Morgunblaðið - 05.01.1966, Page 11

Miðvikudagur 6. Januar 1966
MORCU NBLAÐIÐ
11
Tómas Böðvarsson
Stokkseyri — Minning
TÓMAS Böðvarsson var faeddur
23. júlí 1917 að Battholti í
Stok'kseyrarhrepp, foreldrar hans
eru merkishjónin Ingibjörg Jóns-
d'óttir frá Geldingalaek og Böðv-
ar Tómasson frá Reyðarvatni,
Tómas var því kominn af kunn-
um og merkum ættucm í Rangár-
þinrgi. •
Tiil 10 ára aldurs var hann hjá
öromu sinni og afa á Reyðarvaitni,
og orf't dvaldi hann þar síðar.
IHann var því alinn upp við að
stunda jöfnum höndum sveitar-
og sjávanstörf, því að á fyrstu ár-
um föður hans á Stokkseyri rak
liann búgkap, áður en hann gerð
ist útgerðarmaður. Einn vetur
dvaldi Tómas við nám á Héraðs-
ekólanum á Laugarvatni. En
meginlhluta ævi sinnar var Tóm
as sjómaður. Hann var ekki
margar vertíðir til sjós á Stoklkis-
eyri en um lengri tíma háseti á
togurum úr Reykjavík. Var hann
mörg hin síðari ár, hjá hinum
kunna dugnaðar og afla skip
stjóra Asgeiri Gí.slasyni. Tómas
var harðdugilegur sjómaður, ósér
Ihlífiinn og röskur til verka. Fyrir
rúmum mánuði varð Tómas fyrir
áfalli ,er „Marzinn" var á leið til
Þýzlkalands, var hann um tíma á
ejúkrahúsi í Þýzkalandi, en
ikomst síðan heim, og andaðisit á
annan dag jóla á sjúkrahúsi
Reykjavík, eftir_stutta en erfiða
sj úkdómslegu.‘* Ásgeir skiþs'tjóri
var í leyfi meðan Tómas var á
sjúkrahiúsi, sýndi hann honum
pá miiklu ræktarsemi að heim
sækja hann daglega á sjúkrahús-
ið, eftir að hann fór út á sjó, þá
tfylgdist fjölskylda hans rneð líð
an hans til hinzita dags.
Tómas var vel gefinn, unni
góðum bókum, var víðlesinn og
tfróður, trygglyndur og vin.afast
ur. Hann fór ekki troðnar Slóðir,
hafði sjáltfstæðar skoðanir á
imönnum og málefnum. Hann var
etunduim misskilinn af þeim er
okiki þekikitu hann gjörla. En það
háði honuim nokkuð, að frá þvi
Ihann var drengur, þá hafði hann
ekki fulla heyrn og dapra sjón
Tómais var félagslyndur, starf-
aði á yngri árum í Ungmenna
tfélaginu á Stoklkseyri, keppti
mokkrum sinnum fyrir félagið
glímu. í Taflfélagj Stok'kseyrar
var hann virkur þátttakandi
enda mjög snj.aill skiákmaður.
Keppti hann oft á mótum fyrir
tfélagið, hygg ég að hann hafi
oftast farið með sigur atf hólmi,
var honum metnaður að halda
Iheiðri Stokkiseyrar, hvort sem
var í keppni, eða daglegum
störfum, en eins og kunnugt er,
þá hafa Stotokseyringar átt o.g
eiga marga dugmikla sijómenn.
Tómas verður jarðsunginn í
dag frá Stokkseyrarkirkj'U.
Ég vobta foreldrum hans og
bræðrum samúð. mína. Ég þakka
þér Tómas fyrir góð kynni, vin-
ébtu og tryggð. Blessuð sé minn-
ing þín.
Helgi ólafsson.
HANN Tómas á Garði er dá-
inn, þessi fregn barst okkur
Stokkseyringum á annan dag
jóla. Okkur vini hans óg kunn-
ingja setti hljóða, að þessi mikli
þrek- og atorkumaður, var allt
í einu kallaður burt úr hópn-
um á bezta skeiði lífsins.
Tómas var fæddur að Bratts-
holti í Stokkseyrarhreppi, 23.
júlí 1017, sonur hjónanna Ingi-
bjargar Jónsdóttur, og Böðvars
TómaSsonar, sem þar bjuggu. Á
þriðja ári var Tómas tekinn í
fóstur, af afa sínum, Tómasi
Böðvarssyni á Reyðarvatni á
Rangárvöllum, vegna vanheilsu
móður sinnar, ólst hann síðan
upp á Reyðarvatni, við mikla
kærleika afa síns og ömmu, til
tólf ára alurs, að hann sneri
aftur heim til föðurhúsanna, sem
þá voru orðin á Stokkseyri. Til
merkis um kærleik þeirra nafna
fylgdi afi hans honum inn að
altari á fermingardaginn, og sat
þar hjá honum á meðan á ferm-
ingunni stóð, og hefur slíkt
aldrei sést fyrr eða síðar í Stokks
eyrarkirkju. Tómas var tvo vet-
ur við nám í héraðsskólanum að
Laugarvatni, þar sem hann kynnt
ist mörgum sínum beztu vinum.
