Morgunblaðið - 19.01.1969, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. JANÚAR 19G9
Últgefiandi H.f. Arvafcuir, Reyfcjavíle.
Faamfcvaemdiaisiiíjóri Haraldur Sveinsaon.
'RitBtgórai' Sigurður Bjarnason: firá VigUiT.
Matifchías Johannesislen.
Eyjólfiur Koairáð Jónsson.
RitstjómarfuMtrúi Þorbjöm GuðmundsBon.
Frétfcastjóri Björn JóhannsBon!.
Anglýsihgaistjóri Ami Garðar Krigtinsaon.
Ritstjórn og afigreiðsla Aðalstraeti 6. Sínai 10-1O0.
Auglýeingar Aðalstrœti •&. Sími 22-4-80.
Asfcrifitargjald fcr. IBO.OO á mánuði innanlands,
1 lausasölu fcr. 10.00 eintafcið.
HEILBRIGÐUR
R TVINNUREKSTUR -
AFKOMUÖR YGGI
FÓLKSINS
Ctefna Sjálfstæðisflokksins í
^ atvinnumálum hefur
ávallt verið sú, að byggja af-
komuöryggi og atvinnu al-
mennings á heilbrigðum og
sjálfstæðum grundvelli at-
vinnurekstrar einstaklings-
og félagsframtaks. Hinu opin-
bera, ríki og sveitarfélögum
bæri hins vegar að skapa sem
bezt skilyrði og aðstöðu fvrir
atvinnureksturinn.
Það hefur þannig verið
skoðun Sjálfstæðismanna, að
atvinnutækin yrðu að vera
rekin hallalaust í meðalár-
ferði.
Því miður hefur verðfall og
aflabrestur þröngvað mjög
kosti margra atvinnutækja
hér á landi sl. tvö ár. Þess
vegna hefur undanfarið orðið
verulegur samdráttur at-
vinnu og töluvert atvinnu-
leysi skapast víða um land.
Hefur það þannig enn einu
sinni sannast að frumskilyrði
nægrar og varanlegrar at-
vinnu er halialaus rekstur
framleiðslutækjanna. Ef at-
vinnutækin eru til lengdar
rekin með halla, hlýtur það
að þýða atvinnuleysi.
Engum getur því dulist, að
það er sameiginlegt hags-
munamál atvinnurekenda og
launþega að grundvöllur
bjargræðisveganna sé traust-
ur og heilbrigður. Kommún-
istar hafa að vísu talað um
að hægt væri að ráða fram úr
vandamáli hallarekstursins
með því að „þjóðnýta tapið“.
En fánýti þeirrar kenningar
er öllum fyrir löngu Ijóst orð-
ið. Almenningur í landinu
verður að lokum að borga
brúsann.
Það sem skiptir mestu
máli í íslenzkum atvinnumál-
um í dag, er að tryggja heil-
brigðan rekstrargrundvöll at-
vinnuveganna og útrýma þar
með því atvinnuleysi, sem
gert hefur vart við. sig í
mörgum byggðarlögum. Þetta
er höfuðtilgangur þess sam-
komulags, sem undirritað var
sl. föstudag milli ríkisstjóm-
arinnar, samtaka vinnuveit-
enda og miðstjómar Alþýðu-
sambands íslands um aðgerð-
ir í atvinnumálum. í því er
megináherzla lögð á víðtækar
ráðstafanir, til þess að efla
heilbrigðan atvinnurekstur,
þannig að atvinna sé betur
tryggð í landinu í framtíðinni
en verið hefur um skeið. I
samkomulagínu segir m.a. að
um sinn skuli atvinnumála-
nefnd ríkisins fyrst og fremst
miða tillögur sínar og ákvarð
anir við það að sem fyllst nýt
ing fáist á þeim atvinnutækj-
um, sem fyrir hendi eru í
landinu,
Til þess að ná þessu tak-
marki heitir ríkisstjórnin því
að beita sér nú þegar fyrir
öflun fjármagns að upphæð
300 milljónir króna til at-
vinnuaukningar og eflingar
atvinnulífs í landinu og skal
Atvinnujöfnunarsjíður, sam-
kvæmt ákvörðunum atvinnu-
málanefndar ríkisins verja
þessu fé til lána til atvinnu-
framkvæmda, er að öðru
jöfnu leiða til sem mestrar
atvinnuaukningar og eru jafn
framt arðbærar, en geta ekki
fengið nægilegt fjármagn frá
fjárfestingarsjóðum og öðrum
lánastofnunum.
