Morgunblaðið - 13.06.1967, Blaðsíða 15

MORQUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1«. JÓNÍ IQffl.
-----------------------------------
Gísli Brynjólfsson:
Fyrir Hvalfjörö
til Hvanneyrar
Fyrsti dagur sólmánaðar — og
Jwátt fyrir hlýnandi veður síð-
ustu daga, er langt frá því að
vorið sé kiomið með þann blíða
og bjarta yi, sem öll skepnan
þráir og hefur beðið eftir myrka
og misviðrasama vetrardaga. Það
eru aðeins vel ræktuð tún, sem
eru búin að fá á sig þennan ekta
sterkgræna lit gróskunnar. Kjarr
Sð er svart, úthaginn grár, Botnis-
súlur hvítar og landnyrðings-
rumban lemur Hvalfjörð svört-
um hrammL
Hrossin eru úfin í hárum og
dauf á svip, því að þeim finnst
vorið svo fjarlaegt. I>ær fáu kýr,
sem komnar eru undir bert loft
eru hissa eins og þær vilji
spyrja: Til hvens er eiginlega
verið að láta ofckur út? Eigum
við ekki að mjólka meir? Er
ekki búið að afnema innvigtun-
argjaldið? En hvað um sauð-
féð — þennan bjargvætt Íslands,
sem fæddi og klæddi þjóðina í
þúsund ár? Hún, — blessuð
sauðskepnan — hún lætur sig
þetta haæða vor engu Skipta, ber
1—2 lömbum eins og ekkert sé.
Þær ær, sem ekki eru heima á
túnunum, leita uppi grænu strá-
in 1 vegkantinum, óvitandi um
það, að blessuð litlu lömbin
þeirra eru þar í sömu hættu og
óvitar í umferð stórborganna. —
Við hermannagirðingu Essó í
Hvalfirði er hvíthyrnd ær að
kara nýfædda dóttur sína. Mik-
ið er litla veran umkomulaus í
þessari vorköldu veröld storms-
ins og stríðshættunnar.
Löng þykir manni leiðin fyrir
Hvalfjörð þótt vegurinn sé ó-
venju góður að þessu sinni. —
Sikyldi sú hugsjón Guðmundar
á Hvanneyri eiga eftir að ræt-
aist, að brú verði byggð yfir
fjörðinn, og leiðin frá höfuð-
staðnum til hins búsældarlega
Borgarfjarðarhéraðs stytt um
tugi kílómetra. Sjálfsagt munu
mörg verkefni í sámgöngumál-
um þykja ennþá meira aðkall-
andi. En mikið hefur Guðmund-
ur þar til síns máls og góð og
gild rök hefur hann fært fram
fyrir þeirri mifclu samgöngubót.
En það var um Hvanneyri —
þetta höfuðsetur búmenntunar-
innar í landinu, — um hana átti
grein þessi að fjalla, en ekki
leiðina þangað uppeftir héðan
út höfuðstaðnum. Hvort sem
þessi fjölfarna þjóðbraut verður
bætt og stytt í náinni framtíð
eða ekki, þá er hitt víst, að um
ókomin ár, eins og hingað tii,
mun fjölmennur hópur af til-
vonandi bændum leggja leið sína
í Hvanneyrarskóla til að búa
sig þar undir lífsstarf sitt, öðl-
ast þá þekkingu, sem nútíma-
búfræði veitir um hagkvæm við-
skipti mannsins við móður nátt-
úru. Þangað munu þeir sækja
þá þekkingu, sem — óbeint að
vísu — verður í askana látin.
En jafnvel hér uppi í sveit,
er hryssingurinn í veðrinu fljót-
ur að gleymast inni í vistlegum
stofum við veglegar veitingar
húsfreyjunnar á Hvanneyri,
Ragnhildar Ólafsdóttur. Og nóg
er til að skrafa um við Guðmund
skólastjóra um fræðslumál
bænda og framtíð sveitanna á
þeesari vélvæddu öld. Fæst af
því kemur fram í þessu greinar-
korni.
Það fyrsta, sem vekur athygli
þegar komið er að Hvanneyri í
ur reist í áföngum og sjálfsagt
líða einhverjir áratugir áður en
hún er fiullgerð og hefur að öllu
leyti tekið við hlutverki hinna
eldri húsa. Það fer eftir því hve
háar árlegar fjárveitingar verða
Nú í ár eru veittar til þess 3,2
millj. kr. á fjártlögum. Þegar
húsið hefur verið tekið að fullu
í nobkun standa vonir til að
hægt verði að hafa allt að 100
Skólastjórahjónin, frú Ragnhildur Olafsdóttir og Guðmundur
Jónsson.
dag, er það að nú eru auðsjá-
anlega að nálgast mikil tímamót
í sögu þessa staðar.
1 raun og veru er verið að
undirbúa uppbyggingu nýrrar
Hvanneyrar. — Markað hefur
verið með skurðum fyrir nýjum
vegi af þjóðbrautinni sunnan við
heimreiðina. Hann liggur að
hinu mikla stórhýsi, sem er
sbammt austan við staðinn, og
er ein álma af nýja skólanum.
Byrjað var á þessari miklu
byggingu vorið 1065. Hún verð-
nemendur á HvanneyrL
Þótt skólinn og búnaðar-
fræðsla eigi að vera aðalefni
þessarar greinar, skaðar ekki að
skjóta inn í hana nokkrum lín-
um um Hvanneyrarkirkju.
