Morgunblaðið - 27.04.1968, Qupperneq 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUl J7. APRÍL 1968
13
Guðlaugvr Rósenkranz:
Söngleikastarf Þjóðleikhússins
Úr Cavalleria Rusticana: Guðmundur Jónsson og Guðrún Á.
Símonar.
„Brosandi land“, hinn sígildi
söngleikur Franz Lehars, er 21.
sígildi söngleikurinn, sem Þjóð-
leikhúsið sýnir, þ.e.a.s. 13 óperur
og 7 óperettur hefur það þegar
sýnt. I tilefni þessa þykir mér
hlýða að gera nokkuð nánari
grein fyrir þessari starfsemi.
Ef marka má af skrifum dag-
blaðanna á síðastliðnu hausti
þegar hópur söngvara, sem kall-
ar sig „Óperuna“ hóf starf sitt
í Tjarnarbæ, þá virðast blaða-
mennirnir, sem þá skrifuðu um
þessa óperustarfsemi ekki vita
að Þjóðleikhúsið hafi nokkurn
tíma flutt óperur. Þá segir Vís-
ir t.d. „það er ekki ólíklegt að
sunnudagurinn 19. nóvember,
þegar íslenzka „Óperan“ tók til
starfa að Tjarnarbæ, verði síðan
talinn merkur atburður í ís-
lenzku tónlistarlífi." Höfundur-
inn heldur sýnilega að aldrei
fyrr hafi verið uppfærð ópera á
íslandi. Tíminn segir um sama
atburð: „Þetta er gert til þess
að gefa íslendingum kost á að
hlýða á sígildar óperur í hefð-
bundnum stíl“, og enn segir Tím
inn „Verðskuldar þessi sýning
fyllilega að henni sé gaumur gef-
inn og að menn sannfærist um
með eigin eyrum og augum hvers
íslenzkir söngvarar eru líkleg-
ir til í framtíðinni.“ Það virðist
vera gengið út frá því að ís-
lenzkir söngvarar hafi aldrei
fyrr sungið í óperu. Og gagn-
rýnandi Alþýðublaðsins spyr:
„Gæti ekki nákvæmlega sams-
konar starfsemi rúmast í Þjóð-
leikhúsinu?" Það verður ekki
annað séð en að honum sé alveg
ókunnugt um að í Þjóðleikhúsinu
hafi nokkurn tíma verið upp-
færð ópera. Fyrsta óperan,
RIGOLETTO, eftir Verdi, með
íslenzkum söngvurum í öllum
hlutverkum að einu undanskildu
og með frægasta og vinsælasta
óperusöngvaranum, sem ísland
hefur átt, Stefáni Islandi, í aðal-
hlutverkinu, var frumflutt á veg
um Þjóðleikhússins 3. júní 1951,
eða rúmu ári eftir að Þjóðleik-
húsið tók til starfa. Var hún þá
sýnd 29 sinnum og sáu hana
18600 manns. Síðan hafa verið
sýndar eftirtaldar óperur og ó-
perettur:
Söngleikir Þjóðleikhússins nr. 2
Rigoletto eftir Verdi,
Leðurblakan eftir J.Strauss,
La Traviata eftir Verdi,
Nitouche eftir F. Hervé,
Cavelleria Rusticana eftir
Mascagni,
I Pagliacci eftir Leoncavallo,
Káta ekkjan eftir Lehar,
Töfraflautan eftir Mozart,
Sumar í Tyrol eftir R. Ben-
atzky,
Yosca eftir Puccini,
Kysstu mig Kata eftir Cole
Porter,
Rakarinn í Sevilla eftir Ross-
ini,
Betlistúdentinn eftir Millöck-
er,
Don Paskuale eftir Donizetti,
Sígaunabaróninn eftir J.
Strauss,
II Trovatore eftir Verdi,
Sardasfurstinnan eftir Kalman,
Madame Butterfly,
Ævintýri Hoffmanns,
Marta eftir F. von Flotow.
