Morgunblaðið - 23.01.1966, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐID
Sunnudagur 23. ianúar 1966
ÞORSTEINN EINARSSOM
ERÁ HOFOARREKKU
F. 12 nóv. 1890. D. 17. des. 1965
KVEÐJA
Örfá kveðjuorð á skilnaðar-
stund.
Fátækleg þakkarorð.
Minningar hópast að, bjartar
hlýjar, eitthvað, sem endist leng-
ur en nokkuð annað, sem faðir
eða fósturfaðir getur gefið barni
í arf. —
Vissulega minnist ég bóndans,
sem ræktaði jörðina sína af dugn-
aði og meiri framsýni en þá var
títt.
Og ég minnist bóndans, sem
þreyttur að loknu dagsverki tók
fram léreft, liti og pensla, og
undi við að mála lengi kvölds.
Minnist hans kasta fram hnyttn-
um vísum, að því er virtist fyr-
irhafnarlaust í sömu andrá og
ti-lefnið gerðist. Einnig dýpri
kvæða, unnum á löngum tíma,
og báru vott um hljóðláta leit-
andi íhugun, og þá fullkomnustu
sátt við guð og menn, sem ég
hef kynnzt.
í>essi fullkomna sátt, og sá frið-
ur, sem henni fylgdi hvað sem
henti, virðist mér fyrst og fremst
hafa mótað persónuleika og alla
framkomu fósturföður míns.
Sérkennilegri kýmnigáfu hans
tná heldur ekki gleyma:
„Örvarnar, sem hann sendi
særðu ekki en hæfðu þó.“—
En hugstæðust verður mér þó
framkoma hans við okkur, börn-
in á heimilinu.
Það er kvöld, síðast í ágústmán-
uði. Það hefur verið góður hey-
þurrkur í dag, og nú erum við
að keyra síðasta heyvagninn
heim að hlöðudyrum. Það er orð-
ið dimmt, himinninn stjörnu-
bjartur.
Börn glata ekki forvitni sinni þó
komið sé kvöld og þau orðin
þreytt. Einn sona Þorsteins spyr:
Pabbi, úr hverju eru stjörn-
unrar og tunglið, af hverju er
það á himnum, og aldrei fyrr en
komið er kvöld? Þá brosir fóst-
tirfaðir minn, spennir hestinn
frá heyvagninum, og segir okk-
ur að setjast hjá sér á jörðina
litla stund, hann ætlar að skýra
þetta fyrir okkur. Svo leggst
hann endilangur í grasið, þreytt-
ur maður eftir strangan vinnu-
dag, talar við okkur lágri; hægri
rödd sinni, útskýrir og fræðir
um þessar fallegu, merkilegu
stjörnur. Frásagnarmáti hans er
á þann veg að kvöldið er á svip-
stund orðið að æfintýri, við lif-
um og hrærumst meðal stjarna
og norðurljósa. Við höfum næg-
an tíma því allt hversdagsamst-
ur þurrkast gerasamlega út á
þessari stundu. Svo lýkur frá-"
sögninni, það er jafn sjálfsagt
að ljúka henni eins og byrja
hana, og við förum með síðasta
heyvagninn heim.
Ég man kaldan, heiðan vetrar-
dag. Fósturfaðir minn kemur
inn, eftir að hafa sinnt kúm og
kindum.
— Lítið út um gluggann, börn,
segir hann, — setijst þið niður
og skrifið um það, sem þið sjáið,
ég lít svo á það þegar ég kem
inn í kvöld. —
Og það er satt, fegurðin í þessu
stórbrotna, kalda landslagi, öllu
snævi þöktu upp á efstu tinda,
og sjórinn grænn við sandströnd-
ina, það er sannarlega þess virði
að horfa á það, taka á móti því,
og skrifa um það.
Og við, sem erum bara smáang-
ar tökum til óspilltra málanna
og reynum að lýsa þessu með
orðum.
