Morgunblaðið - 25.09.1966, Qupperneq 17

Sunnudagur 25 sept. 1966
MORGUNBLAÐIÐ
17
Hófleg ákvörðun
búvöruverðs
Svo er að sjá sem flestir telji
ákvörðun búvöruverðs til bænda
að þessu sinni hóflega. Tíminn
talar raunar um það, að ríkis-
stjórnin hafi verið „knúin“ til að
gera hitt og þetta fyrir bændur,
og Þjóðviljinn hefur al.t á horn-
um sér. Sani'tíkurinn er sá, að
samkomulagið tr í samræini vi'ð
iþæ- reglur, sem yfirgnæfandi
xneirihluti Alþingis samþykkti á
síðasta þingi eftir rækilega at-
hugun hinna færustu manna. —
Þessar reglur veita nokkurt svig-
rúm fyrir hina endanlegu ákvörð
un og sýnist nú þar hafa verið
fundið hið rétta meðalhóf. Al-
þýðubandalagsmenn einir voru í
heild á móti löggjöfinni á síð-
asta þingi, en þeir höfðu engar
frambærilegar tillögur í hennar
stað. Nasablástur Þjóðviljans
sprettur af gremju línukomma
yfir því, að friðsamleg lausn hef
ir fundizt. Ákefð þess fólks í alls

■ ■
Frá Reykjavíkurhöfn.
REYKJAVÍKURBRÉF
herjarupplausn er söm við sig,
og sízt við betra að búast eins
og ástandið er á þeirra eigin
flokksheimili um þessar mund-
ir. Brígsl Tímans um að ríkis-
stjórnin hafi látið „knýja sig“
til að gera það, sem rétt vfir,
skipta engu máli. Þau eru ein-
ungis staðfesting á því, að jafn-
vel Tíminn telur lausnina mál-
efnalega rétta. Að henni hafa
margir menn úr ólíkum hópum
unnið. Allir eiga þeir þakkir
skilið fyrir framlag sitt. Enginn
þó fremur en Ingólfur Jónsson,
sem lagði sig allan fram um að
koma þessari sáttargerð á.
Stórbættur hagur
almennings
Sja’dan eða aldrei hefur all-
ur almenningur og þjóðin í heild
bætt hag sinn örar en á hinum
síðustu misserum. Til þessa liggja
ýmsar ástæður: Góð afla-
brögð, hagstæ'ð verðlagsþróun
og skynsamleg stjórnarstefna.
Því fer fjarri eins og stundum
er sagt, að hinar miklu tekjur,
sem borizt hafa í þjóðarbúið á
þessu tímabili, hafi „gufað upp“.
Þær hafa hvorttveggja í senn
farið til þess að bæta lífskjör
alþjóðar, ekki sízt hinna lakast
settu, og standa undir marghátt-
aðri uppbyggingu. Eins og allir
þeir, sem vilja, geta sannfærzt
um af eigin rannsókn, hefur
þjóðarauður íslendinga vaxið
stórlega hin síðustu ár. Því fer
fjarri, að þessi auður sé fyrst
og fremst fólginn í eignum fárra
stórgróðamanna, heldur er hann
í margvíslegri eignaaukningu
almennings um allt land. Þar er
sjón sögu ríkari. Launþegar, þ. e.
yfirgnæfandi meirihluti lands-
manna, hafa einmitt fengið sinn
bróðurpart úr atvinnurekstrin-
um. Sá bróðurpartur hefur or’ð-
ið svo mikill sem raun ber vitni
vegna hagstæðrar afkomu at-
vinnuveganna.
Launþep;ar hafa
fengið sinn hlut
Vegna þess hversu ríflegur
hlutur launþega hefur orðið eiga
atvinnurekendur hinsvegar í vök
að verjast, jafnskjótt og á móti
blæs. Segja mætti, að hyggilegra
væri ef atvinnurekendur ættu
þess kost að tryggja atvinnu-
rekstur sinn betur með því að
leggja meira fé til hliðar í góð-
®^ri en hingað til hefur tíðkazt
á íslandi. En allra sízt ferst
vinstri mönnum áð fárast yfir að
það hafi ekki orðið, svo mjög
sem þeir hafa ætíð sagt umsam-
Laugard. 24. sept.
ið kaupgjald allt of lágt.
