Morgunblaðið - 03.12.1969, Blaðsíða 14

14
MORiGUNlBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. DESEMBER 1)969
JMwgttiifrlfifrifr
Otgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald kr. 165.00
I lausasölu
H.f. Arvakur, Reykjavík.
Haraidur Sveinsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjóifur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Arni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Srmi 10-100.
Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
á mánuði innanlands.
kr. .10.00 eintakið.
NORRÆNI
MENNINGARSJÓÐURINN
í fundi Norræna félagsins í
síðustu viku gaf Ólaf-ur
Björnsson prófessor margvís-
legar upplýsingar um starf-
semi Norræna menningar-
sjóðsins. Lagður var grund-
völlur að stofnun hans með
samþykkt Norðurlandaráðs
árið 1965, en fundur ráðsins
var þá haldinn hér í Reykja-
vík. Árið 1956 var fyrst veitt
fé úr sjóðnum og þá aðeins
sex hundruð þúsund danskar
krónur. En strax árið eftir
var framlagið hækkað upp í
þrjár milljónir dansikra
króna. Nú í sumar ákváðu
menntamálaráðherrar allra
Norðurlandanna að beita sér
fyrir því að framlagið til
menningarsjóðsins verði
hækkað í fjórar milljónir
króna á árinu 1970 og í fimm
milljónir danskra króna árið
1971. Ráðstöfunarfé sjóðsins
á árinu 1971 verður því um
60 milljónir íslenzkra króna.
Menningarsjóðurinn er
byggður upp af framlögum
allra Norðurlandaþjóðanna.
Greiða Svíar 37%, Danir
23%, Finnar 22%, Norðmenn
17% og íslendingar 1%.
Verbefni Menningarsjóðs-
ins er, eins og kunnugt er, að
styrkja norrænar fram-
kvæmdir, sem gerðar eru í
eitt skipti fyrir öll, t.d. útgáfu
starfsemi, námskeið, vísinda-
ráðstefnur, upplýsinga- og
kynningastarfsemi og gera
álitsgerðir um samnorræn
viðfangsefni.
íslendingar leggja eins og
áður er sagt, fram 1% eða 30
þúsund danskar krónur á ári.
En veittir hafa verið ýmsir
styrkir úr sjóðnum hingað til
íslands. Árið 1968 voru t.d.
veittar úr sjóðnum 100 þús.
d. krónur til málvísindaráð-
stefnunnar, sem haldin var
hér á sl. sumri. Bókasafn
Norræna hússins fékk 75
þúsund danskar krónur til
bókakaupa. Á þessu ári voru
veittar úr sjóðnum 100 þús.
danskar kr. til málvísindaráð
stefnu, sem hér var haldin, og
50 þúsund krónur til kaupa
á bókum í Norræna húsið. Þá
var veittur 50 þúsund króna
styrkur til norrænnar lista-
hátíðar, sem átti að halda hér
sl. sumar, en var frestað til
næsta árs. Ennfremur fékk
Odinleikhúsið 40 þúsund
danskra króna styrk til ís-
landsferðar. Ýmsar lægri
styrkveitingar hafá verið
veittar til aðila á íslandi.
Starfsemi Norræna rnenn-
ingarsjóðsins er hin merkasta
og á áreiðanlega eftir að þró-
ast og færast í aukana á kom-
andi árum. Frá því að hann
var stofnaður hafa framlög
til hans hækkað úr sex hundr
uð þúsund dönskum krónum
árið 1956 í fimm milljónir
danskra króna árið 1971. Er
óhætt að fullyrða að menn-
ingarlífi norrænna þjóða
muni í framtíðinni verða
verulegur styrkur að starf-
semi sjóðsins.
Menntun og atvinnulíf
Ý hinni glöggu og athyglis-
verðu ræðu, sem Jónas
Kristjánsson, ritstjóri, flutti á
fullveldishátíð stúdenta 1.
desember, gerði hann að um-
talsefni menntun og atvinnu-
líf og benti á, að æðsta
menntastofnun þjóðarinnar
væri að verulegu leyti ein-
angruð frá atvinnulífinu. Há-
skóli íslands leggði mesta
áherzlu á menntun embætt-
ismanna og málamanna.