Þannig gaf þessi maður okkur
æfintýrin, mitt í hversdagsleik-
anum.
Við erum auðvitað alltaf að
stækka, og okkur vantar bækur,
meiri bækur. Það er bókasafn
í sveitinni, þangað fer fóstur-
faðir minn einu sinni í viku og
sækir bækur. Og þá er ekki
valið af handahófi, aðeins það
bezta er nógu gott.
Við byrjum í barnaskóla, og Þor-
steinn er kennari þarna í hverf-
inu.
Þar er réttur maður á réttum
stað. Fræðari, sem á nægan tíma
handa hverjum einstökum. Tíma
til að leita að því sem kann að
vera aðeins örlítið fræ í sál hvers
barns, þá er að hlúa að því og
gefa því vaxtarmöguleika. Milt en
ákveðið leiðir hann hvert barn,
þetta tímabil, sem honum er trú-
að fyrir því.
Mig grunar að fleiri en við, hans
nánustu, hafi notið góðs af ó-
venjulegri skapgerð og sálar-
þroska Þorsteins Einarssonar,
sótt til hans góð ráð og stuðn-
ing, orðið ríkari af kynnum sín-
um við hann.
Hann var óvenju gáfaður og
fjölhæfur maður, skapgerðin
heil og sterk.
Þorsteinn var hógvær að eðlis-
fari, stóryrði og lof um sjálfan
hann hefðu ekki verið honum að
skapi. Því lýk ég þessari litlu
kveðju með einu orði, sem ég
veit að margir vildu taka undir
með mér:
ÞakklætL
Unnur Eiríksdóttir.
t MllllARORB
flutt við útför
Þorsteins
Einarssonar
að Þykkvabæ
í Landbroti
ÞEGAR ég stend hér við kistu
Þorsteins Einarssonar, koma mér
í hug margar minningar frá
liðnum árum. Efst í huga mér er
þó þakklætg og því færi ég hon-
um nú við þessi leiðarskil, hug-
heilar þakkir okkar allra í fjöl-
skyldunni fyrir hjálpsemi og um-
hyggju frá fyrstu kynnum.
Þorsteinn Einarsson var um
eitt skeið vel kunnugur í þessu
héraði. Mátti segja, að hann
þekkti alla og allir þekktu hann.
Ungur réðst hann til afgreiðslu-
starfa í verzlun Halldórs Jónas-
sonar í Vík og síðar á végum
iþeirrar verzlunar rak hann ýmis
erindf um alia sýsluna mörg ár.
Eftir að hann kvæntist eftir-
lifandi eiginkonu sinni, Elínu
Helgadóttur, sem er fædd og
uppalin hér í Þykkvabæ, áttu
þau heimili hér eitt skeið og hélt
Þorsteinn unglingaskóla í þess-
ari stofu einn vetur og öðrum
þræði á Kirkjubæjarklaustri.
Þegar vöruflutningar hófust
sjóleiðina að Skaftárósi og Hval-
síki, var Þorsteinn fyrsti for-
maður við uppskipun á þeim
stöðum. Þá var það ekki þýð-
ingarlaust, þegar Katla gaus
1918, að hann átti heima hér
eystra. Leiðsögumaður var hann
á vöruskipum Eimskipafélags ís-
lands meðan það annaðist flutn-
inga hér við suðurströndina.
Bóndi var Þorsteinn á Höfða-
brekku nær tveim tugum ára.
Af þessu stutta yfirliti er ljóst,
að þetta hérað naut þess tíma-
bils í æví Þorsteins Einarsonar,
sem við venjulega nefnum beztu
árin.
Þorsteinn var maður, sem lét
ekki mikið yfir sér, en var þó
svo vel að manni, að hann gat
auðveldlega gengið í þjónustu
samfélagsins á mörgum sviðum
án undirbúnings. Hæfileikar
hans voru miklir og gátu beinzt
til margra átta. Kom það einnig
í ljós í andlegri og líkamlegri
iðju. Vegna þess, hve fjölhæfur
hann var og vel fær á mörgum
sviðum, sótti fjöldi manna að
honum greiða um ýmis og ólík
efni. Þó að hann væri dulur og
fáskiptinn um annarra hagi, var
hann mikill greiðamaður, þegar
til hans var leitað. Því sakna
Þorsteins margir og minnast hans
með þakklæti.
Þorsteinn Einarsson var jafn-
lyndur maður með afbrigðum,
svo lítt eða ekki varð á- honum
fundið, hvort með blés eða móti.
Hann var lítið áhrifagjarn og
mótaði skoðanir sínar af sjálfs-
íhugun. Engan gerði hann sér
mannamun, hvorki um greiða né
andmæli og mjög var hann laus
við þras og fjölmælgi. Hann var
ekki fljóttekinn í viðkynningu,
en þeim mun traustari og áreið-
anlegri. Tilsvör hans gátu þó oft
verið fyndin og snjöll og við-
brögð ekki síður. Minnti það
mig oft á frásagnir sr. Jóns
Steingrímssonar af Þorsteini
bróður sínum, sem hann getur í
ævisögu sinni. Þorsteinn Einars-
son var fjórði maður frá Þor-
steini Steingrímssyni og ber hans
nafn. Umtöluð hefur verið orð-
heppni margra í Steingrímsætt,
svo sem Steingríms rektors og
skálds Thorsteinssonar, en Þor-
steinn Steingrímsson var afi
hans.
Eins og áður var sagt, átti
Þorsteinn Einarsson heimili hér
eitt skeið, en auk þess var hann
oft gestkomandi. Mér er óhætt
að fullyrða, að hér undi hann vel
að vera. Því skiljanlegri er mér
koma hans nú og kærkomnari,
þó að með þessum hætti sé.
Hann hefur farið yfir bilið, sem
skilur að heimana, að því hlaut
að koma og að því hlýtur að
koma hjá okkur öllum. Ég veit,
að hann hefur hugsað til þeirrar
farar með rósemi hins skynsama
manns, slík var skapgerð hans.
Mér er ljúft að rifja það upp
nú, sem áður var, þegar Þor-
steinn var hér gestur — oft á
hraðri ferð — að jafnan gaf
hann sér tíma til að ganga upp
í grafreit — að leiðunum. Undir
einu þeirra hvílir sonur þeirra
hjóna. sem dó í sama mánuði
og hann fæddist. Þetta litla barns
leiði hefur verið í grafreitnum
dálitið út af fyrir sig í rúmlega
47 ár. Það hefur verið litið með
elsku og samúð allra — eins og
einstæðingur, en þó er ekki langt
síðan maður gat óskað þess, að
það fengi skjól af öðru leiði. En
nú má fagna því. örlögin höfðu
ekki skorað mark án þrauta sið-
ustu æviár Þorsteins Einarsson-
ar.
Ég bið guð að blessa þeim
feðgum hvíldina saman og lífið
í öðrum heimi.
Þórarinn Helgason.
- Hún fer
Framhald af bls. 13.
drengi, sem urðu að þola harð
rétti á Viktoríu'tímabilinu.
í skóla var Julie mjög bald-
in. Hún var send af einum
heimavistarskólanum á annan
og úr einum þeirra var hún
rekin fyrir að segja ófyrir-
leitnar sögur. Á þessum ár-
um gekk hún -undir uppnefn-
inu „Veggjalúsin“, og enn
þann dag í dag fær hún bréf
sem byrja „Kæra Veggjalús.“
Er hún varð 16 ára, var
gripið til gamals og góðs ráðs,
stúlkan var send til Frakk-
lands. Þar dvaldi hún í eitt
ár hjá hámenntaðri yfirstétt-
arfjölskyldu í Gascogne við
rætur Pýreneafjallanna. En
sú Julie sem sneri aftur til
Englands, hafði kynnst ýms-
um hættulegum og framandi
kenningum um karlmenn og
ásit, fegúrð og ást og um listir
og ást.
í stað þess að leggja stund
á nám við tækniháskólann í
Brighton, kaus hún að eyða
einu ári á kaffihúsum.
Næsta skrefið hlaut óhjá-
kvæmilega að liggja út á leik
listarbrautina. Til að byrja
með fór hiún á leiklistarskóla
í London. Síðan fékk hún
nokkur smáhlutverk í sjón-
varpi og kvikmyndum, og það
var þá, sem hin:i ungi og æv-
intýragjarni leikstjóri, John
Schlesinger, tók eftir henni.
Ári síðar er hann var að leita
að stúlku í hlutverk 1 kvik-
myndinni Billy t(he Liar kom
honum Julie í hug. Hann hóf
leit að henni, og fann hana
loks, þar sem hún var í sumar
leytfisferð á Spáni og filaug
með hana til London, þar sem
(hann myndaði hana til
reynslu. En það var önnur
leikkona sem 'fékk hlutverkið.
Julie segir sjálf: „Ég var of
grönn og of áköf.“ Þegar kvik
myndatakan var hálfnuð veikt
isf leikkonan, og framleiðand
inn Jósep Janni hvatti Sohles-
inger til að fá Julie í staðinn.
Hann gerði það, og Julie sló
í gegn. Blaðið „Sunday Ex-
press“ í London sagði um
Ihana: „Julie Ohristie gerir
sig heimakomna á hvíta tjald
inu á svo óþvingaðan og eðli-
legan hátt, að það kærni okk-
ur á óvart ef þarna er ekki
stjörnuefni á ferðinni.“
En þetta var ekki auðvelt
fyrir hina tiltölulega óreyndu
leikkonu. Schlesinger segir
um hana: „Það þurfti að sýna
Julie hverja einustu smá-
hreyfingu.“ En hún var í góð
um höndum, þar sem hinn
óvenju gáfaði leikstjóri John
Sohlesingar var. Hann skildi
hve hjálparþurfi hún var, og
vissi hvernig átti að hjáilpa
henni. Næsta árið var Julie
eingöngu við leikhús. M.a. fór
hún til Bandaríkjanna með
kgl. brezka Shakespeare leik-
félaginu, þar sem hún lék hlut
verk Luciönnu í leikritinu „A
Comedy of Errors“, Síðan kem
ur svo myndin sem gerði
hana fræga, þ.e.a.s. „Darling1*.
Þar vann hún með sama starfa
liðinu og í „Billy the Liar“.
Þetta var mjög erfitt hlutverk
þar sem hún er á tjaldinu næst
um því þær 110 mínútur sem
tekur að sýna myndina. En aft
ur var það Schlesinger sem
hjálpaði henni, og frá árangr
inum hefur verið sagt.
Meðan á tökunni á „Dar-
ling“ stóð fékk Julie að vita,
að hinn frægi leikstjóri David
Lean (hann stjórnaði m.a.
„Arabíu Lárusi“ og „Brúnni
yfir Kwaifljótið“, og fékk
Oscar verðlaunin fyrir báð-
ar) hefði valið hana ti'l að
fara með hlutverk Löru í
kvikmyndinni Dr. Shivago.
Þetta hlutverk á eflaust eftir
að tryggja framabraut henn
ar, en hún þarf þó ek'ki að
hafa neinar áhyggjur af fram
tíðinni, því að iilboðin
streyma til hennar og launin
sem eru í boði hækka stöðugt.
Hún fékk t.d. aðeins 120.000
íslenzkar krónur fyrir Billy
the Liar, 300.000 íslenzkar
krónur fyrir Darling ,en rúm-
lega fimm miUj. ísl. kr. fyrir
Dr. Shivago. Af þessu má sjá,
að allt bendir til þess að við
eigum eftir að sjá Julie
Ohristie í mörgum kvikmynd
um.
(Þýtt og endursagt.)
Hún veldur umferðartruflun.
Bezt ú auglýsa í Morgunblaðinu