Morgunblaðið - 19.02.1966, Blaðsíða 3

í-augardagur 19. febrúar 1966
MORGUNBLADIÐ
3
Kólgubakkarnir í norðri eru
vísir til að hella úr skálum
reiði sinnar, þegar minnst von-
um varr; hann er ótryggur
þorradagurinn og varlega
skyldi treysta honum eftir
þessa líka þokkalegu drauma,
þar sem fram runnu breiðar
hjarðir lagðprúðra sauða og
fóru mikinn. Líkast til fer
hann með norðanbyl og því
ekki eftir neinu að bíða, bezt
að fara í húsin og gefa fénu
áður en bregður birtu.
I Eins og að líkum lætur fer
féð ekki langt frá húsunum,
meðan gefið er á garðann, og
Stóra hnýfla ,sem í er dálítil
forysta, úrkynjuð vegna blönd-
unar um marga ættliði, stend-
ur næst dyrum og hnubbar
dyrastafinn óþolinmóð. Sumar
ærnar stangast önugar, marg-
ar gnísta tönnum. Þegar opnað
er, ryðst hópurinn inn, hver
sem getur, og óðara hefir hjörð
in öil raðað sér á garðann. Ærn
ar rífa heyið í sig áfergjulega,
og bærilega kemur sér að þurfa
ekki að tyggja ýkja-vel í svip,
en mega láta það bíða betri
tíma. Og grænt blik af augum
- kindanna skjóta leiftrum hér
og þar í hálfifökkri fjárhússins,
en samræmur hugur hjarðar-
innar berst irm í ringulreið
| mannshjartans og sefar kvikar
öldur. Seinna meir, þegar satt
hefir verið sárasta hungrið og
tuggan er upp étin, verða áhrif
in værðarleg og dreymin, og
úr menúettinium verður vöggu-
vísa. Ein og ein kind á stangli
tekur sig út úr röðinni við
garðann og skokkar nokkrar
lengdir sínar til að troða sér
ennars staðar í von um að
hitta á betri tuggu. Það er
susum sama hver skepnan er
í lífsbaráttunni, þegar hún hef-
ir losnað við hugsjónina.
| Þessi fjárhús eru ramger og
nýtízkaileg og standast væntan-
lega verstu veður. Þau íjoma
fleira fé en kofarnir þrír, sem
áður var dritað niður víðs
vegar um túnið að viðbættum
sauðahúsum, meðan þau voru
og hétu, þar sem þau stóðu
næstum því stundargang frá
bænum. Og allt í einu rifjast
upp vetrardagur fyrir mörgum
árum. Lömbin hafa raðað sér
á jötuna, sem er með fram
veggjum lambhiissins. Þetta
var snjóaveturinn mikla og vik
um saman hefir ekki séð á
dökkan díl. Og sem við sf/'ind-
um þarna og virðum fyrir okk-
ur lambahópinn, eru allt í
eintu komnar mýs fram í veggj-
arholurnar og hvima til okkar
litlum, kringlóttum augunum
i úr hverjum kima. Og fjármanns
höndin fær snögga skipun um
að þreifa niður í bak lamb-
anna, þarna sem þau raða sér
á jötuna. Og grunaði ekki
Gvend , músin hefir lagzt á
þrjú þeirra, búin að éta sg
niður í mjúkt holdið við hrygg
inn og hreiðra um sig í hlýrri
ullinni. Á baki einnar gymbrar
innar voru meira að segja tvö
djúp sár. Aftur fékk fjármanns
höndin afdráttarlausa skipun:
Grípa eina mýsluna, hluta hana
sundur og skella niður í sár-
in. Eina óbrigðula ráðið til að
sárið greri og ekki hlypi í það
spilling. Enda fór svo í þetta
sinn, að engu lambanna varð
meint af, og þau voru öll vel
fram gengin um vorið. Og við
hitökkvum upp úr þessum hug-
renningum frá löngu liðnum
vetri við að stormurinn hremm
ir þekjur húsanna, svo að
hriktir í ræfrum.
Það dregur súg með felluim.
Hrossin hama sig úti og
kroppa sér ekki lengur til
gagns. í morgun kröfsuðu þau
í óða önn. Verst, hvað þau
fara illa með jinið, því að þau
naga sinustrá og gróður alveg
niður í rót. Ekki kemur annað
til mála en losa sig við þau af
túninu með vorinu, annars verð
ur ekki hægt að hefja slátt-
inn, svo að skammlaust sé í
sumar. Hryssan er kulvísust,
enda fylfull. Hún hímir ein
sér undir kofaveggnum. Það
er svo sem auðséð, að hún veit
á sig vont veður grey-skarnið
að tarna.
