Morgunblaðið - 22.08.1967, Blaðsíða 20

MORGUNELAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. ÁGÚST 1967
20
Sigurður Greipsson
Haukadal, sjötugur
ÞÁ hef ég verið á bamsaldri,
er ég sá þig fyrst, — stórskorinn
seið'karl, er hrærðir í pottum
Geysis. Seinna heyrði ég þig
frægðan fyrir íþróttir þínar og
skóla. — Þá var ég síðhærður
unglingur á gelgjuskeiði, langur
sláni, einrænn í hátturn, og karl-
arnir, vinnufélagar mínir, gerðu
sér það líklega til gamans að
gizka á, hvað mætti téilga úr
þessari unglingsspýtu. Þeir
sögðu: „Þú þyrftir að komast til
hans Sigurðax Greipssonar.“ —
Þá fékk ég þann grun, að þú
værir sá maður, er gæti gert
unga drengi 'hrausta og upplits-
djarfa, og sá grunur hvarf aldrei
að fullu frá mér.
Nofckrum ánum síðar var ég
orðinn sóknarprestur þinn. Þá
var að hausti til haldið kveðju-
samsæti við Geysi, — á Sönd-
unum, eins og Tungnamenn
kalla þar. Þá voru þau séra Eirík
ur og frú Sigurlaug kvödd. Þar
reis hver bændahöfðinginn af
öðrum úr sæti sínu og flutti
ræðu, Skúli í Tungu, Þorsteinn
á Vatnsleysu, Guðjón á Tjörn,
þú og margir fleirL Þeir
töluðu allir snjallt mál af ein-
lurð. Mér verður það æ minni-
stætt. Ég skyggndist það kvöld
inn í veröld, sem ég hugði ekki
til vera. Hvernig átti mig að
gruna, að svo málsnjallir höfð-
ingjar byiggðu eina' sveit? Ræð-
urnar man ég ekki, — man að-
eins, að þær lýstu einlægri vin-
áttu og tryggð, en það eitt var
engin nýjung, því að þannig töl-
uðu Tungnamenn ávallt um þau
Torfastaðahjón. Og þó man ég
eina setningu, eina hendinigu af
því, sem þá var talað. Þú stóðst
á miðju -gólfi í salnum. Þú va-rst
heima. Þú varst konungurinn í
þessari höll, og þú byrjaðir ræðu
þína þannig: „Ég kvíði að heyra
haustvængsiins snögga þyt.“
Ég sé enn eldinn í augum þér,
heyri þungann í rómnum — og
finn og heyri haustvængsins
snögga þyt fara um salinn.
Nokkru áður höfðum við
bundið fasfmælum, að ég skyldi
aðstoða þig við skóiann þá um
veturinn. Þá urðu samfundir
okkar margir. Næstu átta vetur
sat ég í stofiu þinni tvisvar og
þrisvar í viku um svartasta
skammdegið. Ég hafði bæði
skemmtun og uppbyggingu af
kennslunni ag kynntist auk þess
mörgum góðum drengjum, sem
ég hef mætur á síðan, en beztar
voru þó ávallt stundirnar uppi í
storfunni þinni. — Þar voru
bæibur nógar til þess að stelast
í. Þar voru geymdir góðir grip-
ir, en afreksmenn höfðu barizt
um. Þar var keimur af erlend-
um þjóðum í ýmsum kynlegum
gjöfum og gripum. Og glugginn
vissi að hverunum, Laugartelli
og Bjarnarfelli. Og þar varst þú
gja-rna sjálfur. Ýmist var þar
lesið, skrifað eða skrafað. Um-
ræðuefni skorti aldrei. Þú kunn-
ir sögur af margs kyns gestum,
er þig höfðu sótt heim, einnig af
sveitungum og vinum. Margar
voru þær eitthvað spaugilegar,
og það var gaman að hlæja
með þér. Þú gazt verið spurull
og meinháðskur. Þú hugsaðir og
sagðir marigt um sveitarmál, þjóð
mál og jafnvel kirkjumál. Ég lét
mér oft fátf um finnast margt
af því, en þér var aldrei sarna
um neitt. Oft varst þú annað
hvort í gamni eða alvöru alger-
lega á móti meiri hlutanum. —
Þér þótti ekki sjálfsagt, að eibt
sveitarfélag byggði sér samkomu
hús fyrir milljónir. — Þú vEdir
vita til hvers ætti að byggja upp
í Sfcálholti. Oft hef ég heyrt þig
nefndan afiturhaldssegg, en bezt
gæti ég trúað, að sú nafnbót og
aðrar slíkar kitluðu eyru þín,
því að þú ert alla tíð dálítið
brellinn og stríðinn. Það ætlar
ekki að eldast af þér.
Þú last ljóð og talaðir um
skáldiskap, hafðir mætur á
Grími Thomsen, Þú áttir tryllt-
ara stóð en aðrir bændur. Eitt
sinn, er vegur tepptist frá þér
af snjóum dögum saman, settár
þú mig á gatnlan víkingshest og
reiddir mi-g að Múla. Það var
skemmtileg tilbreytni, og þér
fór vel að vera á hestbakL — Ég
sá þig aldrei glíma, en í mínum
augum ert þú allra manna lik-
astur hin.um fornu vikingum í
sjón og raun — af þeiim, er ég
hef þekkt. Því veit ég, að þú
hef-ur sómt þér vel sem glímu-
kónguriinn ósigrandL Þó verð
ég að játa, að það fellur mér
alltaf bezt við atgervi þitt og
gerviieik, að þér er ekki gjarnt
að fjölyrða um það eða miklast
af þvi Ég herf aldrei heyrt þig
ræða um afrek þín í glímumni
— né heldur önnur afreksverk,
er þú kannit að hafa unnið.
En það hefur mér aldrei dul-
izt, að skólinn þinn og piltamir
þínir stóðu þér næst hjiarta, Ég
skE það vel nú orðið. Fyrir
þenna-n skóla lagðir þú allt í
sölurnar. Hann var lífshugsjón
þín og varð lífsstarf þitt. — Þú
varst þjóðlfraegur maður yngri
en þrítugur, og þér hiefði senni-
lega enzt frægðin, ef þú hefðir
gerzt gegn bónd-i eða íþrótta-
kennari í þéttbýlinu og látið svo
skrá frægðarsögu þína á raups-
ár-uinum. En þér var ekki nóg
að vera glímukonungurinn
frækni. Þú áttir ógoldna skuli
við ísland. „ísia-ndi allt“, það var
þitt kjörorð, og þú lézt efcki sitja
við orðim ein. Þú sást sýnir, og
þær sýnir skyldu rætast:
„— Handan við jökla og höf
lyftist gullni sprotinn
til höggs móti forneskju-draug-
unum töturbúnum.
Nú finnst mér þín vormótt, ís-
land, sem skjálfandi skar
mót skinandi degi. — Álög þín
verða brotin.“
Þú hefur aldrei fjölyrt úm það
við mig — né aðra svo, að ég
hafi heyrt, hvílíkt áuæðisverk
og þrekraun það hafi verið að
koma skólanum á fót. En oft
bef ég leitt hugann að því. Þú
brauzt tú mennta af sjálfsdáð-
um og sigidir til framandi þjóða
til þess að búast sem bezt undir
lífsstarfið. Um þrítugt varst þú
albúiinn til atlögunnar. Þú vild-
ir koma upp íþrótta- og lýð-
háskóla í Hkingu við hima beztu,
er þú faafðir kynnzt erlendis.
Þannig vildir þú vinna að menn
ingu og vakningu fainnar ís-
lenzku þjóðar. — Þú varst höfð-
imgjadjarfur, gekfcst á fund
áhrifamikils stjórnmálamanns
og baðst um liðsinmi, fékkst synj
un. Þá sóttir þú faeim Jófaannes
Reykdal í Hafnarfirði og hittir
fyrir mann, sem var jafnoki þinn
að áræði og drengskap. Hann
sendi þér húsgrindima tilhöggna
heim undir Torfastaði. Lengra
varð henni ekki ekið á bílum.
En er þú hiafðir brotizt með
hana um vegleysu-r alla leið upp
að Geys-i, sendi hann þér einnig
mann til þess að reisa hana.
Þessa sögiu þarf raunar ekki
að segja þér, en ég vænti þess,
að aðrir, sem betur kunna hana,
sjái svo um, að hún falli ekki í
gleymsku.
Og svo hófist sfcólastarfið. Ég
veit, að þér hefur verið létt um
hjanta, þegar fyrstu nemendurn-
ir voru seztir á skólalbekkinn.
Það er haft á orði hér heima í
Tungum, að þú farir að greikka
sporin og lyfta brúnum á hverju
haiusti, þegar líður að skólabyrj-
un. — Og ár liðiu. Nemendum
fjölgaði. þrátt fyrir harðindi og
kreppu Á fjörutíu ánum er-u
nemendur þínir orðnir um átta
hundruð.
Það faefur verið firemur hljótt
um lífsstarf þitt. Því undras-t ég
aldreL er ég hitti fólk, sem spyr
um sikólann þinn, hevnsu um-
fangsmikill hann sé og hversu
mifcill ávöxtur hans. Þannig
hlefði ég þu-rft að spyrja, áður
en ég gerðist samstarfsmaður
þinn. — En nú hef ég árum
saman fylgzt með því, hversu
þú breytir uppburðarli-tlum og
gelgjulegum unglinigum í frjáis-
leig og drengileg karlmenni, —
ég hef séð þá ganga djarflega
til leiks að vori og glíma, svo að
þeim hljóp kapp í kinn, og ég
hief séð það, sem mér þykir
mest til koma: Þeir h-afa hver af
öðrum gengið fram á leikvöll
Ufsins og gJímt þar þér til sóma.
Það er alkunnugt, að rnargir
nemendur þínir hafa orðið
glímukóngar og fræknir íþrótta-
menn. Hinu hiefur verið minni
gaumur gefinn, að þeir eru ó-
taldir, sem hafa reynzt nýtir for-
ystu- og féJagsrruenn í sínu um-
hverfi 'hvarvetna um landið.
Þú k-annit að verða þess var,
að starf þitt sé stund-um van-
metið. Ekki hef ég orðið þess
var, að þú hafir verið heiðraður
með orðum eða na-fnbóbum, og
ef til vill hefur þér einhvern
tirna orðið hugsað til þess, að
enginn er spámaður í átthögum
sínum. En þessar lín-ur hef ég
ritað fyrir mí-na hönd og sveit-
unganna til þess, að þér mætti
ljóst verða, hversu mikils þú ert
metinn hér. Ég hef það fyrir
satt, að meiri hluti þeir-ra bænida,
sem í B iskupstun-gum búa og
ynigri eru en fimmtugir eða svo,
séu niemendur þínir. Allir hafa
þeir bundið við þig æviílanga
vináttu, en sjálfiur getur þú
gleggst séð, hver áhrif þú faefur
haft á þá. Þú er-t þess vegna
einhver mestur ræktunarmaður
í Biskupstungum og þótt víðai
væri leitað. Þess minnast Bisk-
upstungnamenn með þakklæti í
dag, er þú er-t sjötugu-r. Þeir
minnast þess og játa það, að þú
gekkst manna fremsf í því að
gera garðinn frægan, fynst með
íþrótt þinni, síðar með skólan-
um og na-usn þinni við ges-ti og
gangandi og síðast en ekki sízt
með t-ryggð þinni og vináttu við
Geysi gamla.
„Fjal'lbrúð-.ur alein í heimi, þögul
og há.
Vort hja-rta er í ætt við þann
loga, sem felur hú-n inni.
