Morgunblaðið - 27.11.1968, Page 10

r.
- 10
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGU'R 27. NÓV. 1966
Vestisvasa-ríki SÞ - ísland er eitt þeirra
EFTIR TOM HOGE
MORGUNBLAÐINU þykir
rétt að birta eftirfarandi
grein eftir fréttaritara
Associated Press í New
York. Sýnir hún vel af-
stöðu margra til aðildar
smáríkja að Sameinuðu
þjóðunum — en eitt þeirra
er ísland, eins og kunnugt
er.
Sumir fulltrúanna kalla þau
ofvaxin smáþorp, en Samein-
uðu þjóðirnar halda áfram að
bæta við stafrófssúpu sína
smáríkjum, sem hafa sömu
völd á Allsherjarþinginu og
stórveldin. Á máli Sameinuðu
þjóðanna er hvert það ríki
smáþjóð, sem ekki hefur eina
milljón íbúa, en mörg aðild-
arrikjanna eru jafnvel langt
frá því að ná þeirri tölu.
'Maladive-eyjar, er nota félag
frímerkjasafnara fyrir heimil-
isfang sitt í New York, telja
aðeins 97 þúsund íbúa. Meðal
annarra vestisvasa ríkja eru
Island, land 190 þúsund íbúa,
sem verið hefur aðili að Sam-
einuðu þjóðunum frá árinu
1946, og Gambia, landskiki í
Vestur-Afríku þar sem búa
330 þúsund manns.
Flóðbylgja nýfæddra ríkja
í Afríku og Asíu hefur fjölg-
að aðildarríkjum SÞ úr 51,
eins og var við stofnun sam-
takanna, í 125.
Aðsókn dvergríkjanna, sem
ólm vilja öðlast álit það og
vernd, er fylgir aðild að SÞ,
hefur valdið U Thant farm-
kvæmdastjóra áhyggjum, og
hefur hann lagt til að endur-
skoðuð verði skilyrðin, sem
sett eru fyrir aðild. Hefur
þessi tillaga U Thants hl-otið
stuðning Bandaríkjanna og
Frakklands, auk fleiri stærri
ríkja.
„Það virðist æskilegt," sagði
U Thant, „að greinarmunur
verði gerður á rétti til sjálf-
stæðis og á fu'llri aðild að
Sameinuðu þjóðunum." Sagði
hann að aðild að SÞ gætu
fylgt kvaðir, sem væru smá-
ríkjunum of þungar, og einnig
igæti 'hún orðið til þess að
draga úr mætti samtakanna.
Þeir rúmir tveir tugir smá-
ríkja, sem þegar eru aðilar að
Sameinuðu þjóðunum, greiða
samtals rétt rúmlega Ví % af
heildarframlaginu til samtak-
anna. Til samanburðar má
benda á að Bandaríkin ein
greiða rúm 30%, og næst
koma Sovétríkin með rúmlega
17%. Samt sem áður eru at-
kvæði allra ríkjanna jafn
þung á vogaskálunum, þótt
helmingur aðildarríkjanna 125
hafi færri íbúa en New York
borg.
Sérfræðingur nokkur, sem
kynnti sér starfsemi SÞ, benti
réttilega á að 10 smæstu að-
ildarríkin, sem samtals hafa
fjórar milljónir íbúa, hafa
jafnmörg atkvæði og 10
stærstu ríkin með nærri hálf-
an annan milljarð íbúa, og er
íbúahlutfallið milli þessara
tveggja ríkjahópa 371 á móti
1. Þetta ójafnvægi varð til
þess að Dean Rusk utanríkis-
ráðherra benti eitt sinn á að
tæknilega væri unnt fyrir
10% af ibúafjölda heims að ná
% atkvæða meirihluta á þingi
Sameinuðu þjóðanna.
Það getur valdið erfiðleik-
um á báða toóga að veita smá-
ríkjum aðild að SÞ. Lágmarks
þátttökugjald er 0,4% af heild
artekjum samtakanna, og er
þetta gjald lagt á smæstu að-
ildarríkin, eða um 40 þúsund
dollarar. Þetta eru smápen-
ingar í augum stórvelda, en
talsverð upphæð fyrir verr
stæð ríki. Og ef íbúafjöldi
viðkomandi ríkis er undir 240
þúsundum, þýðir það, að mið-
að við íbúatölu greiðir það
hærra framlag en Bandarík-
in.
Þátttökugjaldið er aðeins
byrjunin. Til að halda uppi
sendinefnd í New York þarf
ef til vill margfalda þessa upp
hæð. Sem dæmi má nefna að
Malta, eyríki með 319 þúsund
ítoúa, eyðir árlega um 150 þús-
und dollurum í framlög til al-
þjóðastofnana, og sennilega
öðrum 150 þúsund dollurum
í reksburskostnað í New York.
