Morgunblaðið - 10.12.1965, Blaðsíða 16

16
MORCU N BLAÐIÐ
Föstudagur 10. des. 1965
JlfoqjtutMftfrtfc
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Ritst j órnarf ulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
Áskriftargjald kr. 95.00
I lausasölu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 6. Sími 22480.
á mánuði innanlands.
5.00 eintakið.
UNDIRB ÚNING UR
AL ÚMÍNSAMNINGA
Camningarnir um byggingu
^ alúmínverksmiðju í
Straumsvík fyrir sunnan
Hafnarfjörð eru nú að kom-
ast á lokastig, og hefur Jó-
hann Hafstein, iðnaðarmála-
ráðherra, unnið að samnings-
gerð fyrir íslands hönd, á-
samt öðrum samningamönn-
um og innlendum og erlend-
um sérfræðingum. Jafnframt
„ hefur starfað nefnd þing-
manna, sem í eiga sæti full-
trúar frá öllum þingflokkun-
um, og hefur nefndinni jafn-
harðan verið gerð grein fyrir
framvindu mála.
Þar að auki var á síðasta
þingi'gefin skýrsla um málið
og útbýtt ítarlegum greinar-
gerðum og upplýsingum um
allt, sem í þessu stórmáli
hafði gerzt til þess tíma. Jó-
hann Hafstein, iðnaðarmála-
ráðherra fór síðan ásamt þing
mannaríefndinni utan, bæði
til Noregs og Sviss, til þess að
menn gætu sem bezt kynnt
sér rekstur sem þennan og
fengið tækifæri til að ræða
við ráðamenn þess fyrirtækis,
sem við íslendingar semjum
nú við.
Allt sem í þessu máli hefur
gerzt hefur því verið kunn-
gert þingmönnum, jafnt úr
stjórnarandstöðu sem stjórn-
arflokkunum, og þannig má
segja að allt hafi verið fyrir
opnum tjöldum. Fullyrðingar
um það, að einhver leynd hafi
hvílt yfir þessari samninga-
gerð eða óþingleg meðferð,
eru því eins fáránlegar og
nokkuð getur verið.
Gagnstætt slíkum fullyrð-
ingum mætti e.t.v. segja að
nokkuð hæpið væri að birta
greinargerðir sérfræðinga
okkar, þannig að viðsemjend-
ur okkar fengju þær í hendur,
en þetta var þó talið nauðsyn-
legt til að girða fyrir alla tor-
tryggni, ög sem betur fer hef-
ur samningum miðað áfram
með eðlilegum hætti, enda
hafa íslenzkir samningamenn,
bæði ráðherra og aðrir, haldið
eins vel á málum og frekast
verður á kosið.
En af eðli málsins leiðir það
að sjálfsögðu, að ganga verð-
ur frá samningsuppkasti áður
en málið kemur til endanlegr-
ar afgreiðslu á Alþingi. Hér
'er um samninga að ræða, en
ekki löggjöf í venjulegum
skilningi. Eðlilega takast
samningsaðilar á um ýmis at-
riði, og samkomulagi verður
að ná, sem síðan er borið und-
ir Alþingi til samþykkis eða
synjunar.
Enga aðferð aðra er hægt
að hafa við slíka samnings-
gerð, því að naumast dettur
nokkrum manni í hug að í ís-
lenzku samninganefndinni
eigi að vera allir alþingis-
menn, 60 að tölu. Þess vegna
brosa landsmenn líka að til-
burðum kommúnista til að
gagnrýna meðferð þessa máls.
STÓRIÐJAN OG
VINNUAFLIÐ
■JVFaumast verður um það
^' deilt að batnandi lífskjör
víða um heim byggjast á
tækniframförum og hagnýt-
ingu stórvirkra véla og tækja
á framleiðslusviðinu. Einnig
hér á landi byggjast batnandi
lífskjör á því að okkur hefur
tekizt að hagnýta stöðugt
stórvirkari tæki og fullkomna
tækni á ýmsum sviðum at-
vinnulífs.
í sjávarútvegi hafa framfar
irnar þó orðið mestar og eru
athyglisverðar upplýsingar
sjávarútvegsmálaráðherra í
þessu efni. Hann upplýsti, að
á síðastliðnum 6 áratugum
hefði afli á hvern fiskimann
aukizt úr 4,5 tonnum í hvorki
meira né minna en 165 tonn á
síðastliðnu ári, og frá árinu
1960 til 1965 hafi aflinn auk-
izt úr 97 tonnum í 165 tonn.
Af þessum tölum sjá menn
glöggt hverju tækniframfarir
fá áorkað, einkum þegar þess
er gætt, að síðastliðna 6 ára-
tugi hefur íslenzkum fiski-
mönnum fækkað um nær
helming, þrátt fyrir þessa gíf-
urlegu aukningu aflans. En
auðvitað er ekki nægilegt að
koma við fyllstu tækni á sviði
fiskveiða, heldur þarf að gera
það einnig á öðrum sviðum,
ekki sízt þegar það er haft í
huga að sjávarafli getur brugð
izt meira og minna einstök ár,
og jafnvel um nokkurt árabil.
