Morgunblaðið - 21.06.1966, Page 16

10
MORCUNBLAÐIÐ
ÞriSjudagur 21. júni 1966

Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Ritstjórnarfulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
Áskriftargjald kr. 105.00
í lausasöiu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavík,
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti ö. Sími 22480.
á mánuði innanlands.
5.00 eintakiff.
BÆNDUR RÆÐAST
VIÐ
■pins og kunnugt er fara nú
fram hér í höfuðborginni
miklar vic/ræður milli fulltrúa
bænda úr ýmsum landshlut-
um og Framleiðsluráðs land-
búnaðarins. Viðræður þessar
miða að því að finna lausn á
vanda landbúnaðarins, sem
sprottin er af því, hve óhag-
stætt verð fæst á erlendum
mörkuðum fyrir umfram-
freimleiðslu landbúnaðarvara,
þannig að útflutningsuppbæt
ur lögum shmkvæmt nægja
nú sennilega ekki til að
greiða mismun innlends og
erlends verðs, þótt háar séu,
en fram að þessu hafa þær
nægt.
Verðmiðlunargjaldið, sem
Framleiðsluráð landbúnaðar-
ins ákvað nú í vor, hefur
mælzt misjafnlega fyrir í
sveitunum, og eru nú ræddar
aðrar leiðir til þess að leysa
vandann. Á þessu stigi er
ekki ljóst hver niðurstaðan
verður, en mjög hlýtur það
að vera gagnlegt að ræða mál
þessi í heild, öfga- og æsinga-
láust, og til þess er bænda-
fulltrúum vel treystandi.
Verðlagningarkerfi land-
búnaðarins hefur lengi verið
að mótast. Svo hefur virzt
sem bændur almennt sættu
sig vel við þetta kerfi, a.m.k.
hafa ekki verið uppi háar
raddir um gagngerðar breyt-
ingar á því. Vera má að aðrar
leiðir séu til heppilegri, og
kemur það þá í Ijós, hvort til-
lögur eru uppi um slíkar
breytingar, og viðræður eins
og þær, sem nú eiga sér stað
eru raunar líklegastar til að
skýra málin, og þá verður
auðveldara að marka framtíð-
arstefnuna.
Hins vegar er ástæða til að
undirstrika, að löggjöfin um
þetta efni á síðasta þingi var
sett í samráði við samtök
bænda og með þeirra sam-
þykki, svo að út í bláinn eru
ásakanir á hendur ríkisstjórn-
inni í þessu máli. Og tilfærsla
verðs milli mjólkur og smjörs
er í höndum 6 manna nefndar
en ekki ríkisstjórnarinnar,
eins og Tíminn vill vera láta.
Méginvandinn er raunar sá,
að offramleiðsla landbúnaðar
vara er fyrst og fremst í
mjólkurafurðum, en verðlag
þeirra á erlendum mörkuðum
er svo lágt, að gjörsamlega er
útilokað að við getum þar orð
ið samkeppnisfærir. Eiga raun
ar margar aðrar þjóðir í erfið
leikum af þessum sökum.
Hins vegar er munur á fram-
leiðslukostnaði sauðfjárafurða
og söluverði þeirra erlendis
miklu minni, og full ástæða
til að ætla að á því sviði get-
um við orðið samkeppnisfær-
ir í framtíðinni. Þess vegna er
nauðsynlegt að takmarka
mjólkurframleiðsluna, en
leggja aukið kapp á sauðfjár-
vöruframleiðslu.
Þess er svo einnig að gæta,
að landbúnaðarframleiðslan
er of einhæf og stöðugur skort
ur er á góðu nautakjöti, enda
eru kvartanir neytenda um
skort á þessari vöru sífellt
háværari.
Ingólfur Jónsson, landbún-
aðarráðherra, beitti sér fyrir
því að sett var' löggjöf 1961,
sem gerði ráð fyrir ræktun
holdanauta. Sú ræktun er haf
in í nokkrum mæli, en fram
að þessu hefur yfirdýralækn-
ir staðið gegn því að flutt yrði
inn sæði til kynbóta.
