Morgunblaðið - 10.06.1966, Blaðsíða 16

MORCUNBLAÐIÐ
Föstudagur 10. júní 196®
jllonrgtitiWbifeffe
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Ritstj órnarf ulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
Áskriftargjald kr. 105.00
I lausasöiu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 8. Sími 22480.
á mánuði innanlands.
5.00 eintakið’.
UNESCO
Ékk.'W&k
W
UTAN ÚR HEIMI
Forsetakosningar í irlandi:
Aldinn píslarvottur endurkjör-
inn Fianna Fail kennt um
fylgistap De Valera
¥ gær var frá því skýrt, að
* skipað hefði verið í íslenzku
UNESCO-nefndina, en ís-
lendingar gengu í UNESCO,
menningar- og vísindastofn-
un Sameinuðu þjóðanna í
nóvember 1964. UNESCO hef-
ur stuðlað að menningar- og
vísindasamskiputm aðildar-
ríkjanna, beitt sér fyrir
skipulegri fræðslu meðal
þeirra þjóða sem hennar
þarfnast, bæði á verklegum
og menningarlegum sviðum,
en aðildarríki stofnunarinn-
ar eru nú 120, og meðal 110
þeirra starfa sérstakar nefnd-
ir, sem fjalla um málefni við-
komandi lands og stofnunar-
innar.
Enginn vafi leikur á því, að
íslendingum er það mikils-
vert að eiga náin samskipti
við aðrar þjóðir á sviði menn-
ingarmála og vísinda. Þótt
fjarlægðir hafi stytzt milli
landa og heimsálfa vegna
betri samgangna, er stað-
reyndin þó sú, að við megum
hafa okkur alla við til þess
að fylgjast með menningar-
legum og stjórnmálalegum
straumum í öðrum löndum,
jafnvel nágrannalöndum okk
ar í Evrópu. Nægir þar að
benda á hversu lítið við höf-
um orðið varir við þær miklu
umræður, sem fram hafa far-
ið um langt skeið í Evrópu um
framtíðarmál Evrópu, stjórn-
málaleg, efnahagsleg og
menningarleg, og hljóta þau
mál þó að skipta okkur veru-
legu máli.
Þess vegna er mikilsvert, að
við höfum nú tekið upp náið
samstarf í menningarmálum
og á sviði vísinda innan
UNESCO, og það samstarf er
þegar farið að bera verulegan
ávöxt fyrir okkur, eins og
fram hefur komið í því, að
stofnunin hefur nú veitt ís-
lendingum styrk til handrita-
rannsókna og búast má við,
að við 'getum vænzt stuðnings
UNESCO til ýmissa rann-
sókna og annarrar starfsemi
á sviði mennta og vísinda.
Þjóðfélag nútímans bygg-
ist í vaxandi mæli á menntun
og sérþekkingu og vísindaleg-
um rannsóknum, og það er
ekki sízt mikilsvert fyrir svo
fámenna þjóð sem við erum,
að okkur takist að virkja
menntun og vísindalegar rann
sóknir að því marki að
tryggja þjóð okkar lífskjör
sem sambærileg eru við þau
lífskjör, sem stærri þjóðir
munu á komandi árum og ára
tugum geta veitt þegnum sín-
um, einmitt í krafti vaxandi
þekkingar og tækni.
í þessu sambandi er ástæða
til þess að vekja athygli á
því, sem menntamálaráð-
herra upplýsti á blaðamanna-
fundi í fyrradag, að ráðgert
er að ráðast í allsherjarupp-
byggingu Háskóla íslands á
næstu tveimur áratugum. —
Skipuð hefur verið nefnd til
þess að f jalla um það mál, og
á hún að gera tillögur um
stækkun og eflingu háskól-
ans. Rétt er að menn geri sér
grein fyrir því, að Háskóli ís-
lands hefur af ýmsum ástæð-
um verið þess vanmegnugur
á undanförnum árum að
gegna því hlutverki sem hon-
um er ætlað. Hann á að verða
miðstöð mennta og vísinda-
legra ránnsókna í landinu,
stofnun sem stuðlar að því að
íslendingar haldi þjóðlegri
menningu og sérkennum í
heimi sífellt nánari samskipta
og samvinnu þjóðanna, stofn-
un, sem veiti inn í eðlilegan
farveg menningar- og mennta-
straumum frá öðrum þjóðum.
