Morgunblaðið - 03.12.1969, Blaðsíða 15

MORiGUNiBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. DESEMJBER 1969
15
BOKMENNTIR - LISTIR
BOKMENNTIR - LISTIR
BOKMENNTIR - LISTIR
Hefur allan gang
Gunnar Bjamason: ÆTTBÓK
OG SAGA ÍSLENZKA
HESTSINS Á 20. ÖLD. 384
bls. Bókaforl. Odds Björns-
sonar. Akureyri, 1969.
HESTABÓK Gunnars Bjarna-
aonar má haifa gildi tvenn. í
fyrsta lagi fræðigildi, en um það
eru fáir dómbærir. í öðru lagi
slkemantigildi, sem er smekks-
atriði.
Óhætt er að segja strax um
þessa bóík — sem er fyrsta bindi
yfirleitt; bregður stundum á
leilk, satt er það, en steppir þó
eklki fram af sér beizlinu, svo
maður reyni að tala hestamann-
lega.
„Einn stóðhesturinn var svo
óhreinn, að ég bað sýnandann
að baða hann í Rangá, svo að ég
gæti greint lit hans.“
„ . . . . bóndi með fas heims-
borgarans, listaslkrifari, —
snöggiur í hugsun og hreyfing-
um, athugull vel og hló eld-
hetjur í fornum sögum .... Hún
var fáliðuð og treysti sér eklki
til að handsama graðhestinn, og
varð það því úrræði hennar að
taka sér vopn í hönd og skjóta
graddann, sem hún síðan flutti
til hreppstjóra og tilsagði hann
í slíku ástandi".
—★—
Þetta fyrsta bindi hestabókar
Gunnars Bjamasonar skiptist í
tvo meginhluta: stanfsisögu höf-
undar og skrá um hestaættir.
Erlendur Jónsson T íniúMl?\T\íTTD
skrifar um X SUIviVlIiiiN iN 11K
af tveim til þrem áætluðum —
að hún er mjög persónuleg, og
ber alls staöar mikið á hötfundi,
sem sýnist vera orðnæfur sögu-
maður, fjörugur eins og afbragðs
góðhestur, eldheitur í sinni
hrossarækt, en að auki — og í
því felst gætfa hans sem rithöf-
uindar — ágætur penni. Gunn
ar sfkriifar aif þvílílku hisp-
ursleysi, að maður (hiýtur að
hrífast af einlægni hanis. En
þrátt fyrir hispunsleysið, er
hann aldrei óheflaður. Frásögn
hans er eins og hristingur af ís-
lenzkri sveitamenmsiku og heims
mannslegri hofmennsku, þar sem
hvorugt ber þó keim af uppgerð.
Þannig skrifar sá einn, sem hef-
ur rækilega sigrazt á feimninni
(hafi hann nokkru sinni bagazt
af henni), burtrekið yfirlæti og
strikað yfir allar veraldarinnar
móðganir og árefcstra og lítur á
allla menn eins og félaga, mis-
munandi viðfelldna, en alla
beztu drengi inni við beinið.
Allt er það nú gott og blessað.
Samt er enn ótalinn sá hæfileiki
Gunnars Bjarnasonar, sam kem-
ur honum hvað bezt að haldi
við samnimg rits sem þessa:
hann er meistari að lýsa — lýsa
hestum, lýsa mönmum, lýsa
stammingu, lýsa hverju, sem er,
snöggt og hvellt, er eitthvað sér-
kennilegt bar við. Hann ber með
sér einkenni landaðals .......“
„Við útslkipun hrossa í
Reykjavík var áhugi hans svo
mikill, að hann gætti ekki að
sér, féll í náttmyrfcri í sjó milli
skips og bryggju. Varð honum
elklki meint af, en bað um
brennivín, þegar hann kom
gegndrepa á þurrt land.“
„Það er eklki fyrir veifiskata
að eiga samislkipti við kempuna
þá, en síðar hef ég kynnzt því
að undir hrjúfu og hörðu yfir-
borði hanis býr góður drengur
og ágætur maðlur.“
„Hann er mesta betja í lát-
lausasta búnaði, sem ég hef séð.
Svipur hans var gátfulegur og
augun svo athugul, að þau virt-
ust skynja allt umhvertfið í einu.
Hann sá gegnum kolmórauð
vötnin, og hann kunni ekki að
hræðaist þau eða hilka, því að
hann virtist þefcfcja þaiu eins vel
og lótfa sinn. Mér leizt ekki á að
ríða út í Núpsvötn kotanórauð
og í drýl'um, en Hannes reið á
undan og var sem hann sæi ekki
vatnið. Svo reið hann í sveigum
og krókum, oft í djúpu straum-
vatni. Þetta var ævintýri.“
...........merk kona og hinn
mesti skörungur í ætt við kvem-
Stuttum félagaannál er að vísu
skotið þar inn á mil'lL Seinni
hlutinn er í rauninni sérfræði-
legs eðliis. En tfyrri hlutinn,
starfssagan, er að fraimisetning
sem hvert annað almennt les-
etfni, þó það snerti auðvitað enga
fremur en hestamenn. Starfssaga
Gumnars Bjamasonar sem
hrossaræktarráðunautar er ef til
vill merlkilegust fyrir þá sök,
'hve höifundi hefur tekizt að
flétta saman hinn fræðilega og
félagslega — eða réttara sagt
mannlega þátt þeirrar sögu.
Þó sá, er þetta ritar, hatfi lesið
bóikina mest sér til dundurs og
afþreyingar og sé efcki dómbær
um notagildi hennar, má ekki
gleyma, að hér er maður með
langa starif.sreyn.slu að leggja
fram árangur erifiðis síns. Auð-
vitað á þessi bók eftir að gang-
ast í gegnum hreinsunareld
fræðilegrar gagnrýni, áður en
henni verður endanlega sfcipað-
ur sá staður, sem henmi ber.
Því miður er hér allt otf sjald-
gæft, að sérthæðir rnenn skrifi
um starfsreynslu sína, eins og
Gunnar Bjarnason heifur nú
gert.
Maður í hvaða stétt, sem er,
kann, þegar sízt vonum varir,
að dompa upp með rósrauðan
Sigurður Haukur Guðjónsson:
Barna- og unglingabækur
huHiiðsheikma, áilfadreimg og huildiu-
AFASