Morgunblaðið - 29.08.1968, Page 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 29. ÁGÚST 1998
17
Örvæntingarfullur Pragbúi flettir klæði frá brjósti sér geg n gínandi sovézkum fallbyssu-
kjafti. Þarfnast myndin frekari skýringa?
Dubodk er komimúnisti. Hann gat
bjargað þjóðinni. Nú hald ég að
bér eftir komi ðkki annað til
greina en kommúnismi í land-
imi.
— Ég verð að segja, heldur
Vasúlka áfram, að ég hreyfst
mjög af fréttakerfinu, sem hvergi
brást þessa daga. Dagblöð voru
prentuð á nokkra klukkustunda
fresti, þar sem birtar voru allar
nýjustu fréttir og upplýsingar.
Útvarpsstöðvarnar útvörpuðu í
sifellu uppörvunuim og hvatning
arorðum til þjóðarinnar. Einnig
var útvarpað á rússmesku og
fólk var beinlínis hivatt til að
taka útvarpstæki með sér út á
göturnar og láta þau vera niá-
lægt rússnesku hermönnunu/m.
Samgöngukerfið hélzt í tiitölu-
lega góðu lagi og alls staðar
var samistaðan svo mikii og sam-
kenndin svo djúp, að maður gat
ekki annað en dláðst að því heils
hugar. Flestir báru flögg,
skreyttu bílana me.ð tékkenska
fánanum, Mmdu hann á fötin sín
AMis staðar var hugrekkið og létt
lei'kinn það sem einkenndi mann
lífið í Prag þessa daga, þrátt
fyrir allt.
— Við höfðum engar áreiðan
legar fregnir af Dubcek, fréttr
um bara að hann hefði verið
fluttur í burtu. Ég hef ekiki
heyrt það eftir neinum sjónar-
vottum að hann hafi verið bund
irun. Enginn veit enn hvernig
Cilsar slapp úr varðhaldinu.
•— En ai hverju var Svoboda
ekki tekinn?
— Hermennirnir umikringdu
bygginguna sem hann hélt til í
og réðust til inngöngu. Hann
kom á móti þeim og þeir höfðu
ekki hugrekki til að giera hon-
um mein því að hann var fræg
hetja í þeirra augum. Þeir hötfðu
engar skipanir um það, þeir áttu
bara að halda honum í einangr-
un um tíma, utnz annað væri
ákveðið. Svoboda gekk á móti
þeim, gerði sér lítið fyrir og
reif af sér öll sovézku heiðurs-
merkin og rétti þexm og sagðist
ekki vilja þau lengur. Þegar
þetta fréttist út fóru fjölmargir
að dæmi forsetans og nú berast
sovésk heiðuitsmerki í stríðum
straumum til föðurhúsanna.
— Geturðu gert þér í hugar-
lund hvað tekur við núna?
— Við vitum, að Rússar ætla
að hafa herliðið áfram í land-
inu. En stjórnin er miiklu sterk-
ari en nokkurn hefði getað grun
að. Efnahagsmá! landsins eru í
ólestri. En það sem ég óttast r
klofningur í flokknum. Ég ótt-
ast, að Duboek hafi neyðzt til
að lofa meiru í Moslkvu en þjóð
in sættir sig við. Auðvitað mun
Dubcek reyna að sýna sj'álsstæði
og jafnvel halda umbótunum
áfram. En Rússar geta alltaf
hermt upp á hann það sem hann
lofaði í Moskvu. Spurningin er
því sú, hvort það gæti efcki hjálp
að ef Dubcék færi sjiáMviljugur
úr stjÓT.ninni, þó losna þeir að
nokkru undan loforðunum. Og
ég held að ef stjórnin finnur að
'loforð Du'bcek samrýmast ekki
þeirri stefnu, sem hún vill halda
til streitu, þá gerðu þeir honum
mikinn greiða með því að láta
hann hætta. Auk þess nægja
ekki loforð Dubceks, heldur verð
ur þingið að staðfesta þau. Nú
virðist útlit fyrir að það muni
þrjózkast við hvaða afleiðingar
sem það kann af hafa.
— Hvernig komst þú sjálfur
frá Tékkóslóvakíu?
— ÚtvarpsBtöðvarnar sendu
út boð til fólks um að þeir sem
eklki hefðu löglega pappíra kæm
ust ekki í burt. Þar af leiðandi
hlutu hmir að komast leiðar
sinnar. Ég steig upp í lestina í
Prag. Það var sl. föstudag og
hélt með henni til landamæra-
stöðvarinnar Gemund,. Þar voru
aðeins tékkneskir embættismenn
og þeir stimpluðu í vegabréfið
mitt og sögðu mér að flýta mér
upp í lestina aftur, annars mundi
ég missa af henni. Það gerði ég
og komst áfram til Austurríkis.