Til þess að svo megi verða
þarf Háskóli íslands að hafa
betri starfsaðstöðu en nú er,
og til hans þurfa að ráðast í
ríkari mæli hæfustu menn
sem völ er á hér á landi til
kennslu og rannsóknarstarfa.
Er þess að vænta, að sú efl-
ing háskólans sem nú er í
undirbúningi beri tilætlaðan
árangur.
ORÐ í TÍMA
TÖLUÐ
¥ Morgunblaðinu í gær birt-
ist grein eftir Guðjón Jós-
epsson, bónda að Ásbjarnar-
stöðum í Vatnsnesi, þar sem
hann ræðir málefni landbún-
aðarins og segir hann m.a.:
„Það er viðurkennt að
bændur leggja yfirleitt hart
að sér og neita sér um margt.
Á það ekki einasta við hér-
lendis, heldur víða um lönd.
Lengi var baráttan vonlaus
fyrir marga eða vonlítil. Sá
tími er liðinn. Við eygjum
vissulega aðra framtíð með
léttari störf, nokkrar tóm-
stundir og batnandi lífskjör.
Þessir tímar eru að nokkru
gengnir í’garð, og þeir færast
yfir í ríkara mæli sé samtaka
að því unnið, en sízt með víli
og voli. Úrtölumennirnir, sem
oft má heyra til, vinna sveit-
unum hið mesta ógagn hver
sem meining þeirra kann að
vera. Þeirra leið liggur ekki
til velfarnaðar, hún leiðir
ekki úr vandanum, heldur
lendir þar í blindgötu böl-
sýnis og úrræðaleysis. Lífið
og starfið í sveitum landsins
fellúr ekki steinrunnið eftir
einhverjum afmörkuðum far-
vegi fremur en aðrir þættir
þjóðlífsins. Færi svo kæmi
kyrrstaða, sem leiddi til hnign
unar, þá er komið í ófæruleið
úrtölumannanna“.
EAMON de Valera var ný-
verið endurkjörinn forseti ír-
lands öðru sinni, en með svo
naumum meirihluta að furðu
sætir og þykir sumum jaðra
við persónulega móðgun gegn
hinum aldna leiðtoga. Eru
margir þeirrar skoðunar að
þessi naumi meirihluti, 10.568
atkvæði, sé því einu um að
kenna að de Valera bauð sig
fram fyrir flokk sinn, Fianna
Fail, en ekki einn og óháður,
og benda m.a. á að er de Val-
era var fyrst kjörinn til for-
seta fyrir sjö árum, fékk hann
120.000 atkvæða meirihluta.
í ár minnast írar þess að
hálf öld er liðin síðan upp-
reisnin var ger'ó gegn Bretum
1916 og þeir eru menn of trúir
og tilfinningasamir til þess að
snúa baki við eina leiðtoga
uppreisnarinnar, sem enn er
ofan moldar. Forsetaembætti
í frlandi er öðru fremur heið-
ursembætti og þykir írum
ekki nema rétt og skylt að
hinn aldni de Valera, sem nú
er 83 ára, njóti þessa heiðurs,
að hann fái að vera æðsti
maður lands síns, sem hann
átti sjálfur svo drjúgan þátt
í að skapa.