Síðan vakti Jónas Kristjáns
son athygli á hinu nána sam-
bandi menntastofnana í
Bandaríkjunum og atvinnu-
fyrirtækja þar í landi og
sagði: „En við eigum ekki
auðvelt með að veita okkar
málum í svipaðan farveg og
Bandaríkjamenn hafa gert.
Ein hindrun okkar er sú, að
hugarfar skóliafólks hér á
landi er tiltölulega andsnúið
atvinnulífinu. Það nýtur ekki
í þeim hópi sömu virðingar
og frístundir, fagrar listir eða
embættismennska. Ég hef ver
íð að vinna að athugun á,
hvaða stéttir þjóðfélagsins
njóti mestrar virðingar. Þessi
athugun bendir til, að em-
bættismenn og þeir háskóla-
menn, sem ekki koma nálægt
atvinnulífinu, séu þeir, sem
mests álits njóta. Stjómendur
stórra fyrirtækja standa þeim
langt að baki í þessu efni.“
Enginn vafi leikur á því, að
hér grípur Jónas Kristjáns-
son á einu mesta vandamáli
í okkar þjóðfélagi. Af ein-
hverjum ástæðum hafa at-
vinnuvegimir ekki laðað til
sín bezt menntaða fólkið. Það
leitar tiil opinberra aðila í
embættisstörf eða önnur
áþekk störf.
Á næstu ámm hljóta verkefn
in í skólamálum og atvinnu-
málum ekki sízt að beinast
að því að skapa nánari tengsli
milli menntastofmana og at-
vinnulífsins. Það er megimfor
senda þess, að okkur takizt
að tryggja framfarir og batn-
andi lífskjör í landinu til
frambúðar.
Italía
á barmi stjórnleysis
EFTIR
MAGNÚS SIGURÐSSON
Italía steodiuir á bairmi stjóimflieysiis. 1
imöng ár hieÆuir eklki kioim,ið bar tii jiaán
umifainigsimifciMia ag útbreiddra verkflaililia
ag í baiuisit. Ein Iþað enu ekfci bara verk-
föll, sem eiintoenint hafa ástamidiið. Svo
miilfciil ófcyrrð beáuæ rítot í þjóðféliaigiiniu
aflimennt, að leita verður -atftur til ár-
aninia eftir fyrri hettmisisrtyrjöiid tii þiess að
fininia siamiambiurð ag hefur þó mikii
þjóðfólaigsiófcymð toomiitð upp í iiajnidkiiu
aflltaf öðrtu bverjiu unidanáardn ár. Afiiog
ag siagsmái mállllá öifgiaisimna tii vimisitri
ag hæigri sín í milili emu dagilegur við-
burðuæ ag hvað eftir anniað heáur knm-
ið til harðna átakia við iöginegljunia, er
hún hefuæ reynit að baflda uppi röð ag
raglu. Fyriir Sfcömimu kiorn til ailisíhierjair
venfcflalflB sem stóö í sóiarhrinig og var
þá ilöigreigliumiaðiur dnepinn í Tarino.
Hinn alimiennia borigara þjiafaar kvíðinn.
Hvetnsu llenigii gletur þetta haildið svo
áifriaim? Vanmiáttiur rílfcisivalidisins gagn-
vaint gfliunidroðianmim birtisit honum á
hverjium dagi og það er enigin flurðia, þó
að flóflfc beri áistamidið nú samian við
ástaniddð við vaiidiatöfcu Musisiofliniiis. Þessu
haiusti heflur á Ítafl'íu verið gefið niafnið
Heita haiustið ag á sinn hátt er sú lýs-
inig svo sanniairifleiga rétt.
A'ðdnaganidianis er að ieita tii þesis, að
í júlí s£L klofniaðd einm stjárnianflioiklkiur-
iinn, sósíalisitafiliöfckiuirinn, sem flotið
hafði forystu Piiertiro N'enmis. í>ar mieð
var saimsteypuistj'órn Mariamo Rurnors
Æorsætiisréðherra, dauðadiæmd. Það tókst
eklfai að myndia aðra siaimistieypuBtjóim,
sem bafðíi þingimieirihQlutia að baifci sór, en
Riuimor myndaði að nýju stjórn, mimmi-
hllutastjóm, sem áðeimis bafðd alð baki
sér stuðnirug kristiieiga diemótoraitaiflliakks-
inis. Ölflum var ijóist, að þessi stjóirn gæiti
aðieinis sietið að völidum tii bréðabirtgðia.
En hún sdtur emm, því að ekki hafa kiom-
ið fram nieinir mögiuteikiar á xniynidun
mieirihiuta stj'órnar. Eniginn eiinm stjóim-
málaflllokikuir lamidsims heflur meirilhluta
á þinigi ag mifllld stjómmiáAaftoklfaanna
gamiga kflögumáilin á víxi, þammdig að á
þj'óðþimgi iamidisdms blatsdr vilð sama
sunidirunigin ag á mieðal þjióðérinnar.
Jafnwed imnan sjállfls stjónmarifllokkisins,
„Dem'oortazia Cristiania", flagar aillt í deil-
uim Minnihluta stjióm tordistiieigra demó-
fcnata 'hefur ag ekiki flenigið við nieitt ráð-
ið, þammig að ömglþveiitið beflur ríkt á
öflium sviðdnm.
Til þass að v'arpa frefaara ljósi á
ástanidið má nefna eftitníarainidi töliur:
Við mámaðamótin akit./niév. höfðu um
2S0 miflij. vinniusitunidir giatazt, en sáð-
an haifla verktföiflin verið að miaignaist enn
aiian móvemibermáttiiuð. Aukniinig þjóðár-
tiekiniainma mum að miinmista fcastd verða
2% mdinmi en hún bafði verið éætiiuð á
þesisu 'áni, siem var 6.8%. Eintoafynirtæki
jaflmt serni rítoiisfyrirtæki haifla orðið fyr-
ir gífluirttlegu taipi. Fiat-verlksimáðjuinniar
einiar sarman haifla þamnig flnamieitt
172.000 bifredðum miimnia en neiikiniað
Ihiaifði verið mieð ag safla flynirtæk'isiims
því dnagdzt sanaan, svo að niemiur tug-
um mdiiijiarða.
>að sem flóllk hef'ur einkium verið að
mótmiæfla með verkiflöflflunnjm, hvaðá stétt
sem það tdfllhey'rir, er stetfima stjiómiar-
vaidainna í húsnæð'ismóiium. Sfcomturinn
á sóimasiamflagu ílbúðairbúisn'æiðd er a/far
mitoill oig 'húgailiedigu veriið ilífct við ofciur-
Star'flsemi. Þiasisu hafa iaiuirdþagar villjað
mæta með hœfctouðum iaiumaíkröfum,
sem hjá sumium stéttarféllögium hafa
niumiið hvoriki meiria mé mininia en 70%.
HVER BER ABYRGÐINA?
En þa'ð enu efctoi einumigis bæitt fcjör
á eimstökuim sviðum, aem sfcipt hafla
mláli í barláttu vertoiflaiisimammia. Þeir eru
að mótmiæiia óstj'órn ríkiisimis. Það er
þeitta huigltafc, óstj'óm (,^n0fllgavemio“),
sem verifcflaffiismienini hafa illítoa beikif fcröflt-
um símiurn gegn,. Eim hveonsu xéttmœitur sem
málstaður þeirna er, ber þó á það að
iíta, áð rífcissitjóm Rumors ber alfls eikfci
ein ábyngðlina á því, hvemig kiorndð
er. Þar eru fyrri ríkiisistj'órnir jiafn setoar
Og raumiar hvil'ir ábyrgðin ekiki mema
að mokknu ieyti á berðum stjórniarvaid-
amma. Sumiduirflyinidið innian ítalsika þjóð-
fléflagisiras, frá himum háa tii hiinis Lága,
sem ver'ið heflur svo 'ainikiemmiarudi, er sök
þjóðfélaigslþagraannia í beiid. Ekki þýð'Lr
að hálda því flram, að sundiuriymdið sé
eimiuimgis eimkienni stéttarlbanáttu hins
fcapítáListískia þjóðtfélags, einis ag ítaiskir
Ikiamimúniiisfar hamra áspart á. Það sýn-
ir ástamidifð í Fia/t-verkismdðjunium. Starfls
manmiimir þar haifla verið á meðai bezt
settu hópa þj'óðlfóiagsinis, notið tryiggrar
atvimmu og mjög sæmiiiagma iaumiakjar'a.
