Morgunblaðið - 02.11.1969, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. NÓVEMBBR 1969
Tækni og vísindi
a _
I umsjá Björns Rúrikssonar
Brezkur flugvélaiðnaður og breytt
viðhorf í flugmálum Evrópu
1 ÞESSAKI grein er ætlunin að fjalla nokkuð um brezkan
flugvélaiðnað nú á tímum, í stórum dráttum að vísu, því
ekki er hægt að gera svo viðamiklu efni nein viðhlítandi
skil í stuttri grein sem þessari.
Nú þegar áttundi áratugurinn
er að ganga í garð, hafa margar
þjóðir Evrópu tekið upp nýja
stefnu í flugvélaiðnaði, sem sé
þá, að sameina ekki aðeins fram
leiðslufyrirtæki heldur og að
sameinast um stórar áætlamr í
flugvélasmíði og skipta með sér
verkum í ýmiss konar rannsókn-
unn. Ýmsar ásitæðiur lig'gja þessiu
til grundvallar. Breyttir tímar
kalla á hraðari og kostnaðar-
minni úrdaiuign vertkeifna og betra
skipulag framleiðslu. Ekki má
heldur gleyma því, að evrópsk
flugvélasmíði á sífellt við erfið-
ain kieppiiniaiut að etja þair siem er
flugvélaiðnaður í Bandaríkjun-
um.
Segja má að Bandaríkin hafi
fram til þessa verið mjög mikils
ráðandi á heimsmarkaðnum, þeg-
air sala á flugvélum hefur átt í
hlut, og er þá alveg sama hvort
um er að ræða herflugvélar ell-
egar vélar til farþegaflugs. Ekki
vil ég segja að þetta stafi af
minni möguleikum flugvélafram-
leiðenda í Evrópu að koma fram
leiðslu sinni á markað, heldur
miklu fremur af þeirri aðstöðu,
sem þeiir hafa verið í til þessa.
Hönnun flugvéla og framleiðsla
er ekkert áhlaupaverk og ekki
hvað sízt, þegar höfð er í huga
sú staðreynd að alls er óvíst um
hvemig sala framleiðslunnar
komi til með að ganga. Mikið
fjármagn þairf til, en gnægð þess
hefur verið fyrir hendi vesrtan-
hafs. Með þetta í huga hafa
flugvélaframleiðendur í Evrópu
tekið upp hina nýju stefnu.
Ef blaðað er í gegmium skýrsi-
ur um flugvélakost flugfélaga
ininiam IATA (ein í þeim samtök-
um eru nær öll stærri flugfélög
veraldar) sést fljótt að megnið
af vélum þeim, sem 'élögin hafa
til umráða eru bandarískar vél-
ar (aðaill. Douiglais og Boeirng).
Sömu sögu er að segja, þegar
skýrslur um tegundir og fjölda
herflugvéla er að ræða. Þar er
sama uppi á temimgimum.
En ef athugaðar eru pantanir
síðustu ár frá hinum ýmsu flug-
félögum heims sézt svo ekki verð
ur um villzt að greinileg aukn-
ing hefur orðið á pöntun
Evrópskra flugvéla í hlutfalli
við bandarískar. Fransk-enska
Concorde áætlunin á stóran þátt
í þessari þróun, sömuleiðis BAC
One-Eteiven og Foikkier Friemd-
ship. Nú hafa verið pantaðar um
100 flugvélar af Concorde-gerð,
en talið er að markaðsþörf hljóð
frárra farþegaþota sé um 300
vélair á allra næstu árum. Ekki
þarf að óttast mikið utpa sam-
keppni af Bandaríkjanna hálfu,
a.m.k. ekki fyrst í stað, því að
á þessu siviði hafa þau greinilieiga
dnegizt aftur úr Evrópu. Rússar
hafa smíðað eina hljóðfráa þotu
til farþegaflugs, Tupolev TU-144.
Áætlað er að taka hana í notk-
un á næsta ári, en fyrstu Con-
corde vélainmar verða afhentar
flugfélöigum 1971. Aftur á mióti
er ekiki búdisf við að samibæirillieg-
ar bandarískar flugvélar komi á
markaðinn fyrr en í fyrsta lagi
1975—6. Þykir mörgum ef til vill
undarlegt að svo skuli þetta
vera, en i og með er þetta vegna
þess að framleiðslufyrirtæki þar
hafa beitt sér að mestu fyriir ým-
iss konar nýjungum í herflug-
tækni, þau hafa haft nóg að gera
í sambandi við geimferðaáætlun
Bandaríkjanna og þau hafa
þurft að anna irananlandsþörf-
inni fyriir þotur til millilangs
flugs (svo sem Boeing 727, 737
og Douglas DC-9). Einnig diafa
þau þurft að sjá Bandaríkjaher
sífellt fyrir flugvélum og tækj-
um. Svo og hafa stjómmála-
ástæðuir átt hlut að máli
Bretar skipuðu sér mikilvæg-
ar siesis í filluigirraáliuim Evrópu, þeg
ar skrúfuþotan Vickers Vis-
ooutrat kom á marjkiaðimn 1952.
Þegar hér var komið sögu, var
þörfin fyrir endurnýjun flug
vélakosts flugfélaganna orðin
brýn. Hér var komin fram á sjón
arsviðið flugvél, sem gat leyst
hinar ýmsu tegundir skrúfuvéla,
af hólmi, auk þess að vera bú-
in tæ'kmiiileguim nýjuinigiuim svo
sem jafnþrýstikerfi í farþega-
klefa. Að flugvélinni höfðu ver-
ið lögð drög á árunum eftir síð-
airi heimsstyrjöldina. Vélin varð
þegar óhemjú vinsæl og á næstu
ánum vomu amíð'aðair uim 450 siliik
ar (series V.700 og V.800). Þeg-
air 'svo Boeinig og Etouiglais þot-
urnar komu til skjalanna 1957
og 8, höfðu Vickers Armstirong
verksmiðjurnar haft í undirbún
ingi eins konar arftaka Vis-
count, stærri vél og gerða sér-
staklega fyrir lengri flugleiðir
en hún. Þegar þessi vél, Van-
guard, kom á markaðinn 1961
voru þoturnair orðnar svo til alls
ráðandi á lengri flugleiðum,
enda seldist lítið sem ekkert af
vélinni og aðeins til tveggja flug
félaga og þeinra innan brezka
sajmveildiisiiins, Britislh Eruopean
Airwa/ys og Air Caniada.
B.O.A.C. aranað tveggja
stærstu flugfélaga Bretlands hóf
filiuglferðir mieð þotuim á áætilium-
arleiðum árið 1952. De Havill-
and Comet, en svo nefndist þot-
an, hefði getað valdið straum-
hvörfum í farþegaflugi, en tíð
slys, sem síðar kom á daginn
I ð stöfuðu af málmmþreytu búks-
iirus, korau í veg fyrir að þotam
yrtði raoituð að oolklkiru máði fiyrr
en seinna. En þá voru banda-
rísku þotumar komnar til skjal-
anna.
Þrjú mestu flugiðnaðarfyrir-
tæki í Bnetlandi í dag eru Rolls
Royce Limited, British Aircarft
Ooirporatiiom oig Hawfaer Siddie-
ley Aviation Limited. Hin tvö
síðamefndu eru raunair sam-
steypur. Stærstu hluthafar í
BAC eru Vickers Armstrong,
Engllfisih Eiiectrdc og Rolllis Royce,
En Avro, De Havilland og West
land íramleiddu áður þær flug-
véiar siem Hawikier SiddieOiey
smíðar nú. Þessar tvær samsteyp
ur eru einmitt dæmi urn þá þró-
un, sem rædd er hér að farman.
Sú framleiðsla BAC, sem hefur
einna bezt selzt er þotan BAC
Onie-Efevem. Hún tekiuir uim 90
farþega í sæti og er ekki óskyld
að gerð og eiginleikum og þota
Flugfélags fslands. Afgreiddur
heifur verið stóir hiuiti af
þeim tæplega tvö hundruð pönt-
unum, sem borist hafa. Meðal fé-
laga, sem keypt hafa flugvélina
eru fjögur bandarísk flugfélög.
Fyrsta vestræna þotan, sem
keypt hefuir verið austur fyrir
Vickers Viscount. Ljósm.: Bj. R.)
járntjald, er af þessari gerð.einnig að aætlun um svokallað-
Var það rúmenska flugfélagið
TAROM, sem stóð að kaupun-
um.