Sjálfstæðismenn munu
halda áfram baráttunni fyrir
uppbyggingu atvinnulífsins í
landinu. Það er enn sem fyrr
skoðun þeirra að einstaklings-
og félagsframtak verði að
vera þar í fararbroddi.
MARGT SMÁTT
í umræðum um atvinnumál
* hér á landi ber lang
mest á áhuga á stórverkefn-
um, útgerð og stóriðju, en
mönnum sézt yfir að margt
hið smáa getur verið þýðing-
armikið, því að margt smátt
gerir eitt stórt.
Þessi staðreynd rifjast upp
fyrir mönnum sl. fimmtudag,
er hér í blaðinu var birt at-
hyglisvert viðtal við Tómas
Holton, sem er bandarískur
að uppruna, en búsettur hér
á landi. Hann hefur nú í all-
mörg ár lagt kapp á að selja
íslenzka framleiðsluvöru er-
lendis, einkum ullarvörur og
gærur, og hefur nú orðið svo
mikið ágengt, að um þýðingar
mikinn útflutning er orðið að
ræða.
Tómas Holton byrjaði
smátt, fór utan með nokkrar
peysur og smá sýnishom af
ullarvörum. Hann hefur hald-
ið hyggilega á málum og sýnt
ótrúlegan dugnað, svo að
þessi íslenzka framleiðsluvara
er orðin eftirsóknarverð á
Bandaríkjamarkaði og raunar
víðar.
íslenzkir sölumenn geta
II1 'AM IÍD UriMI
\iiiv U1 HH Un ntlMI
Tvö stór-afmæli merkra
Osló-blaða
— Morgenbladet 150 ára
— Dagbladet 100 ára
MIKILL áraimótafagnað-
ur varð í norsfcu pressiunni
núna um nýárið. Tvö þeirra
blaða, sem hafa sett svip á
Osló — eða kannske réttara
saglt Kristiania — um lamigan
aldur, áttu meiri h'áttar af-
mæl’i „Morgeníbladet“ varð 150
ára O'g „Dagbladfet" 100 ára. —
Og þó að þessair tvær „höfuð-
skiepniur norskrar blaða-
mennsku" hafi lengst af ver-
ið jafn ölíkar og ísinn er eld-
inum, fóru afimæilisfaginaðimir
fram í ésit og einlægni með
gagnfkvæmium heimiboðium og
vinsamiegum hó'lgreiiniuim, al-
veg eins og ertigin lífssteifma
væri till, hivorki í stjórnmál-
um, trúmálum eða huigsana-
frelsi. Norsiku blöðunum hef-
ur farið miiikið firam síðan
Blaðamannasamtoanidið fékk
þvi fraimgenigt, a@. ritstjórinn
hetfði meira vald yfir blaði
sínu en eigendur þess.
— Þó að það komi kynlega
fyrir sjónir að „Moingenibladet“
sé elzta dagblað Noregs, þá
er þetta gvo. Blzta núlifaindi
blað landssins, „Adresse-Av-
isen“ í Þrándheimi vaæð efcki
dagblað fyrr en órailön'gu efit-
ir að „Norsiki Mogginn" fædd
ist. Og víðkuin nasta blað lands
ins, „Aftenposten“ kom fyrst
út 14. maí 1860, en fór ekfci að
láta á sér bæra sem stjómmiála
blað fyrr en tuittuigu ánum síð-
ar.
En dagblaðið „Morgeniblad-
et“ hóf gönigu sína 1. janúar
1819. Það vaæ að vísu ekki
nema tvídál'ka, og brotið
20x17 cm. En ritsitjórinn, Nieils
Wilfsberig guðfræðinigur, lof-
aði því, að blaðið skyldi verða
„daglegt blað með ailskonar
efn,i“. Fólki fannst þetita vera
álíka amguingapailegít loforð og
okkur faranst þegar Jón Ólafs-
son stofmaði „Dagblaðið" enda
fór svo, að Wultfstoerig gatfst
upp etftir þrjú ár. En maður-
imn sem prentað hafði blað-
smepilinin frá upphaifi, Rasmius
Hviid, gafst ekki upp. Hann
tók við blaðinu árið 1821, og
þessvegma lifir það enm. — En
það var lögfræðiingurinin
Adolf Brede Statoell sem kom
fjöri í blaðið. Hann byrjaði
ritstjóm sína sem eldheitur
talsmaður bænda og borgara
gegn ríkisistjóminmii, en varð
með tímamium hægfara hægri-
maður.
En 1857 tók Ohristian Friele
við gtjómimni og gerði blaðið
að forustutolaði hægrifilokks-
ins og florustutolaði menning-
airmála. Hið gamla áíit sitt á
„Mor,genJbladet“ Friele að
þakka, enda er ha,nin talinn
„anrnar stofnandi" Maðsins.
Niels Vogt varnn blaðinu
gemgi með því að sttyðja skiln
aðarkröfur Noregs 1905, og eft
ir hann varð Carl Joachim
Hambro ritstjóri blaðsins 1913
—19, og eftir hann Oiaf Gjer-
löw, sem lét af stönfium 1949.
Þessi ár urðu blaðimu ekki
nein vaxtanár og því síður þa/u
sem eftir fóru. Að vísu bæfct-
ist biaðimu eftir stríð eintn mik
ilhæfasti Maðamaður norstou
stéttarinnar, Roif Wermer-Er
iöhsen, en hamn héllt því fram
að ritstjórinin ætti að ráða
stefmu blaðsims, en ektoi eig-
emdurmir, og lauik þeirri deilu
með því, að Wemer-Erichsen
var flæmdur frá Maðinu. En
ári síðaæ varð hann forstjóri
Norsk Telegram-B,ur“, sem er
samieign norsku blaðanna. En
upplag „Morgenibladet“, hins
fyrrurn atóra blaðs, er nú að-
eirxs 15—16 þúsund eintök.
Dagbladet hóf görngu sína 2.
jain. 1869 fyrir tils'tiflili aiþýðu-
fræðarans Anthon Banig, sem
málgagn „frj,álslynidrar stjóm-
aramdstöðu“ og í ávarpsigreim
blaðsins skrifa Olaf Skaivlan
prófessor og H. E. Bermer,
fyrsti iritstjóri blaðsinis,, að það
eigi að verða miálgagn rót-
tækra stooðana. Það loflorð hef-
ur blaðið ávalt etfnt. Þó að það
teljist tiil vinstri' floteksins hef
ur það að j-afnaði staðið lemgst
til vinstri í stjórnmlá'lium, og
stumdum svo lamgt að flotobur-
inn hefur ekki viljað kannast
við það sem sifct stuðnings-
blað. Fylgendur þess hafa ver
ið kal'laðir „Osló-vinstri".
Er Bemer lét af ritstjórn
þess, 1879 tók himn kiuinmi um-
bótamaðuir Eri'k Vutflum við
stjórnimni mæstu fjögur ár, en
vöxtur blaðsins varð ekfci mik
il'l fyrr en í tíð Lars Holst
(1833—98). Það hóf gönigu
síma með 300 eintatea upplagi
og meðail starfsmanna þess var
„Berlí,nar-fréttaritarmm“ Ge-
org Bramdes. í tíð Lans Hottet
varð „Dagbladet" lifandi mál
gagn bókmennta og frjáls-
lymdra gkoðana, og þá var
Björnstjeme Björnson einn
þeirra, sem storifaði „þrumu-
greinar“ í blaðið.
Fyrstu ár aldarinnar bar
lítið á blaðimu. En árið 1915
tók Einar Skavtlan við rilt-
stjórninini og gegndi henrni til
dauðadags, 1954, llemgst allra
þeirra, sem stýrt hafa þessu
blaði. Og á ár,um bans komst
blaðið úr kútmum og varð mæsi
útbreiddasta blað Iiaindsin®, eft
ir ,,Afteraposten“, sem ailila
þessa öld hefur verið stór-
veldið meðal norskra blaða.
Uppl&g hans er um 190 þúsund
eintök en „DagMadet" rúm
100 þúsumid. Næst koma „Berg
ems Tidende“ (vinsitri) og „Ad
resseavisen" (hægri, Trond-
iheim) með 77 og 72 þús. kaup-
endutr, en þá „ArbeiderMadet"
í Odló.
Eimar Slkiavlan var bumain-
isti í beztu merítiimgu þess
orðs og frjálsilyndúr um leið.
Hann tók upp þá venju að
leyfa diálkarúm þeim, sem
voru á öndverðum meið við
stefmu blaðsins, og var gestris
imn við menmtamemn sem ekki
vildu eiiga samileið við neina
floklka eða sfefmur.«Og fuindvís
á unga menn, sem kunimu að
gkriifa. Ýrnsir kunimustu höf-
umdar þessarar aldar í Noregi
hafa birt fyrsitu ritsmíðar sín-
ar í „Dagbladet" og sumir slit
ið þar batrinssfcónum, sivo sem
Hel'ge Krog, Sigurd Hoel, Ax
el Kiefflland og Ragrnar Vold,
sem nú eru allir dánir, en
„Mumle Gasegg", sem fyrir
nær 50 árum byrjaðii blaða-
mennsfcu síma í ,,DagiM.“ lifir
emn, og heiitir réttu nafni Jo-
han,n Bor.gen, og sfcrifar emn í
blaðið.
Guininar Larsen varð ri/tstjóri
blaðsims eftir Skavlan, ésamut
Heige Seip, sem varð stjórn-
málaritstjóri, en hefur femgið
4 ára leyfi f-rá ritstjómiinni og
er ráðherra í stfjórn Bortens.
En Gunmars Larsens naut
sikammt við. Hann dó 1958,
tæplega sextuiguir, eftir nær 40
ára visit hjá „DaglM.“ þar sem
han,n hóf feril sinn umidir nafin
iinu „Kolsfcegig". Hann var heit
inn eiftir Gutnnari á Hlíðaremda
og harfði mifclar mœtur á
Njálu, og gerði sér ferð að
Hlíðarenda árið 1947, því að
hamn hafði þá í smiðum leik-
rit um etfmi úr Njálu, sem a«
visu v-arð aldrei fu'llgert. En
leifcrit, skáldsöguir og ljóð
liggja eftir hann.
Núverandi ritstjóri Maðsims
er Roald Storsletten, sem um
larngt sikeið befur sitarfað við
blaðið.
mikið lært af störfum þeim,
sem þessi maður hefur unnið,
og ættu ungir menn að feta í
fótspor hans og leitast við að
hefja útflutning íslenzkra
framleiðsluvara, þótt fyrst í
stað yrði í smáum stíl.
Ýmiskonar smáiðnaður get-
ur haft verulega þýðingu
fyrir efnahagslíf landsins, og
ber að leggja á hann áherzlu
’ 11 r en hin stærri við-
fangsefni. Slíkur iðnaður er
þýðingarmikill í ýmsum þeim
löndum, sem við mesta vel-
megun búa, og nærtækt er að
nefna Dani, sem sérlega natn
ir hafa verið við ýmsar minni
iðngreinar og snillingar í sölu
mennsku. En við íslendingar
getum ekki síður en þeir
stundað þýðingarmikinn list-
munaiðnað, svo að eitthvað
sé nefnt.
Franskir
námsstyrkir
FRÖNSK stjórnvöld bjóða fram
nokkra styrkl handa íslending-
um til háskólanámg í Frakklandi
námsárið 1969—70. Styrkirnir
eru bundnir við háskóla utan
Parísar, nema um framhalds-
styrk sé að ræða. Umsóknum um
styrki þessa, ásamt staðfesfiu
afrití prófskírteina og meðmæl-
um, skal komið til menntamála-
ráðuneytisins, Hverfisgötu 6,
Reykjavík, fyrir 8. fabrúar nk.
Fréttatilkynning frá
menntarmálaráðuneytinu.
AUGLYSIMGAR
SÍMI SS*4*80