Morgunblaðið - 25.03.1969, Qupperneq 11

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 25. MARZ 1»
11
Hörmungar blasa viö innan 10 ára
Samtal við prófessor Borgström, matvœlasérfrœðing
EINS og skýrt var frá í Morg-
unblaðinu sl. sunnudag, flyt-
ur matvælasérfraeðingurinn,
Greorg Borgström prófessor
þrjá fyrirlestra í Norræna
húsinu nú í vikunni. Fyrsta
fyrirlesturinn flutti hann í
gærkvöldi, sem kallaðist:
„Bylting í fisikveiðum heims-
ins“. Um þetta sama efni hef-
ur prófessor Borgström gefið
út bók fyrir nokkrum árum:
Revolution i várldsfisket.
Tema LTs förlag. Hamlstad
1966. Er þar m.a. gerð grein
fyrir því, að fiskiveiðar 'heims
ins hafi aukizt um helming
frá 1954 til 1966 og andstætt
landbúnaði hafi fiskveiðum
tekizt að fylgja eftir auknum
fólksfjölda. En takmörk fram-
leiðslumöguleika hafsins hafi
einnig komið í ljós, og því sé
næsta viðfangsefni mannkyns
ins að rækta höfin.
Fréttamaður Mtol. hitti próf
essor Borström að máli á
Hótel Sögu í gær og barst tal-
ið fyrst að hungrinu í heim-
inum. Sagði prófessor Borg-
ström ,að augu sín hefðu opn-
ast fyrir því að ekki væri allt
með felldu um skiptingu mat-
væla á milli jarðarbarna, er
hann var á ferð í Suður-Ame-
ríku árið 1946. í>á befði sér
orðið ljóst, að reyndin var öll
önnur en það sem haldið var
fram í opinberum og hálf op-
inberum skýrslum um ástand-
ið víðsvegar í heiminum. Hér
hefði komið fram sá flótti frá
veruleikanum sem hann hefði
síðar lagt áherzlu á í bókum.
Sá veikleiki er víða fyrir
hendi að gylla veruleikann og
reyna að sýna hann bjartari
en hann er. En þetta er alvar-
leg blekking á tímum, er 2500
milljónir manna í heiminum
líða skort.
Borström hefur nýlega rit-
að bók um þetta efni, sem
heitir Flótti frá veruleikanum
og kom út í byrjun þessa árs
(Georg Borgström: Flykt frán
verkligheten. Tema LTs för-
lag. Stockholm 1969). Hann
vitnar nú í eftirfarandi kafla
úr þessari bók: „Við verðum
að líta á heiminn sem eina
heild og byggja smám saman
upp traust þjóða í milli. Við
höfum ekki ráð á því að leyfa
stéttabaráttu á milli norður-
og suðurríkja, þ.e.a.s. á milli
sadda og ríka heimsins ann-
ars vegar og hins vegar fá-
tæku og hungruðu landanna,
sem flest liggja á heitustu
svæðum heimsins. Jörðin á
ekki eftir nein ný ónumin
lönd. Við erum í raun réttri
komnir að yztu mörkum. Það
sem eftir er er smáræði fyrir
heim, sem vex um milljarð á
áratug“.
— Eiginlega eru ekki nema
um 400 milljónir manna, sem
búa við raunverulegar alls-
nægtir, heldur Borgström
áfram, þ.e. í Vestur-Evrópu,
Bandaríkjunum og Ástralíu
m.a., um 800 milljónir búa við
Georg Borgström
þolanleg kjör, en lifa ekki við
neitt sérstaklega góð kjör,
hlutlægt séð, þ.e. Rússar, Jap-
anir o.fl. Þeir sem þegar líða
skort eru langflestir og þeim
fjölgar örast, m.a. vegna þess
að ungbarnadauði hefur
minnkað mikið í vanþróuðu
löndunum. Þessi lönd þurfa á
hjálp að halda og hún þarf
að berast þeim fljótt. Vígbún-
aðarkapphlaupið á milli
Ameríku og Rússlands verður
að stöðva, mannkynið hefur
ekki efni á slíkum kostnaði.
Og möguleikar mannkynsins
til að lifa af þá erfiðleika, sem
f yrirsj áanlegir eru í náinni
framtíð ,eru í því fólgnir, að
Bancjaríkin og Rússland taki
höndum saman. í stað vígbún
aðarkapphlaupsins þarf að
koma skipulögð nýting á hugs
anlegri matvælaframleiðslu
heimsins. Því að enda þótt
takast mætti að hafa taum-
hald á mannfjöldaaukningu
kemur það fyrir lítið ef farið
er ránshendi um matarbúr
ftiannkynsins. Kemur mér þá
fyrst í hug rányrkja hafsins.