En hinn naumi meirihluti
de Valera nú gefur ljóslega til
kynna að Sean Lemass, for-
sætisráðherra, sem er nú for-
maður Fianna Fail, flokks
þess er de Valera stofnaði forð
um daga, verði að gera gang-
skör áð því að laga írland að
nútímanum, ef flokkurinn á
að halda völdum sínum í þing-
inu.
Thomas F. O’Higgins, keppi
naut.ur de Valera um forseta-
embættið, tæplega fimmtugur
lögfræðingur, barðist fyrir
auknum og hraðari umbótum
á sviði þjóðfélags- og efna-
hagsmála og sagði tíma til
kominn að leggja minni á-
herzlu á gelísku og önnur
þjóðareinkenni, frum væri
meira í mun að dragast ekki
aftur úr þróuninni og þeir
yrðu að tengjast Evrópu fast-
ari böndum. Og fjöldi íra er
á sama máli, þeir vilja aukna
iðnvæðingu lands síns og bætt
lífskjör — en eins og úrslit
kosninganna benda til, vilja
þeir samt ekki missa „Dev“
sinn, de Valera. Segja sumir
að atkvæðamagn O’Higgins sé
efalítið mjög því að þakka að
.menn hafi verið svo vissir um
Þessi orð hins ágæta bónda,
sem mikið hefur unnið að fé-
lagsmálum fyrir sína stétt og
gegnt trúnaðarstörfum í þágu
hennar, eru vissulega þess
verð að ekki einasta bændur,
heldur og margir aðrir veiti
þeim athygli. Hér er enn allt-
of mikið af úrtölumönnum,
sem sjá ekkert nema erfið-
leika í landbúnaðarmálum
okkar og neita að viðurkenna
þær staðreyndir, að mikið hef
ur áunnizt til þess að bæta
búskaparhætti og skapa bænd
um landsins betri lífskjör en
áður var.
talið óhætt að láta í ljósi and-
úð sína á Fianna Fail með því
að greiða O’Higgins, frambjóð
anda Fina Gail, atkvæði sitt.
Eamon de Valera er maður
flestum athyglisverðari og
einn merkasti stjórnmálamað-
ur í Evrópu á þessari öld. —
Hann kjöri sér lítið leiksvið
til umsvifa, en um þriggja
áratuga skeið hefur hann ráð-
i’ð mestu um allar mikilvægar
stjórnmálaákvarðanir í landi
sínu. „Franco og Stalin eru
smámenni í samanburði við
hann“, segir Patrick O’Dono-
van í „Observer", og heldur
Eamon de Valera.
áfram: „Hann er maður mjög
hár vexti, jafnoki de Gaulle
og hefur svipaðar Messíasar-
hugmyndir um sjálfan sig og
hann. Hann er maður fábrot-
inna lifnaðarhátta, guðrækinn,
hreinlyndur, heldur andvígur
klerkastéttinni, finnur þungt
til þeirrar sögulegu ábyrgðar
sem á honum hvílir og um
hann hefur aldrei heyrzt neitt
misjafnt.
Hann er ekki mikill ræðu-
maður, en er hann stóð í hríð-
inni við langfrestaða jarðarför
Casements eða frammi fyrir
Þjóðabandalaginu skömmu áð
ur en óhugsandi stríðið skall
á eða er hann svaraði þjóð
sinni hæðnisorðum Churchills,
voru orð hans svo sönn og
hrein og bein að tók langt
fram allri ræðusnilld.
De Valera er lifandi píslar-
vottur, sem bjargað varð frá
brezkri skotsveit fyrir óvænt-
an lagakrók. Hann minntist
fyrir skömmu með löndum sín
um uppreisnarinnar árið 1916
og leiðtoga hennar, sem nú
Paris, 8. júní — NTB —
ÁKVEÐIÐ var í áfrýjunarrétt
inura í París í dag, að höfða
mál gegn þrettán mönnum, sem
taldir eru viðriðnir rán Marokko
mannsins Bens Barka, sem
miklum úlfaþyt olli í Frakk-
landi á sinum tima. Um mál sjö
hinna ákærðu verður fjallað um
að þeim fjarstöddum, þar á með
al innanrikisráðherra Marokko
Mohammeds Oufkir, sem stjórn
Marokko hefur neitað að fram-
selja í hendur frönsku lögregl-
unui. Ekki var ákveðið endan-
eru allir látnir nema hann.
Hann var sá sem rauf síðustu
tengsl íra við England og
hélt írlandi hlutlausu í síðasta
striði.
Nú er de Valera nærri orð-
inn blindur en dylur blindu
sína með fálæti og dregur sig
æ meir inn í skel sína. En
hugdirfska hans er söm og
á'ður — og þrátt fyrir alla þá
virðingu sem hann hefur haft I
og hefur enn af löndum sín- J
um er hann nú sem fyrr um-
deildur maður, og enn eru í
Irlandi aldnir menn, menn á
aldur við sjálfan hann, sem
kreppa hnefana hvenær sem
nafn hans er nefnt. 1
Það hefur ekki farið hátt
utan írlands, hverra manna
keppinautur de Valera um for
setaembættið er, en það skipti
töluverðu máli fyrir marga.
Tom O’Higgins er náfrændi
Kevins O’Higgins, þess er
skotinn var til bana einn
sunnudag árið 1927 úti fyrir
kirkjudyrum á leið til messu.
Flestir þeir sem komnir eru
til vits og ára í Dublin virð-
ast vita hver þar var að verki.
Kevin O’Higgins var dóms-
málaráðherra þá, maður harð-
ur í horn að taka, sem var að
reyna að koma á lögum og
reglu í landinu eftir óhugnan-
lega borgarastyrjöldina og upp
reisnina innan hersins og hann
hafði láti'ð taka menn af lífi.
De Valera, sem enga aðild
átti að morðinu á O’Higgins,
var engu að síður arrdstæðing-
ur hans í stjórnmálum, hafði
hafnað öllum samningum við
Breta, sett fram sitt skýra og
afdráttarlausa „NEI“, sem hef
ur allt fram á þennan dag
verið eitt grundvallaratriði
írskrar stjórnmálabaráttu.
En þessi neitun heldur ekki
gildi sínu lengur, og meðal
yngri kynslóðarinnar er fjöldi
manna, sem finnst de Valera
vera löngu úrelt goðsögn, sem
rétt sé að hafa í heiðri en
heldur ekki meir. De Valera
lýsti einhverju sinni írlandi
drauma sinna og hugsjóna
fögrum orðum og lagði þar
mikla áherzlu á nægjusemi og
andlegt líf, vildi að þjóð hans
lifði í landi sínu eins og Guð
vildi að menn lifðu yfirleitt,
væru nægjusamir og iðjusam-
ir, gleddust yfir litlu og auðg-
uðu anda sinn í öllum frí-
stundum".
Þessari hugsjón de Valera
hafa landar hans nú vísað á
bug eða því sem næst, þeirra
draumaland er annað en hans
og nýi tíminn með tæknifram-
farir sínar ræður þar meiru
um en Drottinn almáttugur.
Við því er ekkert að gera,
jafnvel þótt de Valera sé ann-
ars vegar.
lega, hvenær málflutningur
hefst.
Með þessari ákvörðun réttar-
ins er raunverulega lokið rann-
sókn málsins; Fimm manns
sitja í fangelsi í Frakklandi
vegna máls þessa. Eru það Ant-
oine Lopez, starfsmaður AIR
France" á Orly flugvelli, Lopis
Souchon og Roger Voitot, báð-
ir franskir lögreglumenn, Phil-
iþpe Bernier, franskur blaða-
maður og El Dallhi E1 Mahi, stú-
dent frá Marokko og ættingi
Oufkirs, ráðherra.
sigur de Valera að þeic hafi
Málshöfdanir vegna
máls Bens Barika