Þeir eru dæmdgerðir fuflfltrúar vestræms
nieyzLulþjóðlfléiaigs, sem ektoi þekkir stoart
Fiait-verltosmiiðjumium heflur Lilka stund-
um verið Lífct við veltferðainr'íki út atf
Æyrir sig, er sé mikifl aradatæ'ðá þeinrar
himinfarópandi flátæfctair, sem rikir sums
Staðar á Itailíiu, einlkum í suðurhLuta
liamdisins. Saimt fler því fjainni, að Fiat-
verksmiðjurmar hatfi flarið vaaihiLuta atf
vertoföiflunum.
Þá má 'ekiki gieyma því, að víða á
Itaiíu hafla arðdið mikiar framtfarLr á
undiaraflamium ótrum. Hröð iðnþróun hetf-
ur átt sér sitað ag hagvöxitur í Landinu
heflur verið venutegur.
HÆTT AÐ VERA RÍKI?
Það er því efclkd að ástæðuiliauisu, að
Ciarfllo Damat Gattin, afvinnumáiiairáð-
herna, sagði íyirir skerriimistu, alð svo væri
kamið, að það væru ekkii verðmæti eins
ag kjairalbætur verífcamamiraa, aem miestu
miáflli skiptu mú, hversu mitoiLvæg sem
þær væru, heidur firaimtíð ítafllíu sem
lýðræð'Lsþjóðlféiags.
Þessii arð varu sögð í fluiMini meimimgu.
Kommúnistar hafa óspart rieynit að bag-
nýta sér verkflöifldin í póflitísikum til-
iganigi og eklki hilkað við að iýsa því yf-
ir, aö þeár litu milkflu fremuir á þau sem
réttmiaeta og 'tkmabæra atliagu gegn þjóð-
fléLagsstoipuninini en kj'ariabaráttu. Við
hiið kiommúm'ista sitamda svo hópar
troitskyista, maoiisita, aðdláiarada Che
Guievara oig flleiri stjóirnflieyisimigja, siem
þrátt fyrir flámemimi hatfa gemigið Leragst í
upþþatum ag óeirðluim, þainnág að iang
meist heflur barið á þeim.
En hiæittan er etatoi bara frá vinlstri.
Nýflais'istar bafla einnig neymt að gena
sér rraat úr ástamdimu. Þá hefiur eklki
vamtað, þeigar tifl. óairða og áffllaga hiefiur
komið. Því er hialdið fram, að þeár
stamidi í mánu samibanidi við sumia flar-
inigjia iinnian hersiinis. Orlðrómur er á
fcneiki um stormisveitir, sem ætfi sdig ©ira-
keminiiskfljæddair á aflstoeklktum sföðium
eftir að dimma tekur iíkt ag fyrir vaflda-
töku Mussialiniiis. Orðið „calameilá" eðá
otfurstarmiir vekur svipaðaini ótta ag þegar
talið berst að skirállsllátum og virð'iinigar-
Leysi ötfgasinmiamna tii vinistrL „Hvarki
öflgasiimraar eða otfluirstaimLr", saigðd bliaðið
La Sfcampa í Torino flyirir skömmu í
aðafflfyriirsögn. Sú setniimig sagir í raun-
imini afllt.
Setraimig, sem Metterraich saiglði á siín-
um tíma, hetfur verið tírnd flram atf
biöðum sögunmtar að nýju: „ítalía er að-
eins lamidflræðifllagit buigltak". Þaemig
fcamist þesisi tmaðiur, eirnn atf hieilztu stjiórn
máiamönmium éfltfunruar að orði fyrir
háLfri ainmiarrd öflid. Það, sem ruú Lætgi
iraaest við að siegja, er, að ítalía sé 'hætt
að vena ríki, sem stairtfii með verajulegum
ihætti. GagrarýruLn beiraisit gtetgn stjóminni
ag !þá einikum „stjórramáfastóttinini" í
'heiid.
Þa'ð ©r þairraa, sem þeir, eæ bezt eru
taflldiir til [þakkja, tefflja sig geta fluinidiið
uippfluatf og rætur þeisis igffluradr'oðá, sem
einlkanirat beflur öðru fremur þetta
,Jheita“ hiaust á ítafflúu.