Nýting hafsins er enn meira
aðkallandi en rannsókn geims
ins og getur verið alveg jafn
æfintýraleg. Það sem nú er
gert á þessum sviðum er sem
dropi í hafið í samanburði við
það sem nauðsynlegt er að
gera í framtíðinni. Samein-
uðu þjóðirnar ættai að gefa
yfirlýsingu um að hafsvæðin
tilheyrðu öllu mannkyni jafnt,
væru sameiginlegt matartoúr
mannkynsins og nýtt með
hliðsjón af því að geta orðið
sem flestum jarðartoörnum til
góðs. Með stuðningi í róm-
verskum lögum hefur til
þessa verið litið á auðæfi hafs
ins sem einskis manns eign —
resnullius, en mannkynið ætti
að líta á þessi auðæfi sem sam
eign sína —- rescommunis
Kannski rennur upp ný öld
með nýtingu auðlinda hafsins,
er maðurinn fer að matreiða
fyrir allt mannkyn í stað þess
að bera aðeins á borð fyrir lít
inn minnihluta.
En hér er ekki langur tími
til stefnu. Ef ekki verður haf-
izt handa um þessi efni af full
kominni alvöru innan tíu ára,
blasir við hungurdauði, drep-
sóttir og örvilnun víða um
heim. í kjölfarið myndi fylgja
uppþot og styrjaldir, sem ekki
yrði séð fyrir endi á. Því er
brýnt að hefjast handa sem
allra fyrst með skipulegar að-
gerðir. En hverjar eru þá þess
ar aðgerðir? — Ég vil svara
því með því að vitna í bók
eftir mig, sem heitir: Tak-
mörk tilveru okkar (Georg
Borgström: Gránser för vár
tillvaro. Tema LTs förlag.
Stockholm 1969):
„í hverju er hjálpin þá fólg
in? Fyrst af öllu verður að
fára fram gagnger endurskoð-
un á því sem mannkynið sæk-
ist eftir. Allt sem við eigum
af náttúruauðæfum, fjár-
magni og vísindalegri og
tæknilegri sérþekkingu, er
nauðsynlegt í baráttunni fyrir
því að mannkynið lifi áfram.
Matur, klæði, húsnæði og
menntun er óendanlega miklu
miikilvægara fyrir framtíð
okkar en geimferðir og kjarn-
orkustöðvar. Við þurfum að
leggja áherzlu á frelsi frá
neyð í stað frelsis frá ótta,
sem um þessar mundir gagn-
tekur gersamlega vestræna
heiminn og Sovétrikin. Við
verðum að hefja baráttu fyr-
ir málefni mannsins og spara
ekkert erfiði til að maðurinn
nái aftur taumhaldi á fram-
þróun mála“.
- MAGNÞROTA
Framhald af bls. 28
stað. Einar var kominn í land
á undan mér og var ekki
eins þrekaður, því að ég
hneig niður í fjöirunni, al-
gjörlega magnþrota. Ég
spurði þá Einar, hvort hann
væri svo hress, að hann gæti
komizt í næsta hús og náð
í hjálp. Hann taldi svo vera,
enda tókst honum að gera
aðvart í húsf Sigurðar Ólafs-
sonar í Laugarnesi. Þaðan
kom svo maður mér strax
tii aðstoðar, og einnig var
hringt í lögreglu og sjúkra-
bifreið.
Lögreglumennirnir v o r u
komniir á undan, og óku þeir
okkur beint í Slysavarðstof-
una í Borgarsjúkrahúsinu.
Þar vorum við látnir dvelja
í tvo tíma, en fengum þá að
fara heim, enda algjörlega
búnir að ná okkur.
— Nei, okkur virðist ekki
ætla að verða neitt meint af
þessu vol'ki, enda þótt mér
hafi fundizt ég nær dauða en
lífi, þegar í land kom — sjór-
inn var óskaplega kaldur, og
því erfitt að synda þennan
spöl.
- EINAR PÁLSSON
Framnald af bls. 3
9) Svonefndir Stríðsöxar-
menn fluttu þá tegund heiðin-
dóms til Norðurlanda um 2000
fyrir Krist, sem nú nefnist
Ásatrú. Á frUmmyndum
þeirra trúarbragða byggist
meginþáttur þess heiðindóms,
sem varðveizt hefur í fornrit,-
um íslendinga.