Síðan stundaði hann alla al-
menna vinnu, einkum þó síma-
vinnu á sumrum, en sjómennsku
á vetrum og öll hin síðari ár.
Hann gat sér einstaklega gott
orð við öll sín störf, fyrir dugn-
að og harðfylgi, og var þekktur
um allan togaraflotann meðan
fiskað var í salt, einhver mesti
hausari þar um borð.
Tómas var víðlesinn maður og
fáa vissi ég betur heima í ís-
lendingasögunum og fornbók-
menntum okkar en hann, þó var
Njála honum altaf hugþekkust
og held að hann hafi kunnað
hana mikið til utanað, og oft var
það þegar hann kom í land að
hann dreif sig austur á Rangár-
velli á sögustaði hennar, til að
rifja upp margra alda gömul at-
vik sögunnar. Hann var mikill
áhugamaður í skák og var afar
fljótur að fá vinning út úr tafli
enda var hann einhver bezti
taflmaður í Taflfélagi Stokks-
eyrar um ára bil. Tómas var að
mörgu leyti dulur maður og lét
ekki tilfinningar sínar í Ijós við
hvern sem var, en glöggt mátti
sjá hans innri mann á því hvað
hann var góður við börn og alla
sem bágt áttu, og margar eru
þær brúðurnar og bílarnir, sem
hann er búinn að færa í fang
barna hér á Stokkseyri og víð-
ar, eftir hverja siglingu. En þó
að börnin gleymi, þá munum við
sem eldri erum, eftir góðum og
tryggum dreng, þar sem hann
Tommi var. Foreldrum hans,
sem bæði eru nú farin að heilsu
vil ég votta mína dýpstu samúð,
eins bræðrum hans og fóstur-
systkinum, ásamt venzlafólki. Og
að lokum þetta, vertu sæll
Tommi minn og þakka þér fyr-
ir allar ánægjustundirnar, og
þína tryggu vináttu. Guð blessi
Þig.
Vinur.
Surtsey á hvíta syst-
ur og andfætling
Jarðfræðingar telja mynd Osvaldar
beztu eldgosamynd til þessa
DAGÁNA 24. nóv. til 4. des. sl.
var haldinn á Nýja-Sjálandi al-
þjóðafundur um eldfjallafræði,
International Symposium on Vol-
canology. Dr. Guðmundur Sig-
valdason jarðefnafræðingur, sat
fundinn af íslands hálfu og að
nokkru í boði alþjóðasamtaka
jarðeðlisfræðinga, IUGG. Hann
flutti þar erindi um efnasamsetn-
ingu hveravatns og hveralofts á
íslandi, og sý-ndi Surtseyjarkvik-
mynd Osvaldar Knudsens, sem
fékk þann dóm að þetta væri
bezta kvikmynd, sem nokkurn
tíma hefði verið gerð um eldgos.
Mbl. hafði tal af Guðmundi og
spurðl hann nánar um þennan al-
þjóðiega eldfjallafund og ferðina
til Nýja-Sjálands.
Guðmundur ferðaðist til Nýja-
Sjálands yfir Ameríku og hafði
viðkomu á Hawaii, til að skoða
rannsóknarstöð, sem þarna er á
tindi eldfjallsins Kilauea. Á
Hawaii var gos fyrr á árinu og
höfðu eldfjallasérfræðingar á
Hawaii getað sagt til um gosið
með klukkustundar fyrirvara.
Þá fóru þeir út að gosstaðnum og
gosið hófst rétt á eftir. — Þeir
nota tvenns konar aðferðir til að
segja fyrir um gos, segir Guð-
mundur. í fyrsta lagi svokallað
„tiltmetri", sem felst í því að
mæla hvernig fjallið belgist upp
fyrir gosið. Og í öðru lagi mjög
nákvæmar lengdarmælingar á
sprungunni, þar sem gosin verða.
Þeir mæla hvernig víkkunin
verður á sprungunni fyrir gos.
Auk þess er fylgzt með tíðni
jarðskjálfta. Eitt þessara atriða
getur nægt til að segja til um
gos fyrirfram.
