Morgunblaðið - 10.07.1969, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. JÚLÍ 10619
15
Charles
CHARLES Diokens er og var
og verður etf til vill len.gi vin
sælasti höfundur Englendinga.
Líf hans sjálfs var utm margt
efniviðuir rita hams og þar er
að leita kveikjunnar að verk-
um hans. Dickens var kom-
inn af millistéttar fólki. Amma
hans hafði lengi verið ráðs-
kona hjá lávarði nokkrum og
hún var sögð ágæt sögukell-
ing, Dickens minnist hennar
sem bann og var hiállf-smeyk-
ur við hana, fas hennar og
framkama var mótuð af starfi
hennar meðal yfirstéttarinnar.
Þessi amma Dicens lézt 1824
og arfleiddi syni sína að nokkr
um fjármunum. John faðir
Dickens hlaut minni arf en
eldri bróðir hans, William, og
var ástæðan isú að m‘óður hains
þótti hann latur og hyskinn.
John var reyndar ekki lat-
ur, en fljóthuiga og óheppinn,
hann átti stöðugt við mjög
óhægan fjárhag að búa og
lifði ætíð um etfni fram, laun
hans hjá flotanum voru 1‘ág,
en þar vann hann sem skrif-
stofumaður. Eiginkona hans,
Elisabeth fædd Barrow, var
dóttir skrifstofustjóra í launa
deild flotans. Charles var ann
að barn þeirra hjóna fæddur
6. febrúar 1812. Hann var
skírður Charles, John, Huff-
man. Um sumairið fluittdist fjöll-
skyldan í lakara húsnæði, fjár
hagsvandræði ollu þessu og
hinum tíðu búferlaflutningum
sem fjölskyldan stóð í lengst
af. 1817 fékk John betur laun
;aið stanf í flotahötfnónni Chait-
ham.
Það var sólskin og sunn-
an viindur, þegar fjöilskylda
John Dickens kom til Chait-
ham. Fjölskyldan fékk ágætt
hús til umráða. Minningar
Dickens frá þessu tímabili eru
ljúfar og notalegar. Hann not
ar ýmsar pensónur, sem hann
kynntist á þessum slóðum, sem
sögupensónur, og það átti etft
ir að endurtaka sig. Höfund-
ur þessarar bókar Christo-
pher Hibbert: The Making of
Charles Dickens, sem getfin er
út af Longmans í London,
rekur persónusköpun Dickens
með því að segja ævisögu
hans. Hann hefur sankað að
<sér öllum fáanlegum heimild-
um um æsku Dickens og allt
til þess að hann er orðinn
vinsæll rithöfundur. Hann sýn
ir á hvern hátt Dickens vinn-
ur úr æskuminningum sínum
og hvetns koniatr áhrif þessar
minningar höfðu á hann sjáltf
am, sam ritlhöfumd og miamn-
eskju.
Dickens lifði barnæsku sína
í Chatham. Þar var hann í
fyrsta sinn settur í skóla, þá
sex ára gamall. Minningar
hans um skólann varða eink-
um grimma, andstyggilega
tík, sem kom ætíð geltandi
og glefsandi á móti krökk-
umum þegar þau komu í s'kól-
ann. Dickenis minntist þessa
kvikindis allt sitt líf. Skóla-
stýran sjálf var þó ennþá
amd'sityggileigtri en humid-
tíkin. Þetta var tröllvaxin
beinasleggja „klædd svörtu,
og lyktandi af ódýru ilmvatni.
Hún hafði þann sið að lemja
í höfuð krakkanna með lopp-
unni til þess að fá rétt svör
við spurminlgumium. Diokems
minntist skólanis í ræðu, sem
hann hélt skömmu fyri.r and-
llát mift: „Ég áteiit að bókstatf-
ir og stafrófskver væru að-
eins gemð til þess að kvel'ja
mig með og því áleit ég prent
ara vera einhverja verstu
fjandmenn mína. Eg minnist
þess vel, að þegar tekið var
að kenna mér bænir og mér
var sagt að biðja fyrir fjand-
mönnum mínum, að ég bað
heitt og innilega fyrir prent-
urum, því að um þetta leyti
éleit ég þá verstu óvini mína.
Þegar ég sé stafrófskver, minn
ist ég aJltaf þessara tíma.“
„Dæmisögur þær semþessi
Dickens
kvenpersóna sagði börmunuih
til þeiss að etfla siðgæðiskennd
þeirra, fjölluðu venjulega um
óþekka lata drengi, sem ekk-
ert vildu læra og létust oft-
ast af slystförum eða voru
étoir atf óangadýnum, ljón-
um eða bjarndýrum."
Hibbert rökur minninga-
þræðinia frá Chaitlhiam ýmis
rít Dickens, svo sem Piök-
Charles Dickens.
wick o. fl. Þarna var fjöl-
skrúðugt mannlíf og litauð-
uigt, hampuir, tjaira og tóbak
voru ilmefni staðarins og há-
vaðinn frá skipasmíðastöðinni
hljómliistin.