Enda þótt búnaðarskólinn á
Hólum sé eldri heldur en
Hvanneyri, eru Hólar í hugum
fólksins fyrst og fremst annar
höfuðstaður kristinnar kirkju í
landinu um aldaraðir. Hinn
forni helgidómur — Hólakirkja
og minningarturninn um Jón
Arason — það er þetta tvennt,
sem setur svip sinn á Hólastað
og það er næsta ótrúlegt að
Norðlendingar óski þar nokk-
urrar svipbreytingar. f ljóma
hinnar kirkjulegu helgi Hóla-
staðar hefur það allt að því
gleymst, að hinn bændaskólinn
á líka sína kirkju og hefur svo
verið um aldaraðir. Vax þar
önnur af kirkju Hestþinga (hin
var í Bæ), sem voru aðeins tvær
þar til Lundarprestakall var lagt
niður.
Hvanneyri 1939.
kirkjuna og byggja hana að
nýju. Mættu 22 af 43 atkvæðis-
bærum mönnum. Ekki leist þeim
að taka við kirkjunni og var
hin nýja kirkja reist eftir teikn-
ingu Rögnvalds Ólafissonar á
amtsins bostnað árið 1906. Er
það sú kirkja sem enn stendur
á Hvanneyri — lítið en hlýlegt
hús í sviphreinum stíl, dálítið
umkomulaus á miðju, malbornu
hlaði þessa mannmarga staðar,
umfcringd stórum reisulegum
húsum skólans og skólabúsins.
Skólastjónahjónin hafa látið
sér mjög annt um kirkjuna og
stendur nú yfir viðgerð á henni
— nýtt þak á turn, nýir glugg-
ar o. s. firv.
Meðan gluggamir stóðu opn-
ir gerðu þrastarhjón sig heima-
komin og byggðu hreiður sitt í
krónu kirkjuljósanna framan við
kórinn.
Þegar-fjárræktarvísindin lögðu
Hest undir sig, var prestssetur
reist að Hvanneyri þar sem heit-
ir að Staðarhóli. Síðasta áratug-
inn hefur sr. Guðmundur Þor-
steinsson, prófasts Gíslaisonar í
Steinnesi, verið sóknarprestur á
Hvanneyri. Hann er einnig
kennari við skólann.
Ekki munu aðrir hafa kennt
fleiri mönnum búfiræði á íslandi
heldur en Guðmundur á Hvann-
eyri. Við það fræðslustarf hef-
ur hann verið í meira en 4 ára-
tugi. Fyrst var hann eitt ár
kennari á Hólum, síðan 20 ár
kennari á Hvanneyri, og sbóla-
stóri þar siðan 1947.
Hvanneyrarskóli rúmar með
góðu móti um 60 nemendur. S.L
vetur voru þeir 67. Og komust
að færri en vildu. En sú vair
tíðin, að meira en nóg var hús-
rýmið í bændaskólunum, annar
vel hálfsetinn, hinn næstum auð-
ur. En það er nú langt síðan,
sem betur fer og við skulum
vona að þeir tímar komi ekki
aftur. — Svo mikið er víst, að
nú er ekkert lát á aðisókn að
firæðsluistofnunum sveitanna —
menntaiskóla, bændaskólum,
garðyrkjusbóla, hústnæðraskól-
um og héraðsskólum. Allt plása
upppantað löngu fyrirfram og
komast að færri en vilja. Þessu
veldur bæði fjölgun fólksins 4
landinu, en þó ekki síður rýmri
efnahagur fólksins. Langtum
fleiri foreldrar hafia nú ráð á að
bosta böm sín til framhalds-
náms heldur en áður.
En það eru fileiri stofnanir
og meira starf á Hvanneyri held-
ur en hin almenna búnaðar-
fræðsla í bændaskólanum. Þar
fiara firam víðtækar og umfangs-
miklar tilraunir í þágu íslenzks
landbúnaðar. Hafa þær staðið I
rúman áratug. Tilraunastjóri er
Magnús Óskarsson búfræðikenn-
ari Þessar tilraunir hafa einkum
verið um áburðarnotkun, hey-
verkun, jarðvinnslu, ræktim og
vöxt á ýmsum grastegundum og
öðrum jarðargróða o. s. frv. Eina
og allir vita, sem eitthvað þekkja
tilraunastarfisemi er hún bæði
fjárfirek, mannfrek og tímafrek.
Hinsvegar hefur okkar unga
þjóð í mörg horn að líta og við
henni blasa verkefnin í öllum
áttum sem betur fer. Flest kalla
þau á einhvern fjárstuðning þes®
opinbera. í annan stað vill fólk-
ið fá sem fyrst einhverjar hag-
nýtar niðurstöður af því, sem
tilraunamennimir eru að fást
við. Bóndinn spyr: Hvernig vél á
ég að kaupa? Hvað á ég að bera
á? Hvernig á að vinna ræktunar-
landið? Hvernig á að verka hey-
ið? Hvað á að gefa kúnni mik-
ið? Hvernig á að fóðra féð?
Og það er ætlazt til að þeir
sem fást við rannsóknir og til-
raunir geti sem fyrst veitt sem
réttuist svör við þessum spum-
ingum á grundvelli þeirrar nið-
uristöðu, sem tilraunirnar gefa.
Hér þsirf öflugt starf, hér þarfi
Framh. á bLs. 20
Nyja skolahusið. Heunavistaralman.
Kirkjan á Hvanneyri stóð áð-
ur uppi á svokölluðum Kirkju-
hól austan við íbúðarhúsið. Var
þar veðurnæmt. Fauk kirkjan
af grunni í suðaustan hvass-
viðri 15. nóv. 1902. Boðaði nú
prófastur, sr. Jón Sveinsson á
Akranesi, til fundar með sókn-
armönnum til að ræða um hvort
söfnuðurinn vildi taka að sér
Uvanneyrarkirkja.