Þess vegna eru hugsandi
menn yfirleitt sammála um
nauðsyn þess að renna fleiri
stoðum undir íslenzkt atvinnu
líf og einheita kröftunum að
því að koma upp stórfram-
leiðslu á sviði iðnaðar, þar
sem fáir menn framleiða mikil
auðævi.
Þetta er þetm mun nauð-
synlegra sem vinnuaflsskort-
ur er, því að þá er eina leiðin
til að auka afköstin sú, að
láta vélarnar og tæknina
vinna. En það er einmitt ein-
kenni stóriðjunnar að þar þarf
fáa menn til að framleiða mik
ið. —
Þrátt fyrir vinnuaflsskort
hljótum við íslendingar að
efla atvinnulífið af öllum
mætti. Þess vegna er það öfug
mæli að halda því fram að
vegna vinnuaflsskortsins sé
hæpið að hefja stóriðju. —
Miklu fremur væri ástæða til

UTAN ÚR HEIMI
Efnahags „framfarir" í Sovét-
ríkjunum að tjaldabaki —
eftir Arthur
Cannmg
SOVÉZKA skopblaðið Kroko-
dil skýrði frá því i aðsendu
bréfi 20. ágúst 1965, að árið
1957 hefðu íbúar fjögurra
stórra fjölbýlishúsa í Kharkov
skrifað borgarstjórninni þar
og óskað eftir því, að vatn
yrði leitt í húsin, sem þeir
bjuggu í.
Tveim árum siðar, þ. e. 1959,
svaraði borgarstjórnin, að
þetta mundi verða gert jafn-
skjótt og nægt pípulagningar-
efni yrði fyrir hendi. Árið
1963 voru vatnsleiðslurnar
loks lagðar í húsin, en úr
þeim kom ekkert vatn!
Öllum óskum um vatn var
svarað með einu orði: „Bíð-
ið“! í ofangreindu bréfi er
þess getið, að í tvö ár hafi
íbúar húsanna beðið eftir
vatni, og loks er spurt: „Eig-
um við að bíða í tvö ár til við-
bótar og þá kannske ....?“
Izvestia, blað sovézku
stjórnarinnar, gat þess 16. maí
1965, að í annarri sovézkri
stórborg hefði það komið fyr-
ir, að vatnsleiðslur sprungu í
fjölbýlishúsi, svo að flóð varð
í herbergjum á neðstu hæð.
Hjálparbeiðnir til ýmissa
deilda borgaryfirvaldanna
báru engan árangur. Hver
um sig taldi, að einhver önnur
bæri ábyrgð á því, að viðgerð
færi fram. Að síðustu, sagði
blaðið, var bent á „óbrigðula“
aðferð: „Skjótið málinu skrif-
lega til borgarstjórnarinnar,
sem mun fela vatnsveitu- og
holræsadeild aðgerðir í njál-
inu. Sá aðili mun skipa nefnd,
sem mun rannsaka málið og
senda deildinni viðeigandi til-
lögur. Deildin mun um leið
senda ábendingar sínar til
borgarstjórnar, sem hefur úr-
slitavald í málinu“. Blaðið
gat þess ekki, hvort nokkru
sinni hefði verið gert- við
leiðslurnar.
Það eru sífelld vandræði af
þessu tagi, sem blöðin í höfuð
borginni og úti um landið
segja frá í þúsundatali, og er
að nokkru skýririg á þeirri á-
kvörðun stjórnarvalda í
Moskvu að hefja enn eina end
urskipulagningu á efnahags-
kerfi landsins.
Því að það eru ekki aðeins
nauðsynjavörur eins og vatns-
leiðslur, sem skortur er á í
landinu, heldur ber efnahags-
líf þess allt ummerki sóunar,
ódugnaðar og mistaka vegna
ofstjórnar skriffinnskunnar.
Þetta kom fram í ræðu, sem
forsætisráðherra Sovétríkj-
anna, Aleksei Kosygin, hélt á
fundi miðstjórnar Kommún-
istaflokksins, þegar hann til-
kynnti henni, að tekin yrði
upp ný stefna í efnahagsmál-
um.
Þessi sovézki leiðtogi benti
á minnkandi hagyöxt og fram-
leiðni; vaxandi atvinnuleysi
vegna lélegrar nýtingar vinnu
aflsins, vanmátt margra iðn-
greina á sviði neyzluvarnings
til að uppfylla framleiðsluá-
ætlanir, svo að lífsskilyrði
færu versnandi, og að land-
búnaðurinn væri langt á eftir
eins og jafnan áður.
í ræðu sinni gat Kosygin
einkum um léleg afköst í mat-
vælaframleiðslu og efnaiðnað-
inum, svo og á sviði fram-
leiðslu á trefjaefnum, pappír
Aleksei Kosygin
og byggingarefnum — en allt
eru þetta nauðsynlegar neyzlu
vöruri. Hann gat þess sem
dæmis, að efnaverksmiðja,
sem tekið hefði til starfa árið
1963, hefði aðeins verið starf-
rækt með sjöttungi fullra af-
kasta — 17 af hundraði.
í sumum hlutum landsins,
einkum smáborgum í vestur-
héruðum Úkraínu og Hvíta-
Rússlands, auk nokkurra hér-
aða í Kákasus og Síberíu,
sagði Kosygin, að fyrir hendi
væri „talsvert varavinnuafl“,
en það er fínt orð fyrir at-
vinnuleysi. Blaðakostur Sovét-
ríkjanna hefur áætlað, að at-
vinnuleysi í Sovétríkjunum
hafi numið frá sex af hundr-
aði í sumum hinna stærri
borga til 25 af hundraði í sum-
um smáborgum Síberíu.
Forsætisráðherrann kvart-
aði einnig yfir lélegum gæðum
allskonar varnings, sem hann
kvað stafa af löngun verk-
smiðjustjórna til að uppfylla
framleiðsluáætlanir, án þess
að hirða um gæði vörunnar
eða söluhæfni hennar. Kæmi
það oft fyrir, að vörur væru
svo lélegar, að þær seldust
alls ekki, og bakaði þetta
stjórninni aukið tjón.
Tveim dögum eftir ræðu
Kosygins, forsætisráðherra,
skýrði ritari Kommúnista-
flokksins, Leonid Brezhnev,
miðstjórninni frá fleiri dæm-
um um léleg vinnubrögð í
iðnaðinum. Hann gat þess, að
ýmsar verksmiðjur fram-
leiddu dráttarvélar, vörubíla
og fólksbíla með sama burðar-
magni, en þó svo frábrugðnar,
að ekki væri hægt að notast
við sömu varahluti í þessi
nauðsynlegu tæki.
Brezhnev gat þess sem
dæmis, að tíu verkfræðistofn-
anir, sem ynnu í þágu mis-
munandi stjórnardeilda, hefðu
yfirstjórn á smíði dráttarbáta.
Fyrir bragðið væri ekki hægt
að skipta á varahlutum inn-
byrðis, þótt dráttarbátarnir
væru allir jafnstórir.
Það tók verkfræðinga, sagði
hann, heilt ár að verða sam-
mála um þörfina á að fram-
leiða tæki, sem mundu bæði
spara tíma og vinnu við olíu-
bora. Framleiðsla er hins veg-
ar ekki hafin enn í dag, af því
að áætlun um þetta hefur ekki
hlotið samþykki og uppáskrift
15 fulltrúa mismunandi ríkis-
stofnana. Þá nefndi hann, að
í öðru tilfelli væri þörf 30
uppáskrifta til þess að sam-
komulag yrði um svar við
einni spurriingu.
Slík vinnubrögð hafa Ieitt
til skorts á eins algengum
neytendavarningi og nöglum,
saumnálum og búsáhöldum.
En gæðin hafa oft verið
þannig, að þótt sovétborgarar
hafi getað aflað sér skófatn-
aðar og fata, hefir hvort
tveggja orðið ónýtt á skömm-
um tíma, þar sem efni hefir
verið lélegt og viðgerðarþjón-
usta ekki verið fáanleg.
Áður fyrr gortaði sovét-
stjórnin mjög af væntanleg-
um afrekum sínum á sviði
efnahagsmála,, en nú lætur
hún nægja að segja ,eins og
Kosygin hefir orðað það, að
„við verðum að kippa þessu í
lag á næstu árum.“
Stefnan, sem nú er fylgt,
virðist benda til þess, að meira
raunsæi sé ríkjandi og kemur
það meðal fram í því, að tak-
markað kerfi taps og gróða
hefir verið tekið upp, svo og
er meiri ábyrgð lögð á stjórn
endur fyrirtækja. Nýja efna-
hafsstefnan hefir í rauninni
vestrænar starfsaðferðir að
undirstöðu.
Margir eru þó á þeirri skoð
un í lýðræðisríkjunum, að
æskilegur árangur náist ekki
með efnahagslegum aðgerðum
einum — til þess þurfi að losa
nokkuð um hið pólitíska taum
hald, sem Kommúnistaflokkur
inn hefir haft á öllum hlut-
að einbeita sér að vinnuafls-
frekum atvinnugreinum, ef
atvinnuleysi væri. En þegar
útlit er fyrir mikla atvinnu er
frumskilyrðið að láta fjár-
magnið vinna.
Því er auðvitað ekki að
leyna að allmikið vinnuafl
þarf um nokkurt árabil tll að
reisa Búrfellsvirkjun og alú-
mínbræðslu, og einkum þó við
virkjunarframkvæmdirnar. —
En menn verða að hafa það
hugfast, að rafmagn verðum
við að fá, og jafnvel þótt ekki
yrði unnt að ráðast í virkjun
Þjórsár, vegna þess að ekki
væri nægur markaður fyrir
raforku, hlytum við að verða
að virkja smærri virkjanir,
sem bæði útheimtu hlutfalls-
lega meira vinnuafl og fjár-
magn og yrðu í alla staði ó-
hagkvæmari.
Það væri því sannarlega
mikil skammsýni að nota
ekki það stórvægilega tæki-
færi, sem nú býðst, til að
hrinda af stað stórvirkjunum
og stóriðju.