Mary Weller fóstra hans
og krakkanna sagði vel frá
og hún sparaði ekki að segja
Dickens hryllingsisögur, sem
hið frjóa ímymdunarafl drengs
ins, gerðu enn hryllilegri.
Hann vakti oft skjálfandi og
titrandi atf hræðslu, eftir að
barnfóstTan var löngu far-
in. Leikhúsið í Chatham hafði
svipuð áhrif á drenginn, þar
voru sýnd hin margvíslégu
leikrit og hann gleypti þau
í sig. Leikritin, hryllingssög-
urnar og flothöfnin með öllu
sínu fjölskrúðuga mannlífi
frjóvguðu ímyndunaraflið og
skerptu athyglisgáfuna.
Annar kafli rits Hibberts
fjallar um ömurlegasta tíma-
bil í lífi Dickens. Fjölskyld-
an flutti frá Chatham til Lond
on 1822. Áis-tæðan voru efna-
haigsörðuigleikar Jahnis Dick-
enis og nú var komið að skulda
dögunum, John var settur í
skuldafangelisi og Charles
varð að fara að vinna í skó-
svertugerð meðal úrkastsinis.
Þetta voru ömurlegir tímar
og höfund-ur tengir reynslu
Charlesar frásögnum ýmissa
rita hans. Dickens reyndi síð
ar að gleyma þesisu tímabili
og hann minntist aldrei á
það við meinn. Dickens fer
atftur í skóla 1824, Hibbert
dregur upp margar hliðstæð-
ur við skólaveru hans úr
skáldsögum hans. Ótti hans
um að upp kæmist um fang-
elsisdvöl föður hans var hon
uim sífeflild kvöl, hanin taldi sig
alltatf til efri laga þjóðfé-
lagsins, en var aldrei örugg-
ur, öryggisleysi æskuáranna
var honum stöðug svipa til
öryggisleitar. Skólavera hans
í Wellington House Academy,
ein/kaskóla í London, var hon-
um til lítils fagnaðar. Kenm-
ararnir urðu honum síðar
skáldsögu persómur og skóla-
stjórinn einnig. Meginhluti
þessarar stéttar voru ýmist
famtar eða aumingjar, eða þau
voru kynni Dickens af stétt-
inni. Skólastjórarnir, heimsk
og fégnáðug fífl eða illmenni
og kunnáttu og kennslu mjög
ábótavant í þessum stofnun-
um, sem þeir veittu forstöðu
eða ráku sjáltfir oftaist sem
gróðafyrirtæki.
Ekki skorti heldur helgi-
slepjuna í þessum stofmm-
um, biblíulestrar og sálma-
sönigur var iðkaðtur af mikíL-
um krafti og kirkjugöngur á
hverjum helgidegi. Lýsingar
á skólum er að finna í mörg-
um ritum Dickems og þá helzt
í David Copperfield og auð-
vitað í Nicholas Nickleby.
16 ára gamall verður Dick-
ens skrifstofu sendill og síð-
ar skrifari og fréttamaður.
Höfundur tengir reynslu Dick
ens þessi ár bókum hans. Fáir
hafa þekkt Lundúni jafn vel
og Dickens á þessum árum
og hann hafði augu og eyru
sannarflega opin. Hið litauð-
uga og kátlega mannlíf Lund
úna vakti stöðugt forvitni
hans og áhuga. Lundúnir um
1830 var borg í útþemslu,
borgarbúum fjölgaði mjög á
þeissum árum og 18. öildin
hafði ekki ennþá vikið að
fullu fyrir þeirri 19. og iðn-
by'ltingunni. Það var mikil
gróska í viðskiptalífiiniu, lög-
fræðingar hafðu nægan starfa
og verzlunarþjónar og skrif-
airair eða skrdfstotfumenn vonu
stéttir í örum vexti. Dickens
vann einnig á skrifstofum og
kynntist vel hugsunarhætti
og lífsháttum skritf'airiaininia,
hianin segiir einhvens staðar:
„Hainn uinidiraðiist hvað Skritf-
stofuimaðuirinin gæti hatfa vea>
ið áður en hiamm vairð dkritf-
istotfumiaðiutr".
„Sá, sem verður þreyttur
á London, er þreyttur á líf-
inu“, sagði dr. Johnson. Það
var á 18. öld. Á dögum Dick-
ens var fjölbreytni mannlífs-
ins í þessari borg enn meiri.
Þarna var saman komið það
bezta og versta, geysiauður
og skínandi fátækt, fagurlítfi
og viðbjóðslegasta spilling,
þarna ægði saman grandvör-
um sómamönnum og illvígum
óþökkum og föngum, gáfiu-
mönnum og fítflum.
Þegar Dickens var 21 árs,
fékk hann starfa, sem blaða-
maður hjá „The Morning Chr
onicle", þetta var frjálslynt
blað og taldi-st sæmile'gt frétta
blað. Dickens ferðaðist víða
um England á vegum blaðs-
ins, fylgdist með kosninga-
fundum og kosningum og lýsti
þes'SU eiukar ldðlega í frétta-
dálkum blaðsins. . Milli þess,
sem Dickení ferðaðist um
landisbyggðina, dvaldist hann
í London og kynnti sér líf
manna og háttu. Hann kynnt-
ist „putobuinum“, leilkhúsunium
og ’um þetta leyti birtist fyrsta
saga hans í „The Monthly
Magazine". Eigandi tímarits-
ins skrifaði honum og bað
hann um efnd í tímaritið. Dick
ens tók sér höfundarnafnið
„Boz“.