Heita vatnið lífshættulegt
Frá Hawaii fór Guðmundur til
Nýja-Sjálands, þar sem hinn al-
þjóðlegi fundur um eldfjalla-
fræði var haldinn. Hann sóttu um
130 útlendingar og um 70 Ný-
sjálendingar. Fundurinn var á
fjórum stöðum, hófst í Oakland
og fluttist síðan til Rotorua, sem
er bær á mjög miklu jarðhita-
svæði. Jarðhitinn er þar lítið not-
aður nema í sambandi við böð,
segir Guðmundur, en áform eru
um að hita upp húsin með sama
hætti og við gerum hér í Reykja-
vík. Hafa Nýsjálendingar mikinn
áhuga á okkar hitaveitufram-
kvæmdum. En vatnið þeirra er
verra en okkar. Það inniþ^ldur
svo mikið af uppleystum efnum,
Rán
em a sjo
Akranesi, 3. jan.
RÁN er ein á sjó í dag. Réri
í gærkvöldi. M.s. Goðafoss kom
í morgun og lestar um 100 tonn
af dýrafóðri. Vélbáturinn Ólaf-
ur Sigurðsson fór kl. 6 í gær-
austur til síldveiða.
Byggðasofninu í Görðum ó flkra-
nesi bernst skemmtilegnr gjnfir
Akranesi, 4. janúar.
BYGGÐASAFNIÐ í Görðum á
tilveru sína mest . að þakka
áhuga, listfengi og skipulagsgáfu
séra Jóns M. Guðjónssonar. Ný-
lega hafa safninu borizt tveir
ágætir hlutir. Annar er manntafl.
gert úr hvaltönnum, og er það
gjöf frá Lofti Bjarnasyni, fram-
kvæmdastjóra Hvals hf. í Hval-
firði, til minningar irm starf-
semi Hvalstöðvarinnar. Einar B.
Vestmann, járnsmfðameistari,
gerði taflmennina, en taflborðið
gerði Yngvi Þórðarson. Hinn
gripurinn er líkan af áttæringi
Björns Ólafssonar, formanns á
Akranesi (1857 — 1890). Hét
skipið Rjúpan (með Engeyjar-
lagi). Björn Ólafsson, fyrrver-
andi ráðherra, gaf safninu líkan-
ið og sendi bygg'ðasafninu rétt
fyrir jólin, en hann er heitinn
eftir Birni formanni, er var föð-
urbróðir hans, og líkani'ð af átt-
æingnum er gefið til minningar
um hann. Líkanið gerði
Helgi Eyjólfsson frá Litla-
Bakka (Bræðratungu). Þessir
hlutir báðir eru mjög vel ger'ðir,
og gjafir þessar eru til mikils
sóma gefendum. Þeir eru til
sýnis í glugga hjá Þjóðleifi Gunn
laugssyni, Skólabraut 21.
Guðmundur Sigvaldason
að þeir verða að nota forhitun,
til að geta hagnýtt sér það. Auk
þess er svo mikið af brennisteins-
vetni í heita vatninu, að af því
hafa hlotizt nokkur banaslys.
Brennisteinsvetni hefur safnazt
svo mikið fyrir í sundlaugum
innanhúss og losnað í andrúms-
loftið. Auk þess hafa hreinsunar-
menn í skolpræsum orðið fyrir
því.
Frá Rotorua fóru fundarmenn
til Wairkei. Þar er mjög mikið
jarðhitasvæði og jarðhitinn virkj
aður til rafmagnsframleiðslu. Þar
hefur verið byggt orkuver, sem
framleiðir 175 þús. kw, en það er
næstum tvöfaldur fyrsti áfangi
Búrfells. Þetta er annað raforku-
verið, sem byggt er á jarðhita í
heiminum. Hitt er á Ítalíu. Fund-
unum lauk svo í Wellington og
á eftir var farið í ferðir til að
skoða nýsjálenzk eldfjöll og jarð-
hitasvæði.
Hægt að segja fyrir um eldgos
— Hver voru helztu viðfangs-
efni ráðstefnunnar?
— Hún fjallaði fyrst og fremst
um tvo þætti, jarðhita og súrar
bergtegundir. Þarna bar líka
mjög margt annað á goma, svo
sem eldgos á Tall í Indonesíu.
í sambandi við það spunnust um-
ræður um möguleika á því að
segja fyrir eldgos. Menn virð- •*
ast nú á einu máli um að slíkt
sé mögulegt, að því tilskildu að
tæki og sérkunnátta séu til stað-
ar.
Sérstakt kvikmyndakvöld var
skipulagt á ráðstefnunni, þar sem
sýndar voru kvikmyndir af eld-
gosum á Tristan da Cuhna og á
Hawaii og nokkrar myndir frá
Afríku, sem Tasieff hafði tekið.
Surtseyjarmyndin bar alveg af
þessum myndum, og töldu menn
að þetta væri bezta kvikmyndin,
sem nokkurn tíma hefði verið
gerð um eldgos. Fór Tasieff sér-
stökum viðurkenningarorðum um
hana sem slíka. Bæði þykir ein-
stakt að hafa náð svo mörgum
þáttum þessa merkilega goss og
svo þykir myndin bæði frábær-
lega vel tekin og frá henni geng-
ið svo af ber, bæði hvað klipp-
ingu snertir og hljómlist.