Rolls Royce fyrirtækið hefur
selt hreyfla sína af ýmsum gerð-
um til flugvélaframleiðenda víða
um heim. Má nefna í þessu sam-
bandi að Canadair-flugvélar
Loftleiða eru búnar hreyflum af
gerðinni Tyne (og þess vegna
sjálfsagt nefndar Rolis Royce)
og Friemdslhip-vélar Fiuigiféiags-
ins, eru búnar hreyflum af Dart
gerð. Þykja hreyflarnir einhver
vönduðustu og áreiðanlegustu
tæki sinnar tegundar, sem smíð-
uð hafa verið. Árstekjur fyr
irtækisins námu 266 milljónum
punda 1967—1968.
Hawkar Siddeley hafa aðal-
lega selt farþegavélar af
Trident-gerð (rúmlega 80 stk.)
og H.S. 125, sem kallast má for-
stjóraflugvél (executive plane)
og ætluð er tímabundnum erind
rekiuim seim fiorisitjóriuim till aðstoð
ar. Selzt hiafa 2'02 vé'iar. 1»6'5 haifa
verið fliuitfcar út, þair aif 120 til
Banidiar'ílkjanoa. Þessiar 165 þoitur
jaifnigilda uim 10 milijiairðia ísil.
króna útflutningsverðmæti!
Hawker Siddeley vinnur nú
an ,,lioftiS!tiraetiis'vaigin“ (Aiirbus A.
300) í saimvinnu við frönsk og
þýzk fyrirtæki. Þetta verk er þó
nokkuð óákveðið ennþá, því
ekiki er glöiggit vitað um aiflstöðu
brezku rilkisstjórnariranar. Búizt
er þó við að línumar skýrist
innan skamms.
Fjöldi annartra brezkra fyrir-
tækja mætti nefna héir á ýms-
um sviðum flugtækninnar, en ég
læt hér nægja að geta tveggja
stórra, Plessey og Decca. Pless-
ey flramfeiðiir taekii alilt flriá plöfcu
spilurum til fullkomnustu flug-
leiðsögu-, fjarskipta- og radar-
kerfa. Svipaða sögu má segja
um Decca. Flestir hér á landi
þekkjia niafn þesis veigiraa hljóm-
plafcnanna, sem það gefur út.
Hér hafa verið rakin helztu
afcriði siem lýsia sitöðiu oig viðhiorf-
um brezkra flugtækjaframleið-
enda í dag, en ekki hefur verið
verið vikið að öllu, sem máli
sikiptsir, 't.d. smíði smáfliugvéla, en
í þeirri grein hefur talsvert
gróska verið undanfarið. Yrði
helzt að fjalla um þau mál sér-
staklega, en það verður að bíða
seinni tíma.
De Havilland Comet. Ljósm.: Bj. R.)
★ Á tímabilinu 1959—1969 hefur farþegaflugvélum, sem eru í
notkun hjá hinum 116 affildarríkjum ICAO (Intemationol
civil aviation organization), fjölgaff um 37 af hundraffi. A
þessum 10 árum hefur þeim fjölgað úr 4941 í 6771 og flutn-
ingar í lofti hafa fjórfaldazt. Hlutföll vélagerffanna hafa
einnig gjörbreytzt. Ariff 1959 voru 84% flugvélanna skrúfu-
vélar, 13% skrúfuþotur og aðeins 3% þotur. Samsvarandi
hlutfall 1968 var: Þotur 43%, skrúfuþotur 20% og skrúfu-
vélar 37%. Athyglisvert er, aff rúmlega 900 Douglas DC-3
Dakota (en þær voru fyrst teknar í notkun 1935) eru enn
i notkun 1968 effa 14% allra vélanna.
Af hinum 4008 þotum sem höfffu veriff pantaffar fyrir árs-
lok 1968 voru 1966 af Boeing-gerff, 1174 frá Douglas og 236
frá Frakklandi og 19 frá Hollandi.
+ Aff sögn ísraelska sendiráffsins í París hafa Sovétríkin séff
Arabaríkjunum fyrir 700 orrustuflugvélum síffan í Sex daga
stríffinu. Formælandi sendiráffsins kvaff verffmæti þeirra
vopna, sem Aröbum hefffu veriff látin í té síffan þá vera 2850
milljónir dollara effa 250 milljarffar LsL króna.