Hér á landi eru aðstæður
góðar til ræktunar holda-
nauta, og þess vegna verður
að vinda bráðan bug að því að
gera þá ræktun mikilvæga bú
grein. Má vera að ekki sé
sanngjarnt að leggja ábyrgð-
ina á innflutningi sæðis til
kynbóta á einn mann, og þarf
þá að gera ráðstafanir til að
leita sérfræðilegs álits fleiri
vísindamanna, innlendra og
erlendra, því að í leikmanns-
augum virðist sem auðvelt
ætti að vera að haga slíkum
kynbótum svo að ekki staf-
aði hætta af.
Þá hefur því verið hreyft
að sauðnautarækt gæti orðið
arðvænlegur atvinnuvegur
hér á landi. Virðist heldur
ekki úr vegi að kanna það mál
nánar og ræða í bændasam-
tökum og við vísindamenn.
HVER Á AÐ
GRÆÐA Á
HÆKKUNUM ?
í það hefur margsinnis ver-
ið bent hér í blaðinu, að
almenningur hagnaðist ekki á
stöðugri verðbólguþróun, og
meira að segja stjórnarand-
stæðingar eru nú teknir að
viðurkenna þessa staðreynd
og benda á, að ýmis konar
brask og óheiðarlegir við-
skiptahættir þróist í skjóli
verðbólgu, sem hinsvegar
skerði bæði hag heilbrigðra
atvinnufyrirtækja og laun-
þega.
En þegar þessi staðreynd
er viðurkennd ætti líka að
vera auðvelt að draga af
henni réttar ályktanir. — í
stuttu máli ættu þær að vera
á þann veg, að ekki væri unnt
né heldur hagstætt fyrir laun
þega að knýja fram verulegar
kauphækkanir, nema þegar
svo hagar til, að um er að
ræða stórfellda framleiðslu-
aukningu og bætt viðskipta-
kjör út á við, eins og raunar
FRETTIR FRA S.Þ.
ILO undirbýr alþjóðlegar
reglur um. samstarf innan
fyrirtækja.
Aukin og bætt samskipti
milli stjórnenda' og starfs-
manna fyrirtækja — gagn-
kvæm skipti á upplýsmgum,
skoðunum og hugmyndum
ásamt rannsókn á kvörtun-
um — verða æ meir aðkrli-
andi til að komast hjá
óánægju á vinnustað, segir í
skýrslu, sem nú er til um-
ræðu á fimmtugustu alþjóð-
legu vinnumálaráðstefnunni í
Genf.
Þetta er í fyrsta sinn
sem Alþjóðavinnumálastofn-
unin (ILO) tekur þessi vanda
mál til meðferðar í því skyni
að fá samþykktar einhverjar
alþjóðlegar reglur um þau.
Jafnvel þar sem andinn er
hvað beztur milli atvinnuveit
anda og launþega koma alltaf
öðru hverju upp misklíðar-
efni eða misskilningur, segir
í skýrslunni. Því stærri sem
fyrirtækin verða, þeim mun
meiri kröfur eru gerðar til
þess að sambandið milli
stjórnenda og starfsmanna sé
snurðulaust. Geri stjórnend-
urnir raunhæfar ráðstafanir
til að koma í veg fyrir eða
kveða niður ósamkomulag í
fyrirtækinu, skapast betra
andrúmsloft fyrir samninga-
umleitanir og sameiginlegar
ákvarðanir, og í mörgum til-
vikum er hægt að koma í veg
fyrir alvarlega misklíð sem
leiði til verkfalla.
Vinnuþeginn verður að
eiga þess kost að láta í ijós
óánægju sína, annars hefur
óánægjan áhrif á vinnusið-
gæði og afköst. Hann á að fá
vitneskju um breytingar og
nýjar ákvarðanir. Auk þess
verður hann að finna, að til-
lit sé tekið til hans sjónar-
miða. Sambandið milli vinnu-
veitenda og vinnuþega verð-
ur að aukast samhliða
stækkun og sérhæfingu fyrir-
tækisins.