— Þið skoðuðuð jarðhitasvæði
og eldfjöll á Nýja-Sjálandi/ Er
ekki þetta land nokkuð líkt ís-
landi?
— Jarðhitasvæðin eru að vissu
leyti svipuð, bæði gufuhvera-
svæði og vatnshverasvæðL En
eldfjöllin eru allmörg frábrugð-
in, einkum vegna þess, að þar er
aðalefnið sem upp hefur komið
með seinni eldgosum, liparít og
liparítaska. Gosin hafa því verið
svipuð öskjugosinu 1875. Þau eru
samt öll eldri en landnám, Og
engin stór eldgos hafa órðið þar
síðan landnám hófst á Nýja-
Sjálandi. Að vísu hefur þar
myndast ein eyja í sjó. Hún nefn-
ist Hvítey, svo Surtsey á sér
hvítan andfætling. Eyjan er úr
súru bergi og því ijós.
Annars hafa Nýsjálendingar
mjög mikinn áhuga á Islandi og
þjóðirnar eru að mörgu leyti
mjög líkar. Þarna búa 2 millj.
íbúa og þjóðfélagskerfið er mjög
líkt okkar. Það er furðulegt að
bera bækur sínar saman við þá
og ræða um tryggingarkerfi,
kaupgjald, ofþenslu og fjárfest-
ingaræði. Það er alveg sama sag-
an á báðum stöðum. Loftslag er
auðvitað annað á Nýja-Sjálandi,
en fólkið er vingjarnlegt og
frjálslegt.
Guðríður Guðmunds-
dóttir — Minning
Fædd 1893 — Dáin 1965
í DAG er til moldar borin
Guðríður Guðmundsdóttir hús-
freyja og kennari frá Sleðbrjóts-
seli í Hlíðarhreppi. Hjá henni
hlaut undirritaður að mestu sína
barnaskólafræðslu, í farkennslu,
þrjá mánuði á ári. Það mundi
ekki þykja löng skólaganga hér
í þéttbýlinu. Samt efast ég um
að þessir þrír mánuðir hjá Guð-
ríði hefir verið óhollari fyrir
barnssálina en hin langa skóla-
seta. Eitt áttum við að minnsta
kosti krakkarnir í Hlíðinni, við
áttum tilhlökkun og eftirvænt-
mgu, þegar skólinn byrjaði að
fara í skóla var okkur sannar-
legt gleðiefni. — Á þessari stund
skilnaðar hljóta að koma í hug-
ann ótal myndir frá liðnum ár-
um. Myndir af skammarstrikum
og skemmtilegheitum en fyrst
og síðast hygg ég af við, sem
nutum handleiðslu Guðríðar,
munum geyma óbrothætta
mynd af umburðarlyndri konu,
sem af fremsta megni reyndi að
veita okkur þá þekkingu, sen»
góð og greind alþýðukona getur
í té látið; — einmitt það vegar-
nesti, sem drýgst reynist, þegar
út i lífið er komið.
Guðríður Guðmundsdóttir var
fædd 31. desember 1893 að Ás-
um í Gnúpverjahreppi en ólst
upp hjá Finni Gíslasyni skip-
stjóra í Hafnarfirði og konu
hans Sólveigu Sveinsdóttur. Og
frá Flensborgarskólanum tók
hún gagnfræðapróf 1908. Kenn-
araprófi lauk Guðríður 1914. Á
árinu 1914-18 var hún kennari
við barnaskólann í Hafnarfirði.
1919 giftist hún eftirlifandi
manni síniyn, Birni Guðmunds-
syni bónda að Sleðbrjótsseli í
Hlíðarhreppi. Frá 1943 annaðist
hún kennslu, sem áður segir, í
Jökulsárhlíð.
Þau Guðríður og Björn eign-
uðust þrjú mannvænleg börn:
Svavar fæddan 1931, Sólveigu
fædda 1934 og Sigríði Ásu
fædda 1940.
Segja má að Sleðbrjótssel hafi
verið fyrir margra hluta sakir
miðpunktur sveitarinnar. Þar
bjó greindur og ráðhollur bóndi,
sem fyrir utan hin venjulegu
störf, var líka hreppstjóri byggð
arlagsins. Guðríður var hinsveg
ar driffjöðrin í félagsstarfi
kvennanna. Nú hin síðari ár
mun Guðríður hafa átt við all-
mikla vanheilsu að stríða. Ég
vil svo enda þessa kveðju með
innilegum samúðar óskum til
eiginmanns Guðríðar Guðmunds
dóttur og barna hennar.
Hilmar Jónsson.