Nú horfir hinsvegar svo, að
hin hagstæða verðlagsþróun,
sem við höfum átt við að búa,
er stöðvuð. Þróunin hefur m. a.
s. snúizt við. Vérðlækkún hefur
orðið á ýmsum helztu útflutn-
ingsafurðum okkar, bæði síldar-
afurðum og hraðírystum fiski.
Þegar af þessu er ljóst, að at-
vinnureksturinn stendur ekki
undir samsvarandi, hvað þá
meiri hækkunum og hann hefur
getað borið fram til þessa.
Þrátt fyrir stórbatnandi lífs-
kjör hin síðari ár hefur þjóð-
in í heild ekki lifað umfram efni.
En eins og nú horfir er ótví-
rætt að staldra verður við. Ekki
tjáir að ætla að knýja fram sam
svarandi lífskjarabata á næstu
mánuðum, og tekizt hefur að
tryggja undanfarin missen. At-
vinnuvegirnir geta ekki borið
slíkt. Einmitt af því að a.menn-
ingur hefur fyllilega fengið að
njóta góðærisins að undanfi'rnu.
þá er óhjákvæmilegt að hann
miði lífshætti sína við hið
breytta ástand.
Nauðsyn
verðstöðvunar
Vonandi þarf ekki að þrengja
kjör almennings frá því sem nú
er en sóknarhraðinn verður að
miðast við aðstæður. Þess vegna
er nú þörf á verðstöðvun, eins
og segir í fréttatilkynningu ríkis
stjórnarinnar frá 22. þ. m. Til
þess að greiða fyrir því að slík
verðstö'ðvun komist á, hefur
stjórnin ákveðið að greiða nið-
ur úr ríkissjóði þá hækkun á
búvöruverði, sem nú var samið
um. Ef sama verðlagsþróun hefði
haldizt erlendis og að undan-
förnu, hefði ekki verið þörf á
þvílíkri ráðstöfun. En vegna
þess, áð hún hefur nú breytzt
okkur í óhag, eru ráðstafanir
í þessa átt óhjákvæmilegar. Þær
eru gerlegar af því, að á ný
hefur tekizt að rétta vi'ð hag
ríkissjóðs, þannig að hann get-
ur staðið undir þessum ráðstöf-
unum.
Ut í hött er að bregða ríkis-
stjórninni um það, að hún hafi
hætt niðurgreiðslum á fiski og
smjörlíki á sl. vori. Deila má um
hvort sú ráðstöfun hafi komið
til framkvæmda á heppilegum
tíma. En eins og þá stóð un.
horfur á hag ríkissjóðs og verð-
lagsþróun, var eðlilegt, að ni'ð-
urgreiðslum væri hætt. Breytt-
ir tímar krefjast úrræða. Þeir,
sem neita svo auðsæum sannind
um, gera sjálfa sig einungis
að glópum. Auk þess vissu allir
sem til þekktu, að niðurgreiðsl-
ur á fiski voru mjög óheppileg-
ar. Frá þeim varð að komast
hvað sem almennri verðlags-
þróun í landinu leið.
Draga ber úr
sveiflunum
Þó að nú beri að leggja höf-
uðáherzlu á að tryggja kaup-
mátt launa almennings, þá verð-
ur ekki hjá því komizt, að þeir,
sem eiga afkomu sína undir afla
hlut, verði fyrir tekjumissi, þeg-
ar verðmæti aflans minnkar.
Skiljanlegt er, að aðilar uni slíku
misjafnlega, og verða þó allir
ætíð að vera við því búnir. Enda
hafa þeir öðrum fremur notið
hins háa verðlags eins og dæm-
in sanna. Sveiflur í tekjum eru
ætíð háðar þátttöku í atvinnu-
rekstri, sem er mjög sveiflum
háður, ekki sízt eins og um síld-
veiðar hefur reynzt, þegar sveifl
urnar eiga jafnt við um aíla-
brogð sem verðlag. Þrá'J fyrir
alla annmarka hafa síldveiðarn-
ar reynzt fslendingum ómetan-
leg tekjulind. En fastmóta'ð og
öruggt þjóðfélag er erfitt að
byggja á svo óvissum grunni.