Ferðin var viðburðalítil og þægi
leg. Ég 'hygg að fæstir hafi
getað ímyndað sér að þeir kæm
ust úr landinu og því ekki reynt
neitt í þá átt.
h.k.
- HERNÁMIÐ
Framhald af bls. 1
myndi hafa í för með sér gegn
kömmúnísku hugsjónakerfi.
Husak segir af sér
Fyrstu merkin um alvairlegan
sundrung þjóðlegrar einingar í
Tékkóslóvakíu fcomu í ljós í dag,
er Josef Husak, varaforsætisráð-
herra, sagði sig úr h'innl nýju
miðstjórn tékkóslavneSka komm
ún'istaflokksiins og hvatti Dubcek,
sem eininig er Slóvaki, til að gera
slíkt hið sama. Frjálsa útvarps-
stöðin í Tékkóslóvakíu segir að
Husak dragi í efa að flokksþing
kommúnistaflokksins, sem hald-
ið var með leynd í Prag í sl.
viku, hafi verið löglegt, þar eð
fæstir slóvakís'ku fulltrúanna
hafi komizt á þingið, eða aðeins
10%. Þingið 'kaus m.a. hina nýju
miðstjórn, sem nú er eingöngu
skipuð frjálslyndum kommúnist-
um. Telja stjómmálafréttaritarar
að þessi áikvörðun Husaks muni
gera Duboek enn erfiðara fyrir
um að fá landa sína til að viður-
kenna Moskvusamninginn.
Cernik skorar á þjóðina
Oldrich Cernik, forsætisráð-
'herra Tékkóslóvakíu, flutti í dag
útvarpsávarp til tékkóslóva'kísku
þjóðarimnar þar sem hanin hvatti
lamdsmenn til að sýna stillingu
og foxðast allar ögranir í garð
innrásarherjanna, sem leitt gætu
til ástæðulausira blóðsúthellinga.
Cernik sagði að lífið í Prag
myndi brátt komast í eðlilegt
'horf og að koma yrði *efnahags-
'kerfi landsins í réttar skorður
eiins fljótt og 'kostur er á, þannig
að sovézku hersveitirnar verði
sem fyrst kallaðar úr landinu.
Cernilk gagði, að blöð, fréttastofn
anir og stjórnmálagögn yrðu að
starfa undir opinberu eftirliti og
sagði „á óeðlilegum tímium verð-
uir að grípa til óeðlilegra ráðstaf-
ana“. Hann sagði að 'h'ernámslið-
in myndu hverfa úr latndinu
smám saman og ekkert mætti
'koma fyrir sem breytti þessu.
Cernik sagði að ríkisstjórnin
myndi halda áfram á þeirrd
bTaut sem mörkuð hefði verið í
janúar og hann lagði áherzlu á
hin traustu tengsl Tékfca og Sló-
vaka. Teljia menn að þetta hafi
hann gert til að reyna að vega
upp á móti úrsögn Husa'ks úr
miðstjórn kommúnistaflokksins.
Þá sagði forisætisráðh'errainn 'a@
á næstu tveimur vikum myndi
verða unnið að því að koma aft-
ur í eðlilegt horf öllum samgöng
um og símasamböndum við út-
lönd. Oernik lauk máli sínu með
því að segja að ríkisstjórnin ynni
nú að samningu bréfs, þar sem
Varsjárbandalagslöndiin yrðu beð
in um að draga heri sína burt úr
landinu og aið brátt myndu hefj-
ast sammngaviðræður um s'kaða-
bótagreiðsluT vegna tjónsins sem
hlotizt hefði af innrásinni.
