Morgunblaðið - 13.06.1968, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 13. JÚNÍ 1968
15
Leikflokkur Þjóðleikhússins með þjóðleikhússtjóra á
kransana, sem flokkurinn hlaut í leikförinni.
sviði Norska Teatret með lárviðar-
Leikflokkur Þjóðleikhússins
hlaut góöar viðtökur
Svenske Teafret kemur ef til vill í heim-
sókn til íslands á nœsta leikári
LEIKFLOKKUR Þjóðleikhúss-
ins, sem verið hefur á sýningar-
ferð með Galdra-Loft í Finn-
landi, Noregi og Svíþjóð að
undanförnu kom heim í fyrri-
nótt, en tilefni ferðarinnar var
boð frá Svenska Teatret í Hels-
ingfors vegna 100 ára afmælis
þess fyrir rúmu ári. Fékk Þjóð-
leikhúsið síðan styrk úr Nord-
isk Kulturfond til fararinnar.
Mlbl. hafði í fyrradag tal af Guð
laugi Rósinkrans, þjóðleikhús-
stjóra, sem sagði að flokkurinn
hefði sýnt við Svenska Teatret
í Helsingfors, Statsteatret í
Stokkhólmi og Norska Teatret
í Osló. Fór flokkurinn utan á
annan í hvítasunnu og var
fyrsta sýning í Helsingfors þá
þegar daginn eftir. Aðsókn var
góð og undirtektir áheyrenda
sérstaklega ánægjulegar.
Næsta dag var haldið til
Stokkhólms og sýnt þar að
kvöldi 6. júní. Ferðaáætlun var
afskaplega ströng og unnið þrot
laust allt frá því kl. 8 á morgn-
ana þar til sýningu lauk á kvöld
in. Auk leiksviðsstjóra unnu
yngstu leikararnir í hópnum að
því, að setja leiktjöld á svið og
ganga frá öllu og með samstilltu
átaki tókst þetta allt mjög vel.
Síðasta sýningin var á sunnu-
dagskvöldið í Osló. Þar var að-
sókn ágæt, þótt hún tæki ekki
fram aðsókninni á hinum stöð-
unum, en um 213 sætanna voru
setin. Undirtektir leikhússgesta
voru frábærar og dómar yfir-
leitt góðir. Tónlistin, eftir Jón
Leifs var flutt af segulbandi, en
slíkur flutningur á tónlist með
leikritum tíðkast nú æ meir.
Þjóðleikhússstjóri kvað áheyr
endur mjög hrifna af leikritinu,
sem þeim fannst stórbrotið. Létu
margir í ljós undrun yfir að
hafa ekki heyrt eða séð verkið
fyrr, sem þeir töldu klassiskt
og töluðu yfirleitt mjög lofsam-
lega um það og leikendurna.
Hvarvetna voru íslendingar-
nir ávarpaðir og Guðlaugur
þakkaði jafnan móttökurnar.
Guðláugur kvaðst vona að á-
framhald gæti orðið á slíkum
samskiptum leikhúsanna í fram-
tíðinni. Stofnun Nordisk Kultur
fond gerði nú leikhúsunum unnt
fremur en áður, að leggja út í
kostnað, sem leikferðum fylgir.
Rætt var um það að Svenska Te-
atret í Helsingfors kæmi í heim-
sókn til fslands, en það er þó ekki
ákveðið. Ef af því yrði taldi
þjóðleikhússtjóri það geta orðið
seint á næsta leikári.
Guðlaugur kvaðst vilja þakka
sendiherrum íslands fyrir góðar
móttökur, svo og aðalræðis-
manni fslands í Finnlandi. Enn-
fremur tóku Gerda Ring og Tor
björn Egner mjög vel á móti
þefen félögum.
Guðlaugur Rosinkranz sagði,
að tilgangurinn hafi verið að
kynna islenzka leiklist meðal
grannþjóðanna. fslenzkir leikar
ar gengu og jafnframt undir
nokkurs konar alþjóðlegt próf
og ég held — sagði Guðlaugur,
að þeir hafi staðizt það með
prýði. Það er svo sannarlega erf
itt að leika fyrir fólk, sem ekki
skilur íslenzku. Þá verður leik-
urinn sjálfur og allt látbragð
að vera sérstaklega meitlað, en
ef marka má leikdómara má
segj a að vel hafi til tekizt.
„DAGBLADET" í Osló segir
m. a. að Jóhann Sigurjónsson
skipi heiðurssess í flokki nor-
rænna íeikritaskálda, við hlið
þeirra Björnssons, Ibsens og
Strindbergs. Síðan segir umsýn
inguna í Osló, að Galdra-Loftur
sé eitt af skáldlegustu verkum
höfundar, þrungið spennu, ritað
upphaflega á dönsku, en flutn-
ingur þess hafi verið mjög ís-
lenzkur. Þá segir leikdómarinn
Arne Hestenes, að enda þótt á-
horfendur hafi ekki ævinlega
skilið textann frá orði til orðs,
þá hefði ekki farið á milli mála,
að þarna hafi verið á ferðinni
mikil leiklist, þeirrar tegundar
sem ekki á sér landamæri né
tungumálaerfiðleika. Er þar fyrst
vakin athygli á leik Gunnars
Eyjólfssonar sem lék hinn fram-
gjarna unga Loft, undarlega per
sónu, sem hafi spennt yfir ljóð-
ræna hrifningu og magnþrungna,
nærri djöfullega innlifun, þar
sem lá við að froðan yllu úr
munnvikunum. Þar hafi verið á
ferðinni óvenjulega athyglis-
verður leikari. Þá er borið mikið
lof á Kristbjörgu Kjeld í hlut-
verki Steinunnar, konunnar sem
hann brást. Yfir leik hennar hafi
verið reisn í ætt við íslendinga-
sögur, ekki sízt í því atriði þar
sem hún segir að hún muni
ala barnið sem þau eigi í vænd-
um upp í hatri. Leikur Valgerð-
ar Dan sem biskupsdótturinnar
er ekki talinn jafn traustur, en
Erlingur Gíslason hafi sagt setn
ingar sínar með myndugleik líkt
og hann væri að segja fram rún-
ir. Loks segir að sviðsetning
Benedikts Árnasonar hafi verið
mótuð af myndugleik og aðhljóm
list Jóns Leifs magnþrungin og
örvandi. Yfir öllu verkinu hafi
verið örlagaþrunginn óhugnaður,
eins og vera bar um þetta magn-
aða leikhúsverk.
„AFTENPOSTEN“ segir meðal
annars þetta um sýninguna
Hugvitsamleg sviðssetning Bene
dikts Árnasonar og hinn inn-
hverfi leikur Gunnars Eyjólfs-
sonar í aðalhlutverkinu leitast
við að varpa ljósi á örlög manns
sem hrífst inn á hið bannvæna
aflsvið illra afla. Loftur í túlk-
un Gunnars Eyjólfssonar er sem
haldinn illum öndum og skáldið
lætur hann rökstyðja verknað
sinn með þeirri tortímingar heim
speki sem ekki er bundin nein-
um sérstökum tíma. Hún dýpkar
og skýrir hina gömlu íslenzku
þjóðsögu frá því um 1700, sem
Jóhann Sigurjónsson byggir leik
ritið á, þó hefur Benedikt Árna-
son ekki gert hið hádramatíska
efni óhlutlægt. í sýningunni hef
ur verið haldið raunsærri lýs-
ingu á umhverfi þess tíma sem
hún gerist á, þar er að finna
rómantíska Ijóðrænu og magn-
þrungna list í persónusköpun.
Kristbjörg Kjeld í hlutverki
Steinunnar og Valgerður Dan í
hlutverki Dísu lifa hlutverk sín
á raunverulega hátt og með trag
ískum þrótti. Sama er að segja
um Erling Gíslason í hlutverki
Ólafs, sem er einskonar sam-
mannleg áminning í ómannlegri
baráttu leikritsins.
„MORGENPOSTEN“ hefur
meðal annars þetta um Galdra-
Loft að segja. Gestaleikur Þjóð-
leikhúss íslands í „Det Norske
Teatret" var mjög áhirfamikilL
Sviðssetning Benedikts Árnson-
ar virtist traust og örugg og unn
in af vandvirkni. Leikur Gunn-
ars Eyjólfssonar í hlutverki hins
unga Lofts var sumpart mjög til
finningasamur og sumpart ofsa-
legur og ástríðuþrunginn, einkum
í síðustu atriðunum. Kristbjörg
Kjeld túlkaði á átakanlegan hátt
kröm og nauð hinnar útskúfuðu
ungu stúlku, og í hlutverki bisk
upsdótturinnar var Valgerður
Dan, ljós og nýtízkuleg, tágrönn
og bar með sér geðþekka fegurð.
Þá verður einnig að nefna sér-
staklega Erling Gíslason í hlut-
verki hins trygglynda æskuvin-
ar.
í sýningarlok voru leikendur
hylltir hjartanlega og Guðlaugi
Rósinkranz þjóðleikhússtjóra
færður lárviðarsveigur í þakkar
skyni fyrir hinn ánægjulega og
sérlega velkomna gestaleik.
Þá segir „Morgenbladet" með
al annars á þessa leið. Benedikt
Árnasyni leikstjóra, sem sjálfur
er leikari við Þjóðleikhús íslands
hefur tekizt sviðssetningin mjög
vel, enda þótt málið hafi að
sjálfsögðu ekki getað orðið á-
horfendanum að liði til þess að
skyggnast djúpt í þetta drama-
tíska verk. Það fór ekki milli
mála að sýningin hafði djúpstæð
áhrif á leikhúsgesti, vafalaust
voru fyrstu leikmyndirnar at-
hyglisverðastar. Lokaatriðið líkt-
ist um of Beygs-atriðinu í Pétri
Gaut. Gunnar Eyjólfsson leikari
sem hefur leikið Pétur Gaut á
íslandi — og það getum við
mjög vel skilið — lék hér hlut
verk hins unga Lofts. Persónu-
sköpun hans virtist vel unnin
og hann lék af ástríðu og mikilli
innlifun sem hélt mönnum hug-
fögnum nær allt til loka leik-
ritsins. Menn munu geta skilið
að undirritaður (leikdómandinn)
hafi ekki með öllu getað sætt
sig við lokaatriðið. Af öðrum
leikendum var mjög ánægjulegt
að sjá Kristbjörgu Kjeld sem
Steinunni sem rataði í ógæfu og
Valgerði Dan hina ungu biskups
dóttur svo og Val Gíslason í
hlutverki hins stórbrotna staðar
ráðsmanns og föður Lofts. Leik-
endur voru að lokum hylltir með
langvinnu lófataki, og það áttu
þeir skilið.
DAGENS NYHETER, Stokk
hólmi.
„Stórbrotið íslenzkt leikrit“er
fyrirsögn leikdómsins sem er eft
ir Göran O. Eriksson, Hann get-
ur í upphafi góðra undirtekta
leikhúsgesta og rekur því næst
efni leikritsins. Síðan segir:
„Ég verð að viðurkenna það,
þótt skammarlegt sé, að þetta
merkilega leikrit var mér áður
allsendis ókunnugt. Leikritið er
stórfenglegt. Svo stórfen glegt,
að það virðist í sviðsetningu
Benedikts Árnasonar leikurum
sínum fremra. Það þyrfti ekki
nema ofurlítinn snúning sjónar-
hornsins, svolítið að skafa
af mælskukenndum hlutverkun-
um, svolítið persónulegt hug-
myndaflug, til þess að þaðkæmi
greinilega i ljós, hversu texti og
atburðarás leikritsins eru þrung
in margslungnu þjóðfélagslegu
inntaki. Þeir sem lögðu stund á
lærdóm voru samkvæmt trú al-
þýðu handgengnir yfirnáttúrleg
um máttarvöldum. Þetta, samofið
þeirri metorðagirnd, sem ræður
ástum Lofts — hann stendur
gagnvart breytingu á þjóðfélags
legum högum og talar um ást —
er merkilega frjótt yrkisefni og
gæti að mínu viti vel orðið grund
völlur nútímalegrar sviðsetning-
ar.
Benedikt Árnason hefur ef svo
mætti segja ráðizt að viðfangs-
efninu neðan frá. Hann heldur
frá grófsniðnu sögulegu raun-
sæi — þar sem klisjukennt lát-
bragð niðursetninganna er látið
ráða hreimi og málblæ — til
hreinræktaðs expressjónisma í
lokaatriðinu. Afleiðingin er sú,
að lokaþáttur sýningarinnar fjall
ar um manninn gagnvart eilífð-
inni, en ekki um það áhugaverða
fólk, sem leikritið lýsir. Af þess-
um sökum neyðist Gunnar Eyj-
ólfsson í aðalhlutverkinu til að
leika knappt allan fyrsta þátt til
þess að geta byggt upp stígandi
í lokaþættinum og freistað þess
að ná fram kostum leikritsins,
þrátt fyrir skilning leikstjórans
Þessi viðleitni einangrar hann á
hinn bóginn frá konunum tveim-
ur á sviðinu, Valgerði Dan íhlut
verki biskupsdóttur og Krist-
björgu Kjeld í hlutverki unn-
ustunnar: Við sjáum tvær ágæt-
ar leikkonur leggja sig allar
fram til að ná leiksambandi við
sameiginlegan mótleikara sinn“,
SVENSKA DAGBLADET, Stokk
hólmi.
f leikdómi undir fyrirsögninni
„Göldróttur íslendingur" segir
Urban Stenström á þessa leið í
upphafi:
„í ruglingslegum menningar-
heimi okkar þekkist bæði sú
skoðun, að völd og velgengni
séu verðlaun frá Guði, og hin,
að völd og velgengni séu þegin
að verðlaunum frá Kölska. Sum
ir þeirra, sem átt hafa góðu
gengi að fagna, fullyrða að vel-
gengni þeirra sé eins konar auka
afleiðing af trúrækni þeirra Þeir
eigi góð samskipti við Guð, og
það sé heillavænlegt á ýmsan
hátt, segja þeir.
Önnur skoðun, ekki síður al-
geng, er sú, að vald ekki ein-
asta spilli manninum, heldur
verði hann að vera spilltur til-
að öðlast vald. Hann gerir sátt-
mála við hin illu öfl. Hann fórn-
ar sáluhjálp sinni fyrir skamm-
góðan ávinning í þessu lífi.
fslendingurinn Jóhann Sigur-
jónsson (1880-1919) hefur notað
sér síðarnefndu skoðunina í
verki sínu. Strindberg, samtíðar
maður hans, tæpti á svipuðum
hugmyndum, en hann tæpti nú
á svo mörgum hugmyndum, og
hann skrifaði ekkert leikrit, þar
sem ein einstök kennisetning er
flutt af jafnmiklum þunga og í
„Galdralofti“ Jóhanns Sigurjóns
sonar . Sé leitað til leikrits
Strindbergs, „Brott och brott“,
til samanburðar, er að vísu ljóst,
að einnig Strindberg gerði sér í
Framh. á bls. 21

Teiknimynd, sem birtist í norsku blaði með leikdómi um Galdra-Loft. - Gunnar Eyjólfsson, Krist-
björg Kjeld (t. v.) og Valgerður Dan.