Þess vegna er með ólíkindum,
að um það hafi þurft hörð átök,
hvort afla ætti hinu íslenzka
þjóðfélagi fleiri stoða til að
tryggja undirstöðuna. Þröngsýni
og ofstæki hafa sjaldnar brotizt
ú'; á skammarlegri hátt en í bar-
áttunni gegn því, að þjóðin nýtti
hið mikla afl, sem í stórfljótum
rennur nú, engum til gagns,
ónotað til sjávar.
Mestu mannvirki á
Islandi
Það er í senn fróðlegt og
ánægjulegt að koma austur að
Sámsstöðum í Þjórsárdal, býli,
sem tali’ð er, að farið hafi í eyði
vegna eldgoss fyrir rúmum 850
árum, og sjá hin miklu mann-
virki, sem þar eru nú hafin.
Fjallshlíðinni fyrir ofan hefur
verið flett í sundur, svo að fróð-
ir menn geta lesið þar jarðsögu
íslands um þúsundir ára. Eftir-
tektarverðust eru öskuföllin, sem
Heikla hefur látið eftir sig með
nokkurra hundraða ára bili. —
Stærst virðist vera ösku eða vik
urlag, sem sagt var 4 þúsund
ára gamalt. Undir því er svo
þykk mómýri með gildum viðar
kubbum. Niðri á jafnsléttu blasa
við steinhrúgur, þar sem bær-
inn á Sámsstöðum stóð áður
fyrri, og útihús í nokkurri fjar-
lægð. Þá er og ekkj nema ör-
skots lengd eða ríflega það að
skjótast í bifreið upp að Stong
og skoða hin uppgröfnu hýbýl:
þar.
Gaman er að kynnast gam-
alli sögu. Enn þá girniiegra er
þó að sjá þær framkvæmdir,
sem valda munu axdaskiptum
íslenzku þjóðinni til heilla. Nú
þegar er farið að grafa fyrir
grunni stöðvarhússins við Búr-
fellsvirkjun, og bora göng í gegn
um Sámsstaðamúla. Fram að
þessu hefur vinnuaflið þó að
mestu farið til þess að byggja
upp þorpi'ð, sem þarna verður
á meðan á virkjunarframkvæmd
um stendur. Þar búa nú töluvert
á annað hundrað manns, og þeg-
ar hefur verið fluttur efniviður
í annað minna þorp nokkru fyr-
ir ofan Tröllkonuhlaup í Þjórsá.
F r amf ar a-merkin
sjást hvarvetna
Ef hagur þjóðarinnar hefði
ekki verið réttur við frá því,
sem komið var þegar vinstri
stjórnin hrökklaðist frá 1058,
hefðu slíkar stórframkvæmdir
verið óhugsandi, sökum þess að
lánstraust þjóðarinnar út á við
var gersamlega þorrið.
Eitt af því, sem sérstaka
athygli vekur við komu að Sáms
stöðum, er það, hversu þar má
sjá marga fólksbíla merkta víðs
vegar að af landinu. Þetta er
farkostur þeirra, sem þarna
vinna og þeir hafa við höndina
til að geta brugðið sér bæjar-
leið eða lengra, þegar þá lystir.
Ekki er langt síðan að það þótti
sérstakt auðlegðarmerki að eiga
fólksbifreið. Nú þykir slík eign
ekki umtalsmál.
Aukning bifreiðafjöldans skap
ar raunar ýmis úrlausnarefni og
þá ekki sízt í vegagerð. Oft er
undan því kvartað, að vegagerð
in gangi seint. Sumum sem víða
hafa farið og hlutlaust líta á,
þykir hitt raunar merkilegra,
hversu mikið átak hefur einmitt
verið gert í þessum efnum á fá-
um árum. Ekki er langt síðan
það voru taldir glæfrar að hugsa
sér vegalagningu fyrir Enni á
Snæfellsnesi. Nú eiga menn bágt
með að hugsa sér að vera án
Ennisvegar.
Múlavep;ur
opnaður
Fyrir réttri viku var heimil-
uð umferð um Múlaveg, sem opn
ar leiðina milli bygg'ða Eyja-
fjarðar og Ólafsfjarðar. Lengi
var búið að tala um þessa vega-
gerð og auðvitað tók allmörg ár
að hrinda henni í framkvæmd.