Leiðtogarnir skora á fólkið
Tékkóslóvakís'ku leiðtogarnir,
Svoboda, forseti, Duboek, flokks-
leiðtogi, Cernik, forsætisráðherra
og Smirkovsky, forseti þjóðþinigs
ins, fluttu í dag sameigin-legt á-
varp til þjóðarinnar þar sem þeir
skara á hana að sýna stillingu
og vöruðu við þeim óhugnanlegu
afleiðingum, sem af gætu hlotizt
ef svo yrði ekki gert. Báðu þeir
stúden'ta og önraur unigmenni að
hætta öllutm mótmælaaðgerðum
á aðaltorginu í Prag. Þeir sögðu
„Við stöndum allir með yklkur og
Skiljum tilfinningar ykkar, en
við verðum að sýna stillingu. Við
getum ekki leyft að nokkrir fljót
færnis'menin gefj innTásaTherjun-
um frekari ástæðu til íhlutunar
í mál ökkar. Allir, sem elska
hina sósíalísku þjóð okkar vilja
herina, sem þegar eru á útleið,
alveg í burtu. Efast nokkur um
að við getum stjórnað. Við vit-
um að við getum það, við hvaða
aðstæður sem er. Við þöfckum
stuðning ykkar og kröfur um að
við snúum aftur til starfa okkar,
en við biðj'um ykkur aðeins um
að styðja það sem við 'komum
heim til að vinna að. Styðj'ið
Moskvusáttmálann svo að ein-
’hver árangur náist af störfum
ökkar. Vinnið öll að því að skapa
eðlilegt horf í iandinu, komið öll
í veg fyrir ögranir og áhættuspil
í sambandi við firamtíð lands okk
ar. Þetta er hinn eini og sanni
'kjarni starfs okkar og þetta eru
s'kilyrðin fyrir því að 'hægt verði
að 'halda áfiram á sömu braut og
verið hefur. Við stjómum land-
inu í urnboði ykkar, gerið okkur
kleift að þjóna ykkur“.
Ástandið ótryggt,
en virðist á réttri leið
Eins og fram hefur komið áð-
ur í þessari frétt hafa leiðtog-
arnir verið ósparir á hvatning-
arávörp til þjóðarinnar. Þetta
styrkir þá trú stjórnmálatfrétta-
ritara, að mjög mikil áherzla
'hafi á það verið lögð í Moskvu,
að leiðtogunum takizt sem allra
fyrst að ná tökum á ástandinu
og kveða niður óróann og reið-
ina í landinu. Er talið, að þar
til það hefur tekizt muni inn-
rásarherjirnir sig hvergi hreyfa
úr landinu og séu tiibúnir að
hlýta skipunum um hernaðar-
íhlutun á nýjan leik ef til komi.
Fréttaritarar í Prag segja, að
fyrstu merkin um að Tékkósló-
vakar séu að sætta sig við
Moskvusamningin hafi sézt í
borginni í dag. Fólkið sé smám
saman að viðurkenna að það
eina sem 'hægt sé að gera sé að
sýna stillingu og umhurðar-
lyndi. Það er helzt unga fólkið
sem á erfitt með að.kyngja því
að brautin, sem fyrir svo
skömmu virtist loks ætla að
verða greiðfær, skuM nú aftur
vera þyrnum stráð. Á Wenee-
slastorginu í Prag tók ungur
maður mynd af Svoboda forseta
í burtu frá styttunni af bæ-
heimska konunginum, en stytt-
an var gerð að þjóðarhelgi
eftir að 14 ára gamall drengur
var skotinn til bana á fyrsta
degi innrásarinnar. Eítir var
borði með nöfinum tékkósló-
vakísiku leiðtogunum. Annar
ungur maður sagði: „Taktu
þetta í burtu strax, við viljum
ekki sjá þá lengur". ,,Svikarar“,
kallaði annar maður grátandi.
„Verið róleg“, sagði þá ung
stúlka, “við skulum bíða þar til
Dubcek hefur talað“. Þremur
klukku'stundum síðar, að loknu
ávarpi Dubceks, var borðinn
fjarlægður.
Miðaldra kona sem talaði
þýzku ,sagði: „Rússar verða að
fara burt strax“, þetta endurtók
hún í sífellu. „Við skulum bíða
í tvo mánuði, þar til 'þeir eru
far,nir“, sagði þá ungur maður.
„Bíða, bíða“, sagði gamall mað-
ur, „þú þarft ekki að bíða lengi
eftir að þeir komi af,tur“.
Fréttamaður spurði nú: „H'vað
gerið þið nú?“ „Snúum aftur til
vinnu okfcar, það hefur að vísu
verið talað um allsherjar verk-
fall ,en það verður ekkert úr
því“. Annar maður sagði:
„Hvers vegna voru 'þeir að fara
til Moskvu. Af hverju voru þeir
ekki kyrrir og létu Rússana
setja upp herstjórn, hún hefði
aldrei stiaðið lengi, því að það
er ekki hægt að handtaka 14
milljónir manna. Ástandið er
raunverulega verra en 193'9, er
nazistar komu. Þá. vissi maður
að það gæti aldrei staðið lengi
vegna styrjaldarinnar. Nú stend
ur þetta í ’hundrað ár, því að
Rússar og Bandaríkjamenn hafa
skipt heiminum á milM sín. Mér
finnst ég þurfia að kasta upp“.