Hins vegar er svo sú stað-
reynd að fundarsalur Allsherj
arþingsins er nú þéttskipaður
þrátt fyrir breytingar á hon-
um, sem gerðar hafa verið til
að rýma fyrir stöðugum
straumi nýliða frá Ajfríku. —
Nokkur aðildarríki til viðbót-
ar geta valdið hálfgerðu neyð
arástandi.
Ákvörðunin um að sérhvert
ríki skuli hafa eitt atkvæði á
Allsherjarþinginu hefur fætt
af sér háværa gagnrýni um að
svo geti farið að Afríkulönd-
in, sem nú eru 40, komi í fram
tíðinni til með að ráða Alls-
herjarþinginu. Að nafninu til
geta Afríkuríkin — sérstak-
lega ef þau njóta til þess
stuðning Asíuríkjanna, sem
eru rúmlega tuttugu talsins —
ráðið framgangi tillagna á
þinginu. Reyndin er þó að
þessi ríkjahópur er margklof-
inn í skoðunum á svo til öll-
um málum fylkja Asíu- og
Afríkuríkin liði, og árangur-
inn er oft óvæntur.
Fyrir nokkrum árum sagði
Eric Louw, þáverandi utanrík
isráðherra Suður-Afríku í
ræðu á Allsherjarþinginu, að
lífskjör blökkumanna í Suður
Afríku væru betri en í mörg-
um þeim ríkjum, sem mest
gagnrýndu kynlþáttastefnu
stjórnarinnar þsu:. Þessi yfir-
lýsing vakti svo mikla reiði
meðal fulltrúa Afríkuríkjanna
að þeir toáru fram — og fengu
samþykkta — tillögu um vít-
ur á Louw fyrir ummælin.
Afríkulöndin létu á ný til
sín taka árið 1965. Þau felldu
gamalt ákvæði um að tvo
þriðju hluta atkvæða þyrfti til
að samþykkja áskorun um
brottflutning herstöðva frá
landsvæðum, sem ekki hafa
sjálfstjórn, og fengu því til
leiðar komið að hreinn meiri-
hluti atkvæða nægði. Varð
þessi valdbeiting Afríkuríkj-
anna til þess að Arthur Gold-
berg, þáverandi aðaltfulltrúi
Bandaríkjanna, varaði fulltrú-
anna við því að þessi „fyrir-
litning" fyrir stofnskrá SÞ
gæti orðið til þess eins að
veikja samtökin.
Margar tillögur 'haía komið
fram um breytta tilhögun á
atkvæðisrétti aðildarríkjanna,
'en flestar þeirra eru gallaðar
á einn eða annan hátt. í einni
tillögunni er gert ráð fyrir að
íbúafjöldi ráði atkvæðamagni
ríkjanna. Þetta yrði til þess
að örfá ríki með Indland og
Sovétríkin í fararlbroddi hefðu
hreinan meirihluta ef þau
stæðu saman. Fengi Kína að-
ild og hlutfallslegt atkvæða-
magn fyrir 700 milljónir ítoúa
landsins, hefðu Asíuríkin öll
völd á þinginu.
Ef atkvæði færu etftir
greiðslum ríkjanna til Samein
uðu þjóðanna, tfengju Banda-
ríkin nærri þriðjung heildar-
atkvæðamagnsins, og Afríku-
löndin yrðu áhrifalítil. Óþarfi
er að taka fram að flest smá-
ríkin stæðu gegn þeirri ráð-
stöfun.
Smáríkin eru einna helzt
gagnrýnd fyrir að taka ekki
nema takmarkaðan þátt í
starfsemi SÞ. Sem dæmj má
nefna að sendinefnd Maladive
eyja tók aðeins þátt í 30 af
137 atkvæðagreiðslum Alls-
herjarþingsins og helztu
nefnda þess á árinu 1966. Einn
ig 'hefur verið á það bent að
ísland sé vart fært um að
standa við skuldbindingar sín
ar um að styðja friðaraðgerð-
ir SÞ, þar sem landið hatfi
engan her.
U Thant hefur skotið fram
þeirri hugmynd að koma
mætti til móts við smáríkin
með því að veita þeim auka-
aðild að samtökunum. Með
auka-aðild hefðu smáríkin
tækifæri til að koma málum
sínum á framfæri, án þess þó
að hafa atkvæðisrétt á þing-
inu. Enn ein tillagan gerir ráð
fyrir sameiginlegri aðild
margra smáríkja. Þá hefðu
ríki þessi sameiginlega sendi-
nefnd á þingi, og skiptu með
sér störfum í nefndum. Nauð-
synlegt væri að sjálfsögðu að
þessi ríki gætu jafnan starfað
vel saman, því gert er ráð fyr-
ir að þau hefðu aðeins eitt
sameiginlegt atkvæði.
Kröfur um aðgerðir ti'l
breytinga á áhrifum smáríkj-
anna verða stöðugt háværari,
en ýmsir fulltrúanna á þing-
inu telja þessar kröfur óþarf-
ar, og að engra aðgerða sé
þörf. Benda þeir á að Alls-
herjanþingið sé aðeins um-
ræðuvettvangur, en öll raun-
veruleg völd hvíli hjá Örygg-
isráðinu, sem lýtur stjórn stór
veldanna.

Söngfélag Stóra-Núpssóknar ásamt Kjartani og Margrétu Gísladóttur á Hæli (fyrir miðju í
fremstu röð), en Margrét kenndi Kjartani fyrst orgelleik.
Hef ur kennt ú annað þúsund
manns orgelleik
GELDINGAHOLTI 24. nóv. —
Hinn landskunni söngstjóri og
organleikari, Kjartan Jóhannes-
son á Stóra-Núpi, varð 75 ára
6. okt. sl. Söngfélag Stóra-
Núpskirkju og aðrir sveitungar
Kjartans héldu honum samsæti
í Ásaskóla gl. laugardag. _ Mikið
fjölmenni hyllti Kjartan, en hann
hetfur verið driffjöður allra sön,g-
mála Víðsvegar um landið og þó
einkanlega í sínu nágrennj um
, langan aldur.
Hóf hann organistastörtf innan
við fermingu og lék m. a. um
nokkurt skeið við Fríkirkjuna
í Reykjavík, en ómetanlegast
hefur starf hans verið úti um
byggðir landsins, en hann hefur
ferðazt um og þjáifað kóra og
organleikara.
Hatfa á annað þúsund manns
stundað orgelnám hjá honum og
hátt á annað hundrað krónur hafa
hlotið þjálfun hjá Kjartani, og
sumir þeirra hafa fengið kennslu
hans árlega.
Kom það berlega fram í hóf-
inu hvílíkar vinsældir og virð-
ing Kjartan hefur áunnið sér,
því að geysimargar kveðjur bár-
ust honum á afmælisdaginn, úr
öllum landsfjórðungum.
Sr. Bernharður Guðmundsson
stýrði samsætinu og las hann
viðtal Guðmundar Daníelssonar
við Kjartan, en það birtist í ný-
prentaðri bók, Staðir og stefnu-
mót. Haraldur Georgsson, bóndi
í Haga, tform. sóknarnefndar
Stóra-Núpskirkju, ávarpaði Kjart
Uppsagnir launþegasomtaka
— og ályktanir vegna efnahagsaðgerða
MBL. hatfa borizt frétttactilikiynn-
ingar um uppsögn samninigia og/
mótanæli gegn gemgistoreyting-
unni friá ýmjsum verkallýðisfélög-
uim og enu þau þesisi: Hið ís-
lenzka pnen'taraifélaig helfur isagt
upp saimininiguim fná 31. des. 1968.
Trésmiðafélaig Reykjiaivíkur hef-
uir samþykkit að segja upp samn
ingum. Venkamann'afélagið Fnam
á Saiuðiánkróiki hetfur sagt upp
samniinigum frá 1. des. n.k. Félag
toilfvéiavirkja hefur sag-t upp
samningum frá 1. jairaúar n.k.
A.S.B. hefur sagt upp samning-
■um tfrá 1. jian. n.tk. Þiingi Iðnnemia
'saimlbainidis íidamds er lokið fyrir
nokkru og voru þar gerðar sam-
þyikfctir m.a. um verkatlýðsmál
o.tfl. Loiks hefur trúnaðarmanna-
náð Stairfsmiainn'aiféliags ríikiissitoifin
ana sent friá sér óiliyiktium, þar sem
m.a. er lögð átoerzfa á að laun
verði verðtryggð.
Kjartan við orgelið.
an og afhenti honum gjöf frá
sveitungum, Gnúpverjum.
Erlendur Jóhannsson, bóndi á
Hamarsheiði, fluttj þakkir frá
nemendum Kjartans fyrir „að
opna tougann fyrir því sem fal-
legt er“.
Þá lék afmælisbarnið á orgel
nýjar og gamlar tónsmíðar eftir
sjálfan s*ig. Mikill almennur
söngur var, m. a. söng toróður-
dóttir Kjartans, Margrét Egg-
ertsdóttir nokkur lög. Voru gest-
ir, sem langt voru að, sungnir
úr hlaði.
J. 61.