Morgunblaðið - 21.06.1969, Síða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. JÚNl 1909
11
Ungar stúlkur í Eyjum virða fyrir sér tvö málverk eftir
ÞórS Ben
Surtseyjarbásnum.
imiu virt á 6151 kir., 1918 voru
54 vélbátar í tryigginigu, alls 418
rúmlestir virtir á 373.255 þús.
kr., 1930 voru þar 70 bátar í
tryiggirogu virtiir á 1.850.000 kr.
1950 voru 64 vélbátair, alls 2211
rúml. virtir á 14.714.520 kr. og
1968 voru 58 vélbátar alls 3194
lestir virtir á 270.963.000 kr.
VESTMNAEYJA-
KVIKMYNDIN
V estmannaeyj akvikmyndin
sem frumsýnd var í Eyjum um
síðustu helgi er atvinnusögu-
og þjóðlífsmynd úr Eyjum. Er
hún tekin á síðustu 5 áratug-
um og fléttast þar saman gamli
og nýi tíminn. Myndin er tekin
á 16 mm. filmu í litum og er
Björn Th. Björnsson þulur í
myndinni, en hún er tekin af
Sveini Arsælssyni, Friðrik Jes-
syni, Vilhjálmi Knudsen og
fleiiruim. Tónliist er efti,r Odd
geir Kristjánsson og Brynjólf
Sigfússon, en tónlistina valdi
Martin Hunger. Myndin verður
sýnd innan tíðar í Reykjavík,
en sýningartími hennar er ein
og hálf klukkustund. Víst er að
enginn kaupstaður á íslandi á
slíka heimildarkvikmynd um at
vinnuhætti sína en Vestmamna
eyingaifélagið Heimalklettur í
Eyjum lét gera myndina og á
h ama.
BYGGBASAFNIÐ —
STÝRIMANNASKÓLI
VESTMANNAEYJA —
IÐNAÐARMANNAFÉLAGIÐ
í Iðmskólairouim er allstór sýin-
ingardeild þar sem sýndur er
hiluti byggðasafnis Vestmiamna-
eyja og einnig eru þar deildir
frá Iðnaðarmannafélaginu þar
sem m.a. eru sýndar vélar sem
Sigmund Jóhannsson hefur fund
ið upp og þá er Stýrimanna-
skólinn með sérstaka deild þar
sem starf skólans og aðbúnað-
ur, sem er mjög góður, eckynnt
ur.
Mjög mikil vinna hefur ver-
ið lögð í sýningarnar enda eru
þær geysilega fróðlegar og for
vitnilegar og sýna vel þau fjöl
breytbu tilþrif, sem enu í athafina
og þjóðlífi Vestmannaeyja.
A. Johnsen.
Úr herbergi íþróttafélagsins Þó rs.
Útvegsbændafélagi Vestmanna-
eyja, Iðnaðarmannafélaginu
Björgunarfélagi Vestmannaeyja
og Stýrimannaskólanum í Eyj-
um.
SMJÖRKLÍNA A
KOKTEILPINNUM HJÁ
ÚTVEGSBÆNDUM
í deild Útvegsbændafélags
Vestmannaeyja er rakin saga
útgerðar í Eyjum í stórum drátt
um síðan um aldamót. f deild-
inni er mikill fjöldi ljósmynda
frá sjávarsíðunni sem Sigurgeir
Jónasson hefur tekið og einnig
eru þar líkön af veiðarfærum
og skipum ásamt upplýsinga-
spjöldum.
Við opnun sýningarinnar
höfðu útvegsbændur veitingar
að sið höfðingja, og voru veit-
imgar þeirra miuin firuimlegri en
kokteilveizlur þær sem tíðkast
aðallega í þéttbýlinu.
Útvegsbændur buðu harð-
fisk og smjöirklínu á kokteil-
pinnum og coka cola drukk með
Var þetta mjög vinsælt smakk.
Deild útvegsbænda var mjög
skemmtilega sett upp og kenndi
þar margra grasa.
Fiskveiðisamþykkt Vest-
mannaeyja var samin aldamóta
árið 1900 og kom til fram-
kvæmda 1901. í henni var m.a.
ákveðiH í róðirartkni og þair
með 'hefst kappróðurinn á
beztu miðin.
Það var 1897 sem Eyjaskeggj
ar byrjuðu að nota þorsklínu
til fiskveiða, en áður hafði ein-
göngu verið um að ræða hamd-
færi með vaðsteini, blý- eða
járnsökku og einum öngli. 1911
kom línudráttarspliið til Eyja
og olli það miklum breyting-
um og línulagnarrennan kom
1928 og skapaði hún þáttaskil
í sjósókninni. Línan lengdist um
helming og eitt erfiðasta verk
sjómannsins var úr sögunni.
Dragmót kom fyrst til Eyja 1921
og var notuð á bát, sem þ'eir
Gísli Magnússon og Gísli J.
Johnsen áttu. Togveiðar voiru
reyndar fyrst 1938 og humar-
veiðar 1954. Þorsknetaveiðar
voru reyndar árið 1908 af Þor-
steini í Laufási, sem lagði 10
neta trossu á Stakkabótinni og
dró hana tveim dögum seinna
með einum þorski í. Lá þorsk-
netaveiðin niðri um sinn eða til
ársins 1913 er norskur maður
búsettur í Eyjum hóf veiðar í
net. 1916 byrjuðu þrír Eyja-
formenn siðan með net og öfl-
uðu vel, en það voru þeir Gísli
Magnússon frá Skálholti á Ósk-
ari II., Stefán Guðlaugsson í
Gerði á Halkíon og Magnús
Guðmundsson frá Vesturhúsum
á Hansínu.