Ferðahömlur
Ték-kóslóvakíska utanríkis-
ráðuneytið tilkynnti í dag, að
erlendir ferðamenn og blaða-
menn fengju ekki lengur að
koma inn í landið. Talið er víst,
að erlendum blaðamönnum
verði einnig vísað úr landi og
hefur heyrzt, að þegar hafi ver-
ið gerðar ráðstafanir til að
flytja þá brott. Þá segir, að út-
lendingar í viðskiptaerindum
fái því aðeins að koma inn í
landið að þeir geti gefið ná-
kvæma skýringu á ferðum sín-
um.
Fréttastjóri Ceteka settur af
Tékkóslóvakíska útvarpið
skýrði frá því í dag, að Cernik,
forsætisráðherra, hefði í dag
rekið Miroslav Sulek, frétta-
stjóra Ceteka, en ekki nánar
sagt hversvegna. Heimildir í
Prag herma, að ástæðan hafi
verið sú, að Sulek hafi starfað
í GÆR var unnið að því að kæfa
aftur í borholunni, sem gaus á
Reýkjanesi, því ætliunin er að
bora lengra niður, allt niður á
500—600 m dýpi, ef aðstæður
leyfa, að því er ísleifiur Jónsson,
vePkfræðingur tjáði blaðinu. —
Hann s'agði að hitamælingar yrðu
látnair eiiga sig þar til síðar. Þetta
FYRIR skömmu kvað Mannrétt-
indadómstóll Evrópu upp dóm i
máli, þar sem deilt var um það,
hvort tiltekin ákvæði í belgiskum
lögum um tungumálanotkun í
skólum landsins væru í samræmi
við mannréttindasáttmála Ev-
rópuráðsins.
Dómistóllinn komst að þeirri
niðursböðu með 8 atkvæðum
giagn 7, að það væri brot á mann
réttindaiSáttmiáLanum, að í löguim
frá 1963 er svo fyrir mælt, að
með innrásarmönnum. Þá er
sagt, að þrír nánustu samstarfs-
menn hans hafi einnig verið
reknir.
Nýr toppfundur
Júgóslavneska fréttastofan
Janjug hafði það eftir fréttarit-
ara sínum í Prag í dag, að nýr
toppfundur leiðtoga Tékkósló-
vakíu og Varsjárbandalagsríkj-
anna yrði haldinn innan 10—14
daga í Dresden í A-IÞýzkalandi,
þar sem rædd verða ýmis mál
í sambandi við samskipti og
sambúð kommúnistaríkjanna
með tilliti til innrásarinnar og
Moskvu-samningsins. Fréttarit-
ari Janjugs er sagður mjög
áreiðanlegur og með góð sam-
bönd í Prag.
Rólegt með kvöldinu
Kyrrð virtist vera að færast
yfir Prag þegar húmaði að
kvöldi og lífið í borginni eðli-
legra en það hefur nokkurn
tíma verið síðan innrásin var
gerð. Telja margir fréttaritarar,
að borgarbúar reyni nú að bæla
niður reiði sína og fylkja sér á
nýjan leik bak við leiðtogana,
því að það sé eina vonin. Er því
að sjá sem ás'koranir leiðtog-
anna hafi borið tilætlaðan árang
gos hefði verið framkallað í hol-
unni við 300 metra dýpi núna og
það gengið prýðilega. Þetta væri
reyndar jarðhitasvæði, þar sem
tiltölulega auðvelt er að ná upp
gufu.
Þá er verið að undirbúa bor-
un með gufubornum á Reykja-
nesinu og yrði það gert í haust.
börn f rö msik umæla ndi foreldra,
sem eru bússttir í 6 sveitarfé-
lögum í grennd við Brússel, eiga
ekki kost á námi í Skólum, þar
sem kennt er á frönsku. Alls var
í rnálinu deilt uim 6 atriði, en
mannréttindadómstóllinn taldi,
að ekki væri um brot á mann-
réttindaisáttmálanum að ræða
nema í þesisu eina atriði.
Þetta er í fjórða sinn, sem
MannréttindadómstóM Evrópu
kveður upp dóm, en hann kom
fyrst saman 1960.
ur.
Borholan kæfö og
haldið áfram dýpra
Dómur kveðlnn upp
í tungumáladeilu —