10) Konungssietur það á Jót
landi, er nú nefnist Jelling,
en Snorri nefnir Jalangur og
Saxi nefnir Jalungo, er fast-
bundið heimsmynd, sem les-
in verður af táknmáli ís-
lenzkra goðsagna. Sú heims-
mynd er tengd þeirri tölvísi,
sem getið er í grein 7.
11) Sama heimsmynd verð-
ur lesin af táknmáli Brennu-
Njálssögu. Leifar hennar finn
ast í mörgum öðrum sögnum
íslendinga.
12) Táknmál Kristindóms
er náskylt táknmáli Ásatrúar.
Báðir trúarstraumarnir miða
við sömu heimsmynd fornald-
ar. Tengsl flestra sameigin-
legra hugmynda Ásatrúar og
Biblíunnar eru eldri en Gyð-
ingdómur og eiga sér rót í
táknmáli síðsteinaldar. Báðir
trúarstraumarnir miða við
svipaða 'heimsmynd, enda
þótt inntak trúarinnar sé
annað“.
Fyrirlestrarnir verða sem
hér segir:
1. fyrirlestur, pálmasunnu-
dag 30. marz kl. 15.00.
Inngangur: Ríkjandi skoð-
anir á íslenzkum heiðindómi.
Táknmál. Goðsagnir. Verklag.
Hugmyndafræði landnáms.
Kenningin um heimsmynd
Skjöldunga og tengsl hennar
við landnám á íslandi.
2. fyrirlestur, þálmasunnu-
dag 30. marz kl. 16.30.
Gerð heimsmyndarinnar,
vinmutilgátur 1—-20: Sköpun.
Rúnir. Tölvísi. Árið. Völsa-
dýrkun. Hönd. Miðjungur.
Þríhyrningur. Ní-alu-vangur.
Æsir og árstíðir. Höfuðskepn-
ur. Tunglöld. Jól.
3. fyrirlestur, skírdag
(fimmtudag) 3. apríl kl. 15.00.
Gerð heimsmyndarinnar,
vinnutilgátur 20—40: Tíma-
skil. Fórn. Fingur. Karl- og
kveneðli. Fenrisúlfur. Hring-
ur. Askur. Grundvöllur rúna-
kerfa. Skipting hjóls. Dellings
dyr. Brúðkaup elds og vatns.
Skipting dags og nætur.
Dauði og getnaður. Meyfæð-
ing. Huginn og Muninn. Bjarn
artönn. Skip Freys. Flóðið.
Krossarnir þrír. Orðið. Öxi og
Miðgarðsormur.
4. fyrirlestur, Skírdag
(fimmtudag) 3. apríl kl. 16.30.
Gerð heimsmyndarinnar,
vinnutilgátur 40—60: Ragna-
rök. Æsir og höfuðskepnur.
Loki og gyðjur. Dráp Loka.
Jöfnunin. Hönd Týs. Mikra-
kosmos. Hauskúpan. Tíðir
tungls. Kross og höfuðskepn-
ur. Eldur og ís. Tvieðlið.
Skjöldur. Málmar. Sfðusárið.
Þjófshugtakið. Fórn Njarðar.
Tölur hringkross. Trén tvö.
Dauði Árs. Sólarlag. Skot
Vinguls. Nýtt ár.
5. fyrirlestur, mánudag
annan í Páskum, 7. apríl kl.
15.00.
Uppruna kerfisins. Rann-
sókn tímamarka og ársetn-
inga. Aldur frummyndanna.
Tímaákvarðanir fornleifa-
fræðinnar. Stríðsöxarmenn.
Landnám stríðsöxarmanna á
Jótlandi. Mælieiningin.
Stonehenge. Hjól Ní-alu-
vangs og menningarsaga Ev-
rópu.
6. fyrirlestur, mánudagur
annan í Páskum, 7. apríl, kl.
16.30.
Orðin Danir og Skjöldung-
ar. Barði. Helgi vatns. Rúnir
Ní-alu-vangs. Skipting úr 24
rúna röð yfir í 16 rúna röð.
Rætur stríðsöxarmenningar.
7. fyrirlestur, miðvikudag
9. apríl kl. 2'0.30.
Arfur Indó-Evrópumanna.
Kornguð Indó-Evrópumanna.
Menningarhættir síðsteinald-
ar. Tímastuðullinn. Landmæl-
ingar Súmera og Egypta.