Samtals hafa verið 436 sýn-
ingar á þessum sígildu söng-
leikjum og hvorki meira né
minna en 136.673 manns hafa séð
þá. Sýningafjöldi hverrar óperu
hefur verið frá 13 til 38.
I þessum óperum hafa sungið
25 íslenzkir söngvarar, stærri og
minni hlutverk, t.d. Guðmundur
Jónsson 20 hlutverk, Guðmundur
Guðjónsson og Þuríður Pálsdótt-
ir 9 hlutverk hvort, Sigurveig
Hjaltested 13, Jón Sigurbjörns-
son og Kristinn Hallsson 8 hvor,
Eygló Viktorsdóttir, Svala Niel-
sen og Erlingur Vigfússon 4 og
svo aðrir færri hlutverk. Allir
þeir íslenzku óperusöngvarar,
sem nokkuð að ráði hafa starf-
að við erlendar óperur, hafa
einnig sungið í óperum Þjóð-
leikhússins, flestir 2 eða 3 stór
hlutverk. Má þar nefna Stefán
íslandi, Einar Kristjánsson, Mar-
íu Markan, Magnús Jónsson og
Þorstein Hannesson. Svo ekki er
hægt að segja, að íslenzkir
söngvarar hafi ekki átt kost á
að láta til sín heyra á íslenzku
óperusviði fyrr en í Tjarnarbæ.
Hitt má alltaf seéja að það hafi
ekki verið nógu oft, þó sjálf-
sagt sé engin formúla fyrir því
hve mörg hlutverk hver um sig
hefði átt að syngja á þessum
árum.
Þá hefur Þjóðleikhúsið haft
4 gestaóperur, svo sem BRÚÐ-
KAUP FIGAROS eftir Mozart,
frá Konunglegu óperunni í
Stokkhólmi, á fyrsta starfsári
Þjóðleikhússins í júní 1950, sem
flutt var 7 sinnum. Var það í
fyrsta sinn sem ópera með fullri
hljómsveit var flutt á íslandi.
Síðan sýndi Finnska óperan
ÖSTERBOTTNIN G AR eftir
Madetoja, Wiesbaden óper-
an sýndi Cosi van Tutte eftir
Mozart og Pragóperan Seldu
brúðina eftir Smetana. Má, eins
og af þessu sést, segja að fs-
lendingum hafi með óperustarf-
semi Þjóðleíkhússins gefist kost-
ur á að sjá og heyra æðimarg-
ar af frægustu og vinsælustu ó-
perum og óperettum heimsins og
mörgum af ágætustu óperutón-
skáldum, sem þekktust eru.
Loks má geta þess, að Þjóð-
leikhúsið hefur sýnt þrjá nútíma
söngleiki þar sem ekki er gert
ráð fyrir að þurfi lærða óperu-
söngvara til þess að syngja,
nema þá að litlu leyti, svokall-
aða „musical". Má þar fyrst og
fremst nefna vinsælasta söng-
leik þessarar aldar MY FAIR
LADY, sem rúmlega 42 þúsund
manns sáu. Auk þess hefur leik-
húsið frumflutt tvo íslenzka gam
ansöngleiki JÁRNHAUSINN eft
ir Jón Múla og Jónas Árnasyni
og HORNAKÓRALINN eftir
Odd Björnsson og Leif Þórar-
insson.
Samtals eru óperu- og söng-
leikjasýningar Þjóðleikhússins
þannig orðnar 593 sem samsvar-
ar því, að í nær 3 ár hefði
Þjóðleikhúsið eingöngu sýnt
söngleiki, sem um 317 þúsund
manns hafa séð.