Annað mikilsvert efni * á
ráðstefnunni í Genf er hlut-
verk Alþjóðavinnumáiastofn-
unarinnar í eflingu iðnþróun-
ar vanþróuðum löndum. For-
stjórinn, David A. Morse,
lagði í ársskýrslu sinni ríka
áherzlu á nauðsyn þess,
að Alþjóðavinnumálastofnun-
in aðstoðaði þessi lönd við að
vinna bug á ýmsum tálmum,
sem tefja iðnþróunina. Hann
sagði m.a. að þau ættu að íá
aðstoð við að skilgreina og
framkvæma atvinnumála-
stefnu, sem gerði þeim fært
að hagnýta og þróa til hins
ýtrasta eigið vinnuaíl. í
skýrslunni er vikið að ýms-
um félagslegum og atvinnu-
legum vandamálum, sem hafa
áhrif á gang iðnþróunarinn-
ar, svo sem skort á faglærð-
um mannafla og vandamál
atvinnuleysis.
Hvers vegna vinna giftar kon-
ur í Noregi ekki úti?
Hlutdeild giftra kvenna í
atvinnulífinu er áberandi iít-
ið í Noregi samanborið við
önnur Norðurlönd og satt að
segja ein hin lægsta í allri
Evrópu, segir í tíma-
riti Alþjóðavinnumálastofn-
unarinnar (ILO), Labour
Review.
Undir fyrirsögninni „Vinnu
kjör kvenna á Norðurlönd-
um“ fjallar Harriet Holter,
forstöðukona félagsmálarann-
sóknastofnunarinnar í Osió,
um orsakirnar til þessa fyrir-
bæris.
Hlutfallstala giftra kvenna,
sem vinna úti er 9.5 í Noregi,
en 22.7 í Danmörk, 23.3 í
Svíþjóð og 25.9 í Finnlandi.
Fjöldi kvenna við nám í æðri
menntastofnunum er einnig
hlutfallslega lægri í Noregi
en á Norðurlöndum yfirleitt.
Margar kenningar hafa komið
fram um þetta, segir Harriet
Holter, en bendir á að engin
þeirra gefi fullnaðarskýringu
á orsökunum til þessa
ástands. Halda verður áfram
að kanna orsakirnar á strang-
vísindalegan hátt.
Samanborið við Danmörk
og Svíþjóð er Noregur ekki
sérlega iðnþróað land og hef-
ur miklu dreifðari byggð.
Hins vegar er Finnland
hvorki iðnþróaðra né þétt-
býlla en Noregur, og þó eru
þar í landi mjög margar gift-
ar feonur sem vinna úti.
Skortur á barnaleik völlum
og leikskólum er áberandi í
Noregi. Þar voru árið 1963
einungis 8.180 börn í slíkurn
stofnunum, en 34.000 í Sví-
þjóð og 40,000 í Danrr.örk.
Frá Finnlandi liggja ekki fyr-
ir hliðstæðar upplýsingar, en
könnun frá árinu 1962 bendir
til að aðeins 2 af hundraði
þeirra mæðra, sem unnu úti,
hafi komið börnum sínum
fyrir á ieikskólum og barna-
leikvöllum. Beinan saman-
burð verður þó að gera með
mikilli varúð, segir höfundur,
þar sem eðli slíkra stofnana
er með ólíku móti frá einu
landi til annars.
Önnur afstaða?
Hafa norskar konur aðra
afstöðu til fjölskyldu og heim
ilis? Harriet Holter segir að
ekki liggi fyrir nægilegt
magn af úrvinnsluefni til að
svara þeirri spurningu. Rann-
sókn sem fram fór á árinu
1964 (Suicide in Scandin-
avia) sýni, að af litlum hópi
mæðra, sem kannaður var,
voru norskar og danskar mæð
ur „meira fyrir börn“ en þær
sænsku. Þar eru norskar -
mæður því ekki í sérflokki.