8. fyrirlestur, mfðvikudag
9. apríl, kl. 22.00.
Heimsmynd og landnám.
Tengslin við hugmyndafræði
Hellenismans. Maðurinn sem
Mikrokosmos. Tengsl Ásatrú-
ar og kristni. Tölvísi forn-
Indverja og hjól Ní-alu-
vangs. Árósar og landmæling-
ar. Niðurstöður.
Þeim einum er ráðlagt að
hlýða á fyrirlestra þessa, sem
geta gefið sér tíma til að
sökkva sér niður í viðfangs-
efnið og fylgja erindaflokkn-
um öllum. Mynda erindin
eina heild. Tekur hvert er-
indi um 50 mínútur, og verða
tvö erindi flutt hverju sinni,
kaffihlé á milli.
Aðgangseyrir er kr. 50.00
fyrir hver tvö erindi, kr.
200.00 fyrir erindin öll. Þeir,
sem óska að tryggja sér mi'ða
á alla fyrirlestrana, geta feng-
ið þá á skrifstofu Norræna
hússins (sími 17030).
- MIKILL ÁHUGI
Framhald af hls. 12
gr. er gert ráð fyrir því, að Norð
vesturlandsvirkjun verði heimil
að að reisa allt að 6 megawatta
orkuver í Svartá í Skagafirði eða
öðru fallvatni í Húnavatns- og
Skagafjarðarsýslum. Þess er ekki
að dyljast, að áhugi okkar heima
manna beinist mjög að því að
Svartá í Tungusveit verði virkj-
uð og sú áætlun, sem þetta frum-
varp gerir ráð fyrir, er miðuð
við Svartárvirkjun, að Svartá
verði virkjuð við Reykjafoss. All
umfangsmiklar athuganir hafa
verið gerðar á þessari virkjun og
benda þær athuganir til, að þar
megi virkja með sæmilega hag-
kvæmum hætti. f Húnavatns- og
Skagafjarðarsýslum eru nú tvær
vatnsaflsvirkjanir. Það er Göngu
skarðsárvirkjun, sem framleiðir
1200 kw og Laxárvatnsvirkjun,
sem framleiðir 500 kw eða virkj-
un afls á þessu svæði er samtals
1700 kw eða l,7megawatt. Þetta
hefur að sjálfsögðu reynzt
alltof lítil orka fyrir svæðin
og hafa því verið settar upp
dieselaflstöðvar sem framleiða
samtals 2600 kw. eða 2,6 mega-
iwött og sjálfsagt þarf ef ekkert
ler gert í því að reisa ný virki
á þessu svæði að auka dísilafl
mjög bráðlega. Þetta er að minu
‘vibi hreint neyðarúrræði. Mér
ihefur skilizt að framleiðsla dísil-
stöðvanna hjá Rafmagnsveitum
.ríkisins sé nú 4 sinnum dýrari
'heldur en framleiðsla þeirra
vatnsaflsstöðva sem rafmagns-
iveiturnar hafa yfir að ráða. Á
iN-Vesturlandi myndi virkjun
Svartár leysa að mestu af hólmi
'hinar óhagkvæmu dísilstöðvar,
Ihún myndi verða þáttur í því
'að spara dýrmætan gjaldeyri og
'fullnægja orkuþörf svæðisins
um árabil og gefa einnjg not-
endum kost á meiri notkun raf-
orku en nú er. Það mun hafa
verið árið 1964 eða 1965 sem
Knútur Ottersted rafveitustjóri
■á Akureyri var fenginn til þess
að gera kostnaðarsamanburð á
imismunandi leiðum til orkuöfl-
■unar fyrir N-Vesturland. Leið-
iirnar voru sem um var að velja,
tþað var aukning dísilvéla, teng-
.ing við Laxárvirkjun og virkj-
un Svartár við Reykjafoss. Þessi
isamanburður var miðaður við
itímabilið 1968—1979, niðurstöð-
'ur þessara athugana voru þær
iað virkjun Svartár væri hag-
istæðasta lausnin í orkuöflun
ifyrir N-Vesturlandið. Notkun
idísilstöðva væri dýrari leið, og
ihún þykir áreiðanlega vera orð-
'in nú ennþá dýrarf leið, hún
'væri óheppileg vegna olíukaup-
'anna og olíuflutningsins. Teng-
'ing við Laxá væri einnig dýr-
'ari leið en virkjun Laxár og
töryggi notenda minna með línu
lyfir Öxnadalsheiði.