Að síðustu má benda á, að á-
horfendum hefur gefist kostur á
að sjá og heyra í óperusýning-
um Þjóðleikhússins nokkra af
ágætustu og eftirsóttustu óperu-
söngvurum stóru óperanna í
heiminum eins og t.d. Nicolai
Gedda, Hjördis Schymberg,
Mattiwilda Dobbs, Joel Berg-
lund og Stínu Brittu Melander.
Á næstunni fá svo leikhús-
gestir tækifæri til þess að sjá
hina vinsælu óperettu Lehars
BROSANDI LAND með einum
af okkar beztu yngri óperusöngv
urum, Ólafi Jónssyni, og stinu
Brittu Melander í aðalhlútverk-
um.
G. R.
Nýsmíði fiskiskipa
EIN AF ráðstöfunum, og ekki
sú þýðingarminnsta, sem ríkis-
stjórnin vill styðja til eflingar
atvinnuöryggis í landinu, og gef
in yfirlýsing um í lok síðasta
verkfalls, var að stuðla að end-
urnýjun báta til bolfiskveiða.
Hér er m.a. um að ræða þann
fiskiskipaflota, sem aðallega hef
unum víðsvegar á landinu þess
hráefnis, sem bezt hefir reynzt
til gæðavöru framleiðslu og raun
ar hlotið þann stimpil á markaði
í Bandaríkjum Norðurameríku.
Verði af framkvæmdum í
þessu efni, og haldist vinnufrið-
ur og grundvöllur til framleiðslu
í landinu, þá er stort spor stig-
ið, sem skapað getur umbætur á
sviði atvinnumála bæði hvað
snertir afkomu frystiiðnaðarins
og atvinnuöryggi fólksins, er að
honum vinnur. — Samhliða þessu
múndu hinar fullkomnu skipa-
smíðastöðvar, sem nú þegar hef
ur verið komið upp, fá aukið
verkefni bæði við nýsmíði og
endurbætur. — Og síðast en
ekki sízt, öflun sjávarafurða
yrði meiri og þar af leiðandi
verðmæti útflutningsins.
Verður því ekki fram hjá því
gengið, að hér er unnið að bætt
um þjóðarhag og flestir láta í
veðri vaka að það sé þeirra á-
hugamál.
Frá því að smíði fiskiskipa
hófst eftir árabátaöld, hafa þau
öll verið með sama sniði og fyr-
irkomulagi hér á landi: tvístefn
ungar með stýrishús afturá og
vélarúm undir því, opið þilfar
fyrir framan og lest undir með
lausum hlerum yfir. — Togarar
og nú síðast síldveiðiskipin, hafa
öll lotið þessari hefð, með einni
undantekningu þó, þar sem er
v.s. Siglfirðingur. Ekki erfjarri
lagi að láta sér detta í hug, að
hér hefði mátt byggja betur og
rétt hefði verið að byggja einn
eða tvo skuttogara til reynslu
þegar nýsmíði togara fór síðast
fram. Bátadekkin á síldveiðiskip-
unum sem notuð hafa verið sem
síldarnótapallur, hafa þegar sagt
sína sögu. —
Það er að bjóða hættunni heim
að byggja hús, þar sem skriða
hefir fallið eða vatnsflaumur
eytt. Hið sama er að byggja á-
fram skip með því fyrirkomulagi,
sem ekki hefir reynzt vel. — Það
er staðreynd að skip hafa farizt
vegna yfirhleðslu á bátadekki,
og einnig vegna ófullkomins lest
arleguútbúnaðar.
sem fengizt hefur, áður en ný-
smíði er hafin. — Væri t.d. ekki
vel þess vert að athuga hvort
ekki er hagkvæmt að byggja
100—150 lesta fiskiskip með skut
togaralagi og hafa jafnframt full
kominn útbúnað til línuveiða,
þar sem skipshöfnin getur at-
hafnað sig í skjóli, og meira ör-
yggi en nú gerist, bæði hvað
snertir línuveiðar og togveiðar.