Eru norskar konur háðari
eiginmönnum sínum og
meira mótaðar af feðraveldi
en konur annars staðar á
Norðurlöndum? Um þetta
efni liggja ekki fyrir neinar
raunhæfar upplýsingar, en
höfundur getur þess, að
finnskir félagsfræðingar séu
að ganga úr skugga um það,
hvort hugsanlegt sé, að leifar
af hefð mæðraveldisins hafi
áhrif á viðhorf Finna til
kynjanna og veiti finnskum
konum sjálfstæðari stöðu en
öðrum norrænum konum.
Það er almenn skoðun víða
á Norðurlöndum, að Norð-
menn hafi frjálslegri afscöðu
til vinnu sinnar og meti frí-
tíma sinn meir en aðrir Norð
urlandabúar. Harriet Holter
girðir ekki fyrir þann mögu-
lega, að norskar konur verði
fyrir áhrifum af þessari
„óþvinguðu afstöðu til vinn-
unnar“ og kjósi því heldur
að vera húsmæður heima hjá
sér.
Landbúnaðurinn heldur ekki
i við mannf jölgunina.
Eftir öllum sólarmerkjum
að dæma mun landbúnaðar-
framleiðslan ekki ná beirri
árlegu aukningu um tvo af
hundraði, sem er nauðsynieg
til að halda í við fólksfjölgun
ina í heiminum á tímabilinu
1965—66, segir í skýrslu fra
Matvæla- og landbúnaðar-
stofnun Sameinuðu þjóðanna
(FAO). Matvælaframleiðslan
á hvern jarðarbúa hefur ekki
aukizt á fyrra helmingi þessa
áratugs (1969—60). Alþjóð-
leg verzlun með landbúnaðar
afurðir jókst verulega á ár-
inu 1965 og sömuleiðis jókst
eftirspurnin.
1 skýrslu FAO kemur
fram, að meginorskök þess,
að ekki varð meiri allsherjar-
aukning á landbúnaðarfram-
leiðslu á árinu 1965 var hin
rýra kornuppsekra í Sovét-
ríkjunum og öðrum iöndum
Austur-Evrópu af völdum
þurrka. Vegna slæmra veður-
skilyrða tókst Kínverjum
ekki að auka uppskeru stna í
landinu norðanverðu, þannig
að útkoman varð svipuð og
Framhald á bls. 22
hefur verið allra síðustu árin,
en hinsvegar því miður engin
von til að geti orðið nú í ár.
Vísitölugreiðslur á laun
hafa verið teknar upp að nýju.
Af því leiðir að launþegar fá
sjálfkrafa bætur fyrir þær
verðhækkanir, sem orðið hafa.
Grunnkaupshækkun þýðir
aftur á móti, að nýrri skriðu
verðhækkana er hleypt af
stað, nema hækkunuiaa sé
mjög t hóf stíllt og samningar
gerðir til langs tíma, sem
auðveldar að halda verðhækk
unum í skefjum.
Það er þannig alveg ljóst,
að launþegar geta ekki hagn-
azt á því að knýja fram veru-
íegar kauphækkanir nú. Á
því mundu aðrir hagnazt, og
þess vegna fyllsta ástæða til
þess að forusta launþegasam-
takanna stilli mjög í hóf kröf-
um sínum.
Þá er þess og að gæta, að
enginn fær hagsbætur af því,
er allar stéttir fá sömu hækk-
un. Þá verða krónurnar að-
eins fleiri, sem greiddar eru í
laun, en þær eru samt ávísan-
ir á sömu verðmæti og áður.
Það eitt hefur tekizt að auka
á verðbólguna.
En ef heildarsamtök laun-
þega treysta sér til þess nú,
sem þau hafa ekki gert áður,
að takmarka launahækkanir
við þá, sem lægst hafa launin,
og berjast gegn því, að allir
aðrir fylgi í kjölfarið, væri
auðvitað skapaður nýr og
betri grundvöllur til þess að
bæta kjör verkamanna.