Morgunblaðið - 25.11.1967, Blaðsíða 12

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 25. NÓV. 1967
í—-----------------------------
f- RÆÐA BJARNA
/ Framhald af bls. 1
fþess og þar sem ég beini því
eindregið til þingmanna, að þeix
Stuðll að því að þetta frv. verði
afgreitt nú fyrir helgiina til þess
-að venjiuleg bankaviðskipti og
tollafgreiðsla igeti hafizt á ný,
miun ég leiða hjá mér að rseða
jþær orsakir að sinni.
Um hitt miumu allir sammála,
að þegar ákveðið var að pundið
skyldi lækka í gengi, var óhjá-
Ikvæmilegt að íslenzka krónam
yrði einnig lækkuð. Menn hafa
að vísu mismunamdi skoðanir um
það hversu mikil sú gengislækk-
un skuli vera en réttir aðilar
hafa nú tekið ákvörðun um það.
Síðan las forsætisráðherra til-
kynningu Seðlabanka íslands en
hennar er getið annars staðar í
hilaðinu í dag.
Forsætisráðherra vék síðan að
frv. og kvað samþykkt þess for-
sendu fyrir því að venjuleg
bankaviðskipti gætu hafizt og
tollafgreiðsliu' átt sér stað. Rík-
isstjómin leitaðisf við að taka úr
þessu frv. áfcvæði, sem valdið
geta sérstökum deilum en af því
leiðir að fleiri frv. er að vænta
beggja vegna helgarinnar og síð-
ar. Varðandi ákvæði. sem oft
hafa verið í slíkum frv. um verð-
lagsbindingu, vil ég geta þess
strax, að ekki þótti ástæða til
að taka það ákvæði upp í þetta
tfrv. þar sem nú er almenn verð-
lagsbinding í landimu.
Forsætisráð'herra vék síðan að
einstökum greinum frv. (en það
er birt í heild annars staðar í
blaðinu í dag) og gerði grein fyr
ir efni þeirra. Varðandi 4. grein-
ina, sem fjallar um greiðslur
vegna útfluttra afurða framleidd
ar til ársloka 1967 benti forsæt-
isráðherra á að sjávarútvegur-
inn heldur til áramóta þeim
greiðslum úr ríkissjóði, sem ráð-
gert er að hann verði án eftir
áramótin. Það fé sem þarna er
tekið af útflytjendum á hins veg
ar að ráðstafa í þágu þeirra at-
vinnuvega sem hlut eiga að máli.
Um þetta þarf að setja sérstaka
iöggjöf og hefði verið æskilegt
að setja um þetta ákvæði nú
þegar, en í því sambandi vökn-
uðu ýmis vafaatriði og þótti ekki
tinngjarnt að ætlast til þess af
ingmönnum. að þeir gætu á
jafn stuttum tíma og hér er fyr-
ir hendi tekið um þetta ákvarð-
anir en slíkt frv. mun koma
fljótlega fyrir Alþingi.
Eftir að forsætisráðherra hafði
gert grein fyrir efni frv. sagði
hann m.a.: Ég vil beina því rnjög
eindregið til þingmanna, að þeix
greiði fyrir afgreiðslu þessa frv.
1 þessari vifcu á þeim stutta tíma
sem enn er til stefnu og tel
algjöra nauðsyn að svo verði.
Jafnframt lýsi ég því yfir að
það munu gefast mörg tækifæri
til þess að ræða allt þetta mál
? 1 heild.
| Það er eðiilegt að spurt sé
sérstaklega, hvað ríkisstjórnin
hyggist fyrir í launamálum. Frv.
. -um verðlagsuppbót er einmitt
eitt þeirra mála, sem lagt verð-
ur fram eins fljótt og unnt er
og vonandi á morgun og það er
rétt að ég geri grein fyrir að-
alefni þess en 1. gr. er svohljóð-
andi:
; .,Frá 1. des. 1967 skal yerðlags-
■ uppbót aukin, sem því svarar, að
laun og aðrar vísitölubundnar
greiðsluT að meðtalinni verðlags-
uppbót hækki í hlutfalli við þá
hækkun. sem varð á útgjöldum
launþega til kaup á vörum og
þjónustu frá 1. ágúst til 1. nóv.
1967 skv. niðurstöðu neyzlurann-
sóknar þeirrar er um getur í ann
ari gr. þessara laga. Kauplags-
nefnd framkvæmir þennan út-
reikning. Gildir þetta þar til ann
að hefur verið ákveðið með samn
ingum stéttarfélaga og samtaka
vinnuveitenda“. Vegna breyttra
viðhorfa er Ijóst, að vísitölu-
ákv. sem voru í efnahagsmála-
frv ríkisstjómarinnar eru orðin
úrelt, þau taka ekki til þess á-
stands sem skapast eftir gengis-
breytinguna.