Reknetaveiðar voru fyrst
Þorskveiðar með herpinót voru
reyndar við Eyjar 1952.
FYRSTA TALSTÖÐIN OG
HLUSTUNAR— OG
TILKYNNINGARSKYLDAN
Fyrsta talstöðin í íslenzkan
fiskibát var sett í Vestmanna-
eyjabátinn Heimaey 1927 og var
sá bátur í eigu Gísla J. John-
sen. Raflýsing var sett í vél
bátaroa á árurouim 1928-1930.
Hlustunar- og tilkynningar-
skylda var tekin upp í Eyjum
árið 1943 og stóð skipstjóra
og stýrimannafélagið Verðandi
fyrir því. Jóroas Siguirðbison frá
Skuld var þá ráðinn á talstöð-
ina og fyrstu tvö árin borg-
aði Bátáábyrgðarfélag Vest-
maronaeyja laiuin hainis. Eironig
var því komið á að 5 bátar
í einu höfðu opna talstöðina
allan sólarhringinn og allir bát
ar sem ekki voru komnir að
landi fyrir klukkan 8 á kvöld-
in áttu að láta Vestmannaeyja-
radíó vita um sig. Hefur þessi
ákylda haldizt síðán í Eyjrom.
SKIPSTJÓRA OG
STÝRIMANNAFÉLAGIÐ
VERÐANDI
Skipstjóra og stýrimannafé-
lagið Verðandi var stofnað 27.
nóv. 1938. Það lét fljótlega að
sér kveða með allt sem verða
mátti sjómönnum til öryggis og
hægðarauka. M.a. barðist það
fyrir uppsetningu vita og merk
ingu veiðarfæra auk margs er
varðaði öryggi sjómannsins.
Grjótsýninshom og myndir úr
hafnalífi þjóðarinnar. Þór var
upphafið að landhelgisgæzlu ís
lendinga.
BÁTAÁBYRGÐARFÉLAG
VESTMANNAEYJA FYRSTA
VÁTRYGGINGARFÉLAG
LANDSINS
Sjósóknin í Eyjum hefur
ávallt verið stunduð af miklu
kappi, en oft vonu lílkia höigigvin
stór skörð í raðir sona Eyj-
anna. Hin tíðu sjóslys sem oft
Úr sýningardeild Útvegsbænda
miðju er nót með Ingólfsbotni.
reyndar við Eyjar árið 1919.
Síldveiðar með herpinót voru
fyrst reyndar árið 1924 af Ey-
vindi Þórarinssyni á Laxfoss,
en þær gengu illa og voru
ekki reyndar aftur fyrr en 1944
er Gotta VE aflaði vel í herpi-
nót fyrir Norðurlandi. Þá nót
Gottu hafði Ingólfur Theódórs
son netagerðarmeistari útbúið
og teiknað. Nýjasta framtak
Ingólfs er Ingólfsbotn, sem sett
ur var í nokkrar síldarnætur
s.l. vetur og reyndist mjög vel.
félagsins. Athafnalífsmyndir, b áta- og veiðarfæralíkön. Fyrir
Ljósmynd Mbl. Sigurgeir.
FYRSTU
GÚMBJÖRGUNARBÁTARNIR
Á fundi i Verðanda 1945 var
fyrst vakið mális á gildi gúm-
björgunarbáta af Sighvati
Bjarnasyni skipstjóra. Átti það
mál lengi erfitt uppdráttar hjá
ráðamönnum þeirra mála í
Reykjavík og litlum skilningi
að mæta þar til notagildi þeirra
sannaðist með björgun manna
af Veigu VE og Guðrúnu VE.
Þá fyrst var það viðurkennt
að líklega væri betra að hafa
gúmmíbjörgunartæki á minni
fiskibátum, heldur en ekki
neitt eins og verið hafði.
urðu, sérstaklega á tímum ára-
skipanna og litlu vélbátanna
urðu til þess að menn bund-
ust samtökum í Eyjum og stofn
uðu strax árið 1862, fyrsta inn-
lenda vátryggingarfélagið Báta
ábyirgðarfélaig VesbmaMnaeyja,
sem starfar eimn af fullum krafti.
ísfirðingar höfðu reyndar
nokkru áður gert tilraun í svip
aða átt, en hún fór strax út
uim þúfur. Árið 1900 vorni 12
áraskip í tryggingu hjá félag-
BJÖRGUNARFÉLAG
VESTMANNAEYJA
Björgunarfélag Vestmanna-
eyja vair stofnuð 1918 og hófst
það handa uim ýmisar ráðstafain
ir til öryggis í sjávarútvegsmál
um. Björgunarfélagið lagði í
það stórvirki að kaupa varð-
Skip til þess að verja Eyjabáta
ágangi erlendra skipa og vera
jafnframt björgunarskip. Var
það varðskipið Þór, fyrsta varð
skip íslendiroga og keypti Björg
unarfélagið það á 272.427. þús.
kr. Á árunum 1922—1926 tók
Þór 131 Skip í landlheligi og roáimu
sektargreiðlsilur um 1 milljón kr.
Þór leitaði á þessum tíma 80
sinnum að bátum, dró að landi
40 skip, flutti farþega í 73
ferðum og auk þess vörur og
póst. Kaupin á Þór sýna gjörla
þann stórhug sem Vestmanna-
eyingar hafa svo oft sýnt í at-