Þegar kemur fram á vöku, er
hann skollinn á með miklum
fannburði og strekkingsvindi á
norðan. Frostið hefir líka stig-
ið með kvöldinu, svo að komið
er versta veður. Gott er að
vita allar skepnur tryggilega
geymdar í húsi og ekki sakar
að vita sig heybirgan, hvað sem
í skerst.
Við förum raunar ekki í graf
götur um, að illviðrisstrokan
lemst um þil og þekjur, en
steinhúsið haggast ekki á
traustum grunni. Aftur á móti
leynir sér ekki, hverng hríðar-
kófið berst um gluggana, þó að
enginn minnsti gustur næði
um tvfófalt glerið. 1 þvílíku
veðri er engin dægradvöl á-
nægjulegri en lestur þjóðsögu,
þar sem rifjaðar eru upp sagn-
ir um forinjur horfinnar tíðar.
Rekumst við þá ekki fyrirvara-
laust á frásöguna um þorra-
þrælsbylinn í Odda. Þar segir
frá því, hvernig Katrín ráðs-
kona varð úti milli fjóss
og bæjar á þorra
þrælinn fyrir knöppum tveim-
ur öldum, en önnur vinnuhjú
björguðust við illan leik. Sum-
ir náðu þó ekki heim fyrr en
daginn eftir, heldur villtust á
kotin í kring og hrakti þang-
að illa til reika einhvern tíma
nætur.
Kvikindi hafa sum fálmara
til að þreifa fyrir umhvérfi
sínu. Enginn er þó svo anga-
langur sem maðurinn. Stund-
um flóir sálin um viða vegu
eins og elfur, sem flæðir yfir
alla bakka í leysingum og vatna
hringinn og búast um í þrengra
umhverfi en með þurfti í ljósi
heiðra daga. Þá var um að
gjöra að draga að sér angalí-
urnar.
Geðhrif þessa kdölds eru lík-
ast til óverulegt áskyn geigs
vöxtum. Þá þykir henni allir
vegir færir og sér ekkert óvið-
komandi. Þá er gaman að eiga
viðfangsefni og áhugamál
heima og heiman, blanda geði
við hvern,' sem er, og hrífa
viðurmælendur með sér út í
iðuna og láta straumkastið
skella á sér og finna sér vaxa
ásmegin í hlífðarlausum átök-
um við hverja þoranraun. Þessu
er öfugt farið í kvöld. Allt með
öðrum hætti, biddu fyrir þér.
Nú hefir þú dregið að þér
þrefangana, og þú vilt hafa
kyrrt í kringum þig. Þú vilt
að vísu fylla út í umhverfi þitt
eins og endranær, en }\'i vilt
minnka það, draga það saman,
svo að þú getir seilzt til endi-
marka þess með tómum hönd-
unum. Þessi kennd sezt að
í hryggnum að því leyti sem
hún á nokkrun skilgreinanleg-
an samastað. Fyrir þúsundum
ára bjó raunveruleg og bráð
hætta í myrkrinu og kuldan-
um og veðurgnýnum. Skásta
vörnin var að minnka umsvifa-
eða hrolls aftan úr grárri forn-
eskju. Og þau hafa fengið á-
þreifanlega staðfestingu í lí-fi
þínu, í bernsku þess einhverja
myrka nótt, þegar eina örugga
athvarf tilverunnar var í
hálsakoti mömmu. Þú vilt hafa
hávaðalaust í kringum þig og
kúra |þig upp í rúmi með ævin-
intýri í hönd, ellegar þú situr
andspænis trúum vini þínum
og skrafar við hann með rólegu
bragði. Kannski eignast þú á
þvílíku kvöldi stund trúnaðar
og notalegrar værðar, eins og
skenkt sé á eina skál af léttu
víni. Og fjarlægur veðurþung-
inn verður varnargarður um
tryggilegan kima áþreifan-
legrar nándar.
Og þegar þú hefir hreiðrað
um þig undir sænginni í hlýju
svefnherberginu, seytlar ör-
iggiskenndin niður í höfga
svefnsins. Og ávæningur, alda-
gamallar hrollvekju við bakið
verður ókennilegur dropi í
veig heillar skálar.
Bjarni Sigurðsson
Hey á Eskifirði
ÞESSAR myndir voru teknar
á Eskifirði fyrir skömmu, þeg
ar Rangá kom þangað með
hey. Fóru 61 tonn af heyi þar
í land. Voru 45 tonrn send í
Helgustaðahrepp og hitt í
Kálkinn. — Tók fréttaritari
blaðsins, Gunnar W., þessar
myndir þegar unnið var að
uppskipun heysins. Á stærri
myndinmi er Rangá við hafnar
bakkann og á bryggjunni
standa verkstjórinn við höfn
ina, hafnarvörðurinn og einn
af bilstjórunum á heyflutn-
ingabílunum. — Á hinni mynd
inni er bíll komiran af stað
út í sveit, í harðindalegt um-
' hverfi, hlaðinn heyi.
