraiegra dyggða og
stra-nga, þjóðfélagsiega nauðsyn
laganna, samtímis sem hann gef-
ur í skyn að hamingjuna sé
aðeins að finna meðal þeirra er
standa utan við lögin. í Skáld-
skapnum eiga ræningjar, upp-
reisnarmenn og flökkulýður sam
úð hans, en í blaðagreinum og
ræðum réðist hann ósjaldan á
þetta sama fólk af mikilli hörku.
Steen Steensen Biicher var
aldrei sjálifum sér samkvaamur.
Gætti þess bæði í lífi hans og
skriíum, og mótstöðumenn hans
notuð-u sér það óspart. Tókst
þeim og, að nokkru 1-eyti, að
varna því að hann hiyti þá frægð
er hann átti skilið, meðan hann
■lifði.
En það hefur a-Utaf sýnt sig að
ebki er hægt að koma gcðum
skáildskap fyrir ka-ttarnef, enda
'þótt samtíma menntamenn
skáldis geri sitt ýtrasta til þess.
Þeim tekst ef tii viil að gera skáld
inu lífið erfitt, meðan það tórir.
En að lokum munu þeir „hvíla
smáðir fyrir ómerk orð,“ eins og
meistari Ómar kemst að orði.
að hefur einnig orðið hlutskipti
þeirra sem níddu Steen Steen-
sen Blicher. „Menningarvitarnir
deyja, en skáldið lifir.
talastore
Stærðir 45—265 cm.
Kristján
Siggeirsson hf.
Laugavegi 13. S. 13879 -17172.
VINDUTJÖLD
í öllum stærðum
Framleiddar eftir máli.
Kristján Siggeirss. hf.
Laugavegi 13. Sími 13879.
MADE IN U.S.A.
„Camel stund
er ánægju stund!“
Kveikið í einni Camel og njótið
ánægjunnar af gæðatóbaki, mildu
og hreinræktuðu tóbaksbragði.
BEZTA TQBAKIÖ GEFUR BEZTA REYKINN
Eigið fcamel stund fstrax í dag!