Það má einnig segja, að með
gengisbreytingunni, verði þátta-
ekil. Áður var keppt að því eft-
ir fremsta megni að koma í veg
l fyrir að gengi þyrfti að lækka
) og þess vegna var ekki hjá því
komizt bæði að skerða hag laun-
þega og þrengja mjög að atvinnu
vegunum. Nú er það ljóst, að með
gengisbreytingunni fá útflutn-
ingsatvinnuvegimir að minnsta
kosti í fyrstu meira svigrúm held
ur en þeir hafa áður haft og þess
vegna er gjörlegt að ætla þeim
að borga þá hækkum á kaup-
gjaldi sem leiðir af ákvörðun
um að kaupgjald skuli nú reikn-
að eftir nýju vísitölunni. sem
verkalýðsfélögin höfðu þegar í
viðræðum þeirra og ríkisstjórn-
arinnar lýst samþykki sínu við
að taka skyldi gildi. Það er hins
vegar óhagganleg skoðuin ríkis-
stjórnarinnar að það sé mjög var
hugavert að sjálfvirkar vísitölu-
kauphækkandr eigi sér stað þann
tkna sem gengislækkunaráhrifin
eru að koma fram. Þess vegna
hefur það orðið að ráði, að taka
úr lögum öll fyrirmæli um, að
kaup skulþ greitt eftir vísitölu.
Ég hygg, að VLsitala hafi fyrst
verið tekin upp hér í sambandi
við gengislækbuinina 1939 og að
hún hafi haldizt þangað til 1960.
Þennan tíma var' hún lengst af,
en í mismunandi formi, lögboðin.
þó að vísu tafcmörbuð stumdum
um sinn. 1960 voru vísitöluhækk
anir bannaðar, en jafnframt voru
heimilaðar grunnbaupshækkanir.
Þessu var svo enn breytt 1964
eftir að komiið hafði í ijós, að
þetta bann gegn vísitöluhækkun-
um varð ekki til þess að auka
á stöðugleika verðlags, nema síð
ur væri. Síðan hefur það hald-
izt í gildi, að lögboðnar voru
visitöluhækkanir eftir vissum
reglum. Rikisstjórnin telur að
það sé ekki verjandi að halda
slíku lagaboði a.m.k. á meðan á-
hrif gengislækfcunarinnar eru að
koma fram. Hins vegar er það
ljóst. að þó a@ bann verði lög-
fest við slíkum hækkunum, þá
stoðar það í raun og veru ekki,
nema að skilningur og samþykki
verkalýðshreyfingarinnar á nauð
syn þess sé fyrir hendi, meðan
heimilt er að hækka grunnkaup.
Þess vegna er það eitt eðlilegt,
að sömu aðilar ákveði um grunn-
kaupshækkanir og hvort, og þá
að hve miklu leyti. en fyrst og
fremst, hvort vísitölUhækkanir
skuli verða framvegis að
minnsta kosti á meðan á þessu
tímabili stendur. Og með því
lagaboði, sem hér er gerð tillaga
um, er lagður nýr grundvöllur.
Hann helzt, meðan aðilar koma
sér saman um að hanin skuli hald
ast, á sama veg og grunnkaupið
helzt. á meðan aðilar koma sér
saman um það, en hvort tveggja
liggur undir ákvörðunarvaldj að-
ila, ef þeir geta náð um það
samningum. Þetta er í stuttu
máli efni þeirra breytinga, sem
ætlað er að leggjia fram. Að
sjáifsögðu verður 'haldið áfram
að reikna framfærsluvísitölu, það
er hagfræðileg upplýsing, sem
öllum er nauðsynlegt að hafa og
það er ráðleg’t að það verði á-
fram á hinum nýja visitölugrund
velli sem verkalýðsfélögin hafa
talið sér hentugra að fá og ráð-
gert er. að hið hækkaða kaup
hinn 1. des verði reiknað sam-
kvæmt því. Ég hef haft samráð
bæði við samtök vinnuveitenða
og fulltrú-a Alþýðusambandsins
og mér skilst, og það leiðrétt-
ist ef ég fer rangt með, — að
miðstjórn Alþýðusambandsins
hafi seinni hluta dags í dag. á-
kveðið á grundvelli þeirra upp-
lýsinga, sem lágu fyrir um þess-
ar tillögur, að beina því til fé-
laga sinna að aflýsa þeim verk-
föllum. sem þau hafa boðið til.
Er þetta ekki að efni til rétt?
Jú, það er staðfest. Ég vonast til
þess, að með þessu skapist sá
friður sem er nauðsynleg for-
senda, þess, að sú tilraun. sem
nú er gerð, fari ekki út um þúf-
ur. Og ég vil eindregið beina því
til allra aðila, að þeir leggi sig
fram um að svo megi verða.
(Þegar hér var komið gekk
Hannihal Valdimarsson til for-
sætisráðherra og afhenti honum
bréf ASÍ. Bréfið er birt annars
staðar í blaðinu í dag).
Síðan sagði forsætisTiáðherra:
Ég tel þessa yfirlýsingu. þótt
hún með eðlilegum hætti haldd
fast við meginstefnu þá, sem
verkalýðshreyfingin hefur lýst,
mjög mikilsverða jafnframt þvi
sem ég vil af hálfu ríkisstjórnar-
inmar lýsa yfir eindregnum vilja
hennar til áframbaldandi sam-
starfs við verkalýðshreyfinguna
meðal annars til þess að gera þá
skerðingu á vísitölu, sem inú er
því miður óhjákvæmileg sem
allra léttbærasta fyrir þá, sem
erfiðast eiga.
Eysteinn Jónsson (F) sagði eð
gengislækkunin þýddi 33%
hækkun á erlendum gjaldeyri og
væri hér um að ræða pólitíska
ákvörðun ríkisstjórnarinnar.
Gengislækkunin er aðeins að
sáralitlu leyti afleiðing af lækk
un sterlingspundsins, til þess að
vega á móti því hefði 5% genig-
islækkun verið nægileg. Gengis-
lækkunin stafar ekki af of Hágu
verði útflutningsafurða þar sem
meðalverð þeirra í ár eru u.þ.b.
það sama og meðalverð síðustu
ára, Genigislækkunin stifar af
öngþveiti sem skapast hefur í
atvinnulffinu eftir 8 ára við-
reisnarstjórn. Þetta er mat rík-
isstjómarinnar sjálfrar á því
hvernig stefna hennar hefiux
leikið íslenzkt atvinnulíf. Þetta
er þriðja gengislækkun þessarar
ríikisstjórnar. Hefur nokkurn
tima nofckur ríkisstjórn kveðið
upp slíkan dóm yfir sjálfri sér?
Ósigur af þessu tagi ér eins-
dæmi.
í kosningunum í vor scgðu
stjórnarflokkarnir, að kosið væri
um verðstöðvunarstefnu. sem
átti að nægja þjóðinni til þesis
að komast yfir erfið'eikana.
Þetta var ósatt og það vissu
þeir vel sjálfir en hrekklaust
fólk trúði því ekki að menn
gætu verið svona ósvífnir.
Áætlun ríkisstjórnarinnar í
haust var þessi: hella yfir menn
10% ikjaraskerðingu og leyna
því síðan með klæfcjum að
til Sinai
New York og Tel Aviv, 24. nóv.
— NTB — AP —
UTANRÍKISRÁÐHERRA ísraels
Abba Eban, sagði í dag, að Nass-
er foseti hefffi spillt friffarhorf-
um I nálægari Austurlóndiun
meff hinni herskáu ræðu sinni
í Kaíró í gær. Samtímis herrna
fréttir frá Tel Aviv. aff ísraels-
menn muni nú senda liðsauka
til Sinaiskaga vegna ræffu Nass-
ers.
„Ummæli Nasses sýna glögig-
lega, að hann vill stríð, ekki
fið“ sagði Eban. Hann sagði
þetta í viðtali við þlaðamenn á
flugvellinum í New Yok, áður
en hann hélt til Lundúna á ieið
sinni heim til ísrael. I ræðu
sinni í egypzka þinginu í gær
sagði Nasser forseti, að ísraeis-
menn yrðu að flytja burtu her-
lið sitt frá hverjum þumlumgi
þeirra svæða, er þeir hafa her-
tekið, og Egyptar mundu aldrei
leyfa ísraelskum skipum si’gling
ar um Súezskurð.
Bban sagði blaðamönnum í
New Yorik, að ísraelsmenn væru
geðveikir, ef þeir samþykkcu að
hörfíi frá herteknu svæðunum án
þess að samið yrði um varanleg-
an frið. Hann sagði, að himi ný-
skipaði fulltrúi SÞ í Austurlönd-
um nær, Gunnar Jarring, sendi-
hera Svía í Moskvu, ætti erfitt
og vandasamt starf fyrir höndum
vegna ræðu Nassers.
Blöð í Tel Aviv hermdu í dag
að nauðsynlegt mundi reynast að
senda liðsauka til Sinai vegna
ræðu Nassers og einnig vegíia
þess, að hundruðum egypzkra
skriðdreka hefði verið safnað
saman á vestubakka Súezskuð-
ar. ísraelsmenn búa sig und'T
nýjan þrýsting af Egypta hálfu
og aukna hryðjuverkarstarf-
semi. Ræða Nassers þykir benda
til þess, að hann athugi alvar-
lega möguleika á hernaðarað-
gerðum við Súezskurið.
f Londor. iagði forseti ísra-
fleira þyrfti til að koma. Þeim
fannst mest um vert að leggja
bann við viisitölunni og próía
þannig afstöðu launþega áður en
gengislækkunarflóðið kæmi. En
gengislækkun pundsins varð til
þess, að þeir urðiu að fara af
stað núna. Nú lýsir stjórnin yfir
því að hún sé reiðubúin tii þess
að láta vísitöluhækkun koma á
laun. Það þurfti yfirlýsingu um
allsherjarverkfall til þasis að
knýja hana til þess. Hins vegar
hefiir hún tekið það ráð að af-
nema úr lögum ákvæði um trygg
ingu fyrir uppbótum og með því
hefur hún áreiðanlega efnt til
átaka um kjaraimálin áður en
langt um líður.
Ræðumaður varpaði síðan
fram fyrirspurnum um einstaka
þætti málsins, sem hann sagði
að yrði að liggja ljósar fyrir.
Hvað verður gert gagnvart land
búnaðinum? Hvað þýðir þetta
fyrir hag ríkissjóðs? Hve.nlg iit
ur dæmið út um þörf einstakra
atvinnuvega fyrir geugisfeil-
ingu? Hvað má búast við miklum
verðhækku num ?
Að lokum sagði Eysteinn
Jónsson að ríkisstjórnin hefði
ekki lengur meirilhluta þjóðar-
innar að baki sér og sagði að
það mundi stríða gegn mannlegri
náttúru ef stjórnin gæti unnið
kosningar nú.
Lúffvik Jósepsson (K) sagði að
þetta frv. væri fyrsta merlci um
gengislækkun íslenzku krónunn
ar á Alþingi þótt 6 sólarhringar
væru liðnir frá því að raunveru-
leig ákvörðun var tekin um geng
islækkunina. Gengisskráningar-
valdið var tekið úr höndum Al-
þingis 1961 með bráðabirgða-
lögum og það hefur þýt: í raun
að þetta vald er í höndum rik-
elska herráðsins, Itzhak Rahin
hershöfðingi, að hann væri ekki
í vafa um að Nasser vildi stríð.
Síðan sex daga styrjöldinni lauk
höfum við verið við öllu búnir
sagði hann, bætti því við að ís-
raelsimenn vonuðu enn, að bein
ar_ samningaviðræður hæfust.
í Arabalöndunum hefur lítið
verið saigt opinberlega um ræðu
Nassers og látið nægja að lýsa
yfir stuðningi við tillögu Nassers
um nýja ráðstefnu æðstu manna
Arabaríkjanna. Fonseti Sý dands
lagði hins vegar til, að aðeins
leiðtogar framfarasinnaðra héldu
með sér ráðstefnu vegna meints
stuðnings þeirra við ísrael.
f Moskvu saigði Gunnar Jarr-
ing ,hinn nýi fulltrúi S.Þ., að
hann færi til Stoklhólms á morg
un og þaðan til New York á
sunnudaginn. Hann neitaði að
ræða við blaðamenn fyrr en
hann hefði talað við U Thant.
Hann lagði áberzlu á, að hann
væri ekki sáttasemjari háldur
sérlegur fulltrúi U Thants í Aust
urlöndium nær.
- GULLÆÐIÐ
Framhald af bls. 31
fræðingar segja, að dol’.arinn
kaemist í alvarlega erfiðleika ef
þeir Bandaríkjamenn sem skuld
uðu erlendis heimtuðu gull sam
tímis, en það er talið ólíklegt.
Þessar ekuldir nema 14 milljörð
um dollara.
Fyrir einu ári, nam gullvelt-
an í London aðeins nokkrum
milljónum dollara á dag. í þess-
ari viku hefur veltan numið 100
milljónuim að meðaltali. Jafn-
framt hefur eftirspurn eftir silfri
aukizt stórum og verðið hefur
hækkað um 11 ¥2 pens á únsuna í
17% sihilling.
Minnir á millistríffsárin.
Brezka blaðið „The Guard-
ian“ sagði í dag, að hin mikla
Nasser vill strið, en
ekki frið, segir Eban
- ísraelsmenn hyggjast senda liðsauka
isstjórnarinnar. Það var ekki
fyrr en á fimmtudag sem æðsta
yfirstjórn Seðlaibankans var köll
uð á fund og þá var bankaráð-
inu gert að samiþykkja eða feiia
eina litla tillögu. Engar upplýs
Ingar voru á boðstólum. Ríkiis-
Stjórnin hefur því stefnt að þvi
að taka þetta vald bæði Ur hönd
um Alþingis og Seðiabanfcans.
Þetta eru óverjandi vinnubrögð.
Það hefur legið mjög skýrt fy r
ir af hendi ráðherra að ríkis-
stjórnin vildi ekki gengislækk-
un. Hún valdi aðra leið, þá að
leggja 750 milljón króna álögur
á þjóðina. Forsætisráðherra hef-
ur mótmælt því sem röngu að
til stæði að leggja frekari álög-
ur á þjóðina án þess að fullar
bætiur kæmu fyrir. En ríkis-
stjórnin ætlar nú að halia við
fyrri tillögur og emni.g að
lækka gengið en ætlar að veita
vísitö.uuppbót nú og taka síðan
vísitöluna úr sambandi. Þeita
þýðir átök á vinnum arkaðnum.
Verðhækkanir í landinu verða
efcki minni en 7% og ég tek
þá útreikninga þó með varúð
vegna fyrri reynslu, Síðan /arp
aðd ræðumaður íram nokkrum
fyrirspurnum og hugleiddi þær
um leið og f jölluðu þær um launa
málin, verðlagsmálin, tekjur rík-
issjóðs o.fL þ.á.m. hvort skerða
ætti tekjuir sjómanna.. Að lokum
sagðd Lúðvík Jóseps »on, að
breyta þyrtfti sitjórnarscefnunni
í grundivallaratriðum og Alþýðu-
bandalagsmenn væru mótfaUnir
þessari gengislækkun.
Umræðum um málið var haldið
áfram í gærkvöldi og var stefn-
að því að ljúka þremur umræð-
um í neðri d-eild um frv. í nótt.
Efri deild mun síðan taka frv.
til afgreiðslu á morgun.
smákaupmennska í London og
París síðustu daga minnti óhugn-
anlega mikið á ástandið á árun-
um milli heiimsstyrjaldanna þeg-
ar æði var að selja „pappl.spen-
inga.“ Blaðið sagði, að svo virt
ist sem Frakkar væru í svipinn
þess albúnir að notfæra sér vand
ræði Bandaríkjamanna í j>óli-
tískum tilgangi. Hins vegar benti
ekkert til þess, að franska stjórn
in væri svo skammsýn að hún
reyndi beinlínis að ýta undir
gullbrask. Hættan væri ekki ill-
girni nokkurs aði'la hsldur að
menn sættu sig við það án þess
að hafast nokkuð að að alpjóða-
gjaldeyriskerfið biði skipbrot.
,,The Financial Times“ segir,
að gulllbraskið eigi meðal ann-
ars rætur að rekja til þe-s að
menn muni eftir þeim keðju-
verkunum, sem fall sterlings-
pundsins 1931 hafði í för með
sér, og að franska stjórnin reyni
stöðugt að grafa undan doUarn-
um. En möguleikar Frakka til
þess séu takmarkaðir og tak-
mörkunin felist í þeirn dollur-
um er þeir hafi til sö i. Því
fyrr sem bandaríska stjórnin
rétti við greiðsluhalla sinn því
betra með ti'lTiti til stöðugleika
í alþjóðaviðskipum. En ólíklegt
sé, að voldugasta “íki lieims
sætti sig við það til lengdar að
vera leiksoppi annarra.
Færðin er
víðost gdð
ÞAÐ er víffa nokkuff hált á veg-
um núna, en aff öðru leyti greiff-
fært. T.d. er ágætt færi um allt
Suffur- og suffvesturland, allt
vetur í Reykhólasveit. Skotfæri
er um Vestfirffi, fært frá Patreks
firffi til Bíldudals og einnig suð-
ur á Barffaströnd.
Þá er trúlega fært milli ísa-
fjarðar og Þingeyrar því að veg-
inn yfir Breiðdalsheiði átti að lag
færa í gær. Yfirleitt er fært um
Norðurland og meira að segja
Möðrudialsöræfin eru ágæt yfir-
ferðar. Hinsvegar er óvíst hve
lengi það varir. Færð um aust-
firði er ágæt, og engar sérstak-
ar tálmainir á heiðum þar. Það
er nú víða farið að bera á aur-
bleytu og útvegir sumsstaðar
slæmir.