ST/VkSTFlilAR
Eríitt hlutskipti
Síðan flett var ofan af glæpa-
verkum Stalíns hefur ekkert það
gerst í Sovétríkjunum, sem vald-
ið hefur kommúnistum'bæði hér
á landi og annars staðar jafn
miklum sálarkvölum og réttar-
höldin og dómarnir yfir rithöf-
undunum tveimur. Þær þjániing-
ar hafa birst á opinberum vett-
vangi í Þjóðviljanum undan-
farna daga. Einn daginn manna
ritstjórarnir sig upp í það að
gagnrýna dómana en fá svo eftir
þanka og kvalir daginn eftir
fyrir að ráðast á Sovétríkin og
segja að þeim sem gagnrýna
dómaroa, væri nær að ráðast á
aðgerðir Bandaríkjamanna i Viet
nam. Það er vissulega erfitt hlut-
skipti að vera kommúnisti á
stundum.
Þjáningar
Einn þeirra kommúnista, sem
þjást hafa opinberlega af þess-
um sökum, er Árná Bergmann,
blaðamaður við Þjóðviljann, sem
dvalizt hefur langdvölum í Sovét
ríkjunum. Hann skrifar langa
grein í Þjóðviljann í gær um
réttarhöldin og eina bók Syni-
avskys. í greiro þessari kemur
ljóslega fram löngunin til þess
annars vegar að verja Sovétríkin,
hvað sem á gengur, og svo hins
vegar viðleitni til þess að leggja
sjálfstætt og raunsætt mat á við-
burðina.
Greinarhöfundur reynir að
kasta rýrð á ritverk þessara höf-
unda og litillækka þá með ýmsu
móti. Og svo segir hann: Bækur
Sinyavskys voru kallaðar and-
sovézkar i réttarhöldunum, og
undir það hefur verið tekið í
vestrænum blöðum. Við getum
fallizt á, að sú skilgreining sé
rétt. Það sem beinlínás er ráðizt
á í sovézkum veruleika í verk-
um þessum, á reyndar fremur við
um fortíð en nútið; flest stefnir
það að Stalintímunum .... En
það seni meiru skiptir er það, að
verkunum er beint gegn þeim
grundvallarhugmyndum, sem
sovétskipulag býður upp á já og
reyrodar sósíalískt þjóðfélag yfir-
leitt“.
Þeir, sem kynnt hafa sér verk
Sinyavskys og vita að þar er
áherzla lögð á listræna sköpun,
þótt þar komi eironig fram þjóð-
félagsleg gagnrýni. En benda má
á þá staðreynd, að núverandi
valdhafar í Sovétríkjunum hafa
sýnt það og sannað með dómun-
um yfir rithöfurodunum tveim, að
sú þjóðfélagslega gagnrýni á
ekki síður við um Sovétríkin
undir stjórn núverandi valdhafa
en áður. Það er kerfið sjálft sem
er helsjúkt.
Játningin
En svo kemur játningin eftu^_
að greinarhöfundur er búinn að
kveljast og þjást á fimm dálk-
um. Játningiro hljóðar svo:
„Því hefur verið haldið fram,
að þau timabil séu í ævi þjóða,
þegar styrjöld eða stríðshættur,
fátækt og neyð og aðrar hörm-
ungar gera allt tal um frelsi að
fánýtu hjali. Að þvi er til Sovét-
ríkjanma tekur er það tímabil
liðið — sem hefur sannazt í æ
öflugri og fjölbreyttari gagn-
rýni innan þeirra á hinum
síffiari misserum. Mál þeirra
Sinyavskys og Daniels var próf-
stein.n á það, hvernig tekið yrði
við þeim verkum sem fara langt
út fyrir gagnrýni, sem byggir að
einliverju leyti á sovézku mati.
Á því prófi féllu Sovétmenn,
þeir misstu af tækifæri til að
sanna fullkomlega og svo ekki
væri um villzt, þær breytingar
sem gerzt hafa í landi þeirra. Þvi
þegar allt kemur til alls, er ekki
hægt að leysa vandamál frelsis
og þvirogunar í þjóðfélagi, sem
hefur náð þroskia, nema með ein-
um hætti: að dómstólar láti það
afskiptalaust að skrifaðar séu
bækur, sem ekki eru aöeins tald-
ar gagnrýnar á hver um tíma,
heldur og, ef svo ber dir, full-
ar með níð og svívii„..igar“.