— Lestarlúgur væru fastar skot
hurðir, er færa mætti til með
olíuþrýstingi. Fleiri nýjungar og
fullkomnari örýggisútbúnað
mætti eflaust finna.
Verðlaunum er heitið fyrir
uppdrætti og tillögur á ýmsum
sviðum umferðar og athafna. Við
eigum á að skipa mörgum vel-
menntuðum og sérfróðum mönn-
um í skipaverkfræði og öðru
| því er að sjávarútvegi lýtur, einn
ig hugvitsmenn er sýnt hafa á-
huga á þessum málum. — Væri
ekki rétt að efna til samkeppni
Tilgangurinn með þessum lín- um fyrirkomulag og byggingu
um er að vekja athygli á því, áðurnefndra skipa?
að nauðsynlegt er að kynna sér
allar helztu nýjungar á þessu
sviði og sérstaklega reynzlu þá,
Að vísu skortir okkur ís-
lendinga þau tæki, sem notuð
eru til þess að reyna sjóhæfni
Skuttogari.
og ganglægni skipa (modela),
slík, sem aðrar siglingaþjóðir
nota, en þurfum við þá ekki að
eignast þau. Er réttara að nota
erlenda reynzlu og teikningar?
Val á vélum í fiskiskip er
einnig vandamál, sem þarf at-
hugunar við. Þar kemur fyTst
til greina stærð i samræmi við
byggingarlag báts, ending og
eyðsla.
Þeir, sem hafa verið með báta
á heilanum og í höndunum síð-
ast liðin 50 ár, fyrst sem leik-
föng á tjörnum og við strönd-
ina og síðar í starfi og alvöru,
vita að sjóhæfni, ganglægni, ör-
yggisútbúnaður og annað fyrir
komulag verður að samsvara
ströngustu kröfum og v era í
samræmi hvert við annað, eigi
vel að fara og fullkominn ár-
angur að nást.
Júlíus Þórðarson.
HAFSKIPIÐ Queen Mary liggur
nú við festar í Long Beach
(Langasandi) í Kaliforníu, en
bæjaryfirvöld þar keyptu risa-
skipið nýlega og nota það sem
gisti- og samkomuhús. Talsmað-
ur bæjarstjórnarinnar í Long
Beaeh skýrði frá því í dag, að í
athugun væri að bræða upp eina
af fjórum skipsskrúíunum, og
smíða úr henni 18 milljón slifsis-
nælur, sem seldar yrðu ferða-
mönnum á einn dollar hver.
Kommúnismi í
Kína í hœttu
Moskvu, 23. apríl — AP
SOVÉZKI kommúnista-
flokkurinn lét í dag í ljós
þá skoðun, að mikil hætta
væri á, að kommúnisminn
mundi fara halloka í kín-
verska Alþýðulýðveldinu.
I harðorðri árásargrein á
stefnu Mao Tse-tung segir
hugmyndafræðilegt tíma-
rit sovézka kommúnista-
flokksins „sjálf tilvera
kommúnistaflokksins í
Kína ... er nú í hættu.
Þegar eru komin í ljós
hættumerki varðandi
breytingar á eðli stjórnar-
innar í landinu og þar af
leiðandi er sósíalískum
ávinningi kínversku bylt-
ingarinnar stefnt í mikla
hættu“.
í tímaritsgreininni segir, að
stefna Maós hafi skapað því-
líka óánægju, að brottvikn-
ing hans og eyðing kommún-
istaflökksins væri nú mögu-
leg. Maó hefur tekið upp
aukna einræðisstefnu, segir í
greininni, og stóraukið hlut-
verk hersins ýtt undir öfga-
fengnar þjóðernistilfinningar
og stuðlað að aukinni per-
sónudýrkun í sjálfum sér.
Samtímis hefur hann reynt
að beina athygljnni frá inn-
anlandsvandamálum með því
að gagnrýna aðra kommún-
istaflokka, segir í þessari
grein.