Vér berum oft létt, eins og lín-
traf, hvað aðrir sjá,
þó leynist bálsins eyðia-ndi rót
oss í sinni.“
Þannig segiir einnig í ljóðinu
sem þú vitnaðir til í kveðju-
samsæti fyrir 12 árum. Síðan
hef ég hey-rt þiig halda margar
ræður. Ma-rgar voru þær
kynngi magnaðar, því að eldur
brann undir hverj-u- orði. Ég
hef glaðsit með þér, er þú heils-
aðir memendium að faausti,
klökknað með þér, er þú kvadd-
i-r þá að vori. Þú heflur talað
um hið fegursta og göfigasta með
mönnum, svo að sál mín brann
einnig. Þú hefur talað þannig
um tign og fagurð landsins, að
það va-rð feg-urra- í a-u-gum mínr
um en áðu.r. — Guð gafi þér
sannarl-egia meira en mörigum
öðrum, stóra sál, glögga sýn,
eld í hjarta. Þess vegna veit ég,
að sorg þín hef-ur verið dýpri
en annarra manna, — og gleði
þín einnig meiri og barnslegri.
Góði vinur, — ég kvíði ekki
að heyra haustvængsins snögga
þyt frá þeim hreiðrum, sem þú
hefiur hlúð að. Þar dafnar ekki
farþrá til suðrænna hagia-. Nei,
sjálfur varst þú „melgrasskúf-
urinn harði.“ Og fræ þitt (hefur
fiokið um landið og víð-a skotið
rótum.
Eitt sinn talaðir þ-ú við unga
drengi um signinguna, svo ágæt-
lega, að ég mun minnast þess.
f dag bið ég þe-ss, að Drottinn
signi þig sjálla-n með eigin
hendi. Megi gæfa og néð bú-a í
húsi þinu lan-ga ævi og aðrir
uppskera með gleði, þar sem þú
sáðir. Við hjónin samfögnum
þér og Sigrúnu, somum þínum
og fjölskyldu allri.
Guðm. ÓIi Ólafsson.
ÞAÐ hefur ávallt verið gæfa fs-
lands að eiga einstaka dygga og
dja-rfa synL er meta velferð þjóð
ar og lands meira en eigin hags-
munL menn, sem ötullega ráð-
ast í að koma hugsjónum sínurn
Bond hringdi í M, yfirmann sinn, og
fékk að vita, að Goldfinger flygi sam-
dægurs til Frakklands, ásamt Oddjob —
og gnla silfurdraugnum . . .
— Ef þú talar tollverðina til skal ég
koma fyrir senditæki í bíl Goldfingers og
skyggja hann.
Um eilefuleytið þennan sama morgun ..
— Bond yfirforingi? Bíll skjólstæðings
yðar bíður í tollskýlinu.
Bond tók binn brothætta sendir upp úr
vasa sínum . . .
— Þetta ætti að passa vel undir bakk-
ann í farangursrýminu. Ég athuga svo
áhrifin, þegar bifreið Goldfingers er kom-
in um borð í flug vélina.
í framkvæmd, og hlúa að vel-
ferð annarra fremur en sjálfra
sín. Einn slíkra manna er Sig-
urður Greipsson, íþróttáken-nari
og bóndi í Haukadal í Biskups-
tungurn, sem er sjötugur í dag.
Á uppvaxtarárum sánum
hreifst han af ungmennafélags-
hreyfingunni sem aðrir hraustir
og tápmiklir æskumenn. Þá var
stigið á stokk og strengt þess
heit að vinna ættjörðinni af al-
huig og mætti. Þeir vildu bera
meirki þjóð-ar sinnar hátt, rétta
úr kútnum og njóta sjálfstæðis
í fögru landi. íslandi skyldi æv-
in helguð.
Með þá hugsjón að leiðar-
stjörnu hélt Sigurður Greipsson
til annarra landa til þess að auka
menntun sína, afl sitt og þor.
Þar kynntist hann bæði lýðhá-
skólum, og sá hvílíkt g-ildi þeir
höfðu fyrir unglinga.
Fyrir tæpum 900 árum var
einn elzti skóli landsins í
Haukadal, og þar lærði Ari
fróði að draga til stafs auk
margs annars. Sá skóli var einn
af hornsteinum íslands. Hann
lagðist niður, er veldi hinna
fornu Haukdæla dreifðist og
dvínaði. En fyrir réttum 40 ár-
um stofn-aði Sigurður sinn ei'gin
skóla í Haukadal, nýkominn ut-
an úr löndum uppfullur af eld-
móði og áhuga. Með tilstyrk sinn
ar ágætu konu, Sigrúnar Bjarna
dóttur frá BólL setur hann bú
við Geysi og tekst á hendur að
reis-a fþróttaskóla, sem hann hef
ur rekið með frábærum dugn-
að;i allt til þessa dags, og komið
mörgum ungum dreng til manns.
Kynni imín og Sigurðar eru nú
hart nær 40 ára og af þeim bef
ég séð og lært, að það sem skáld
ið kvað forðum um ágætan
mann, á ekki síður við urn Sig-
uirð Greipsson.
Að fara vel með fengið pund
og frjósamt af megni gera,
ei mikið láta, en mlikill vera,
og hreinn í hjarta, hreinn í lund.
Fleiri orð þarf ekki, en ég og
fjólskylda mín óska bonum og
hans ættingjum alls hins bezta
á þessum heiðursdegi.
Hákon Bjarnason.
HINN kuni skólastjórii og ung-
mennaleiðtogi, Sigurður Greips-
son, er sjötugur í dag. Vil ég
fyrir hönd Héraðssamfaandsins
Skarphéðins senda hon-um hjart-
anlegar heillaóskir og þakkir
fyrir hans miklu og ómetanlegu
störf fyrir samfaandið.
Skarphéðinn fer nú að nálg-
ast sextugsafmælið. Sambandið
var stofnað árið 1910. Þann 5.
nóvemfaer 1921 var Sigu-rður
Greipsson kjörinn formaður
Skarph-éðinssamb. og gegndi því
starfi óslitið þar til hann baðst
undan endurkjöri 30. jan. 1966.
Mun það vafalaust einsdæmi að
sami maður sé formað’ur í félags
skap sem þessum í nær hálfa
öld, enda er nafn Sigurðar
Greipssonar tengt nafni H.S.K.
órjúfandi böndum í vitund Sunn
lendinga og annarra lands-
man-na.
Ég mun ekki í þessum fáu lín
um rekja æviferiil Sigurðar, en
störf hans í þágu íslenzkrar
æsku verða seint fuliþökkuð.
íþróttaskólinn í Haukadal er
40 ára á þessu ári. Skólann hafa
sótt nær 800 ungmenni víðs veg-
ar að af landinu. Þar hesfur m-arg
ur fengið veganesi, sem endist
ævilangt og komið frá Hauka-
dal sem nýr og faetri maður bæði
á sál og líkama. Hinir mörgu
vinir Sigurðar og samstarfsmenn
munu í dag senda honum hlýjar
kveðjur og heiðra á ýmsan hátt
og fjölskyldu hans. Nemendur
Haukadalsskóla munu heiim-
sækja Sigurð og hans ágætu
konu, Sigrúnu Bjarnadóttur frá
Bóli. í kvöld gengst svo Héraðs-
samfaandið Sk-arphéðinn og vin-
ir þeirra og sveitungar fyrir sam
sæti í Aratungu þeim til heið-
urs.
Ég vil að lokum óska þess, að
Sigurði endiist líf og heilsa til
að starfa áfram að áhugamálum
sínum til heilla landi og lýð í
anda þeirra hugsjóna, sem hann
frá unga aldri hefur helgað sitt
Hf.
Jóhannes Sigmundsson.