Nú er henni lokið. Engum, sem
hana sér, blandast hugur um,
að þarna hafi verið unnið stór-
virki, sem hefur þurft þrek, dugn
að og tækniþekkingu, auk fjár-
magns til að vinna. En hvað
verður langt þangað til fólkinu
um þessar sló’ðir finnst óskiljan-
legt hvernig það gat lifað áður
en Múlavegur kom?
Svipuðu máli gegnir um
Strákaveginn og gö.igin, sem
opnuð voru einmitt sama dag
og Múlavegur var tekinn til al-
mennrar umferðar. — Þvílíkar
framkvæmdir kosta fé og fyrir-
höfn. En á meðan þær eru ein-
ungis dæmi þess, sem verið er
að vinna á óteljandi vegu til
endurbóta okkar ástkæra landi,
þá er hlálegt að heyra tal um að
arðurinn af vrmiu þjóðarinnar
„gufi upp“.
Annað mál er, að fsler.dingar
telja sig nú almennt hafa efm á
að veita sér ýmsan munað, þ. á
m. þann, sem þáverandi höf-
uðma'ður vinstri aflanna á Is-
landi kallaði „lúxusflakk". Um
þetta er til dæmis augiýsing, sem
birtist í Akureyrarblöðunum
fyrir fáum dögum. Hún hljóðar
svo:
Orlofsferð til
Danmerkur og
Spánar
Fulltrúaráð verkalýðsfélag-
anna á Akureyri gengst fyrir 10
daga orlofsferð til Danmerkur og
Spánar um næstu mánaðamót.
Lagt verður af stað frá Akur-
eyri fimmtudaginn 29. sept. og
flogið þann dag til Kaupmanna-
hafnar og verður þar höfð 3ja
daga viðdvöl. Síðan verður flog
ið til Mallorca og dvalizt oar á
baðstrandarhóteli í 7 daga.
Flogið verður þaðan á einum
degí til Akureyrar þann 9. okt.
Þátttökugjald verður kr. 8,000,
00 og er í þvi gjaldi innifalin
öll fargjöld, gisting með morg-
unverði í Kaupmannáhöfn og
gisting með fullu fæði á Mall-
orca.
Væntanlegir þátttakendur snúi
sér sem allra fyrst til skrifstofu
verkalýðsfélaganna, Strandgötu
7, sem gefur allar nánari upplýs-
ingar.
Fulltrúaráð verkalýðsfélaganna.
Ekki talið eftir
Því fer fjarri, að slíkt beri að
telja eftir, ekki fremur en það,
þótt bændur bregði sér á tíma,
sem áður fyrri var talinn „um
sláttinn" til Norðurlanda eða
jafnvel suður á Ítalíu. Almenn-
ingur hér á landi lét sér raunar
ekki til hugar koma, að hann
hefði efni á slíkum ferðalögum
fyrr en í tímum Viðreisnarstjórn
arinnar. Nú orðið eru þvílík
febðalög sem betur fer á færi
ekki fárra tuga, eins og áður
fyrri, eða hundraða, eins og ný-
lega var sagt í Morgunblaðinu
að færu sér til skemmtunar til
erlendra landa, heldur tug þús-
unda íslendinga á ári hverju. ís-
lendingar eru ekki einir um löng
un til slíkra skemm,iíerðu Ný-
lega var sagt frá þv: í erJendu
blaði, að ein af ástæðunum til
þess, &t Austur Þjóðve’.jar .ýsti
svo mjög að setjast að í Vestur-
Þýzkalandi væri sú, að Vestur-
Þjóðverjar, verkamenn sem aðr-
ir, gætu farið í skemmtiferðir
suður til Ítalíu og Spánar, en
Austur-Þjóðverjar fengju bara
að fara til Búlgaríu og annarra
ámóta landa. En þeir fá þó að
fara þangað! Að vísu er á því
meginmunur, að tug þúsundir
fslendinga hafi efni á að fara á
ári hverju yfir heimshaf til að
ferðast í útlöndum eða fyrir
meginlandsbúa að bregða sér
þar landa á milli. Þetta sýnir
þann þrótt, sem í íslenzku þjóð-
inni býr og þann efnahag sem
hún nú á við að búa.