1836 var happaár fyrir Dick
enis. Hann kvæntist Cather-
ine Hogarth og Pickwick tók
að koma út, í heftum. Fyrst
í stað seldust þau ldtið, að-
eins um 400 eintök, en með
þriðja og fjórða heftinu jókst
salan og náði 40.000 eintök-
um. Þetta var óhemju sala
og Pickwick og Dickens urðu
frægir á einni nóttu. Allir
lásu Piekwick, fátækir verka
menn, sem voru svo snauðir,
að þeir gátu ekki séð af ein-
um shilling fyrir hvert hefti,
slógu sér saman og keyptu
’áskrift, síðan las einn upp-
hátt úr heftinu fyrir hópinn,
læknar lásu Pickwick á leið-
inni í sjúkravitjanir, dómar-
ar í dómssölum og béztu
gagnrýnendurnir luku upp
einum munni um ágæti verks
ins.
Útgeflendur tóku nú að óska
eftir handribum og útgáfurétti.
Dickens lagðist ekki á lárvið
þrátt fyrir velgengni sína og
samdi við þá. Hann unni sér
engrar hvíldar, skrifaði og
skrifaði. Atvik og örlög hans
nánustu urðu honum efnivið-
ur til nýrra verka og bann
varð vinsælli og vinsæili, tekj
ur hans af höfundarlaunum
stórjukust og hann átti oft-
lega í stappi við útgefendur,
sem voru stirðir til útláta, en
hann hafði mjög góða aðstöðu
virasældirnar. Hann vissi
hvað peningar þýddu, hann
mundi vel dvöl sína í skó-
svertuverkstæðinu og skulda
fangelsið.
Höfundur rekur mótunar
sögu Dickens og þau örlög,
sem hann skapaði sér sjálf-
ur. Hann eltist löngu fyrir
tímann, hann var þreyttur á
fjölskyldu sinni og leitaði
sininair ‘glötuiðu æsíku þar sem
hana var ekki að finna.
Siglaugnr Brynleifsson.
Við Reynimel
Til sölu er glæsileg, næstum ný 3ja herbergja íbúð á hæð í sambýlishúsi við Reynimel. Innréttingar af beztu gerð.
Vönduð innflutt teppi á gólfum. Laus fljótlega.
Arni stefAimsson, hrl. Málflutningur. Fasteignasala. Suðurgötu 4. Sími 14314. Kvöldsími 34231.
Cistihúsið VARMÁ
í Mosfellssveit
Tökurn á móti dvalargestum til lengri og skemmri dvalar,
sundlaug og gufubað er á staðnum.
Hestaleiga tekin til starfa. — Símar 66156 og 66195.
GISTIHÚSIÐ VARMA.
Útboð
Vegagerð ríkisins óskar eftir tilboðum i skurðgröft við endur-
byggingu Suðurlandsvegar í Ölfusi.
Útboðsgögn verða afhent á föstudag á Vegamálaskrifstof-
unni, Borgartúni 7, gegn 1000 króna skilatryggingu.
Vegagerð ríkisins.
Yíirhjúkrunarkona (-ntaður)
I Landspítalanum, svæfingadeild, er staða yfirhjúkrunarkonu
(yfirhjúkrunarmanns) laus til umsóknar frá 1. ágúst 1969 að
telja.
Umsóknir með upplýsingum um nám, fyrri störf og aldur
sendist til stjórnarnefndar rikisspítalanna, Klapparstíg 26,
fyrir 22. júlí næstkomandi. Allar nánari upplýsingar um stöðuna
gefur forstöðukona Landspítalans á staðnum og í sima 24160.
Reykjavík, 8/7 1969.
Skrifstofa ríkisspítalanna.
Múrorar — húsbyggjendur
Hjá okkur fáið þið hin vinsælu sjávarefni:
SAND OC MÖL í steypuna.
Pússningarsand bæði grófan og fínan.
S KELJASAND til fóðurs. áburðar eða fegrunar.
Fyllingarefni í götur og grunna.
Kynnið ykkur hagstætt verð og efnisgæði.
BJÖRCUN HF.
Vatnagörðum — Sími 33255.
Laus staða
Staða vélgæzlumanns við Mjólkárvirkjun í Vestur-ísafjarðar-
sýslu er laus til umsóknar.
Æskilegt er, að umsækjendur hafi vélstjóra- eða rafvirkjapróf
með framhaldsmenntun.
Laun samkvæmt hinu almenna launakerfi starfsmanna ríkisins.
Staðan veitist frá 1. september 1969.
Umsóknir ásamt upplýsingum um menntun og fyrri störf send-
ist starfsmannadeild fyrir 10. ágúst 1969.
RAFMAGIMSVEITUR RÍKISINS
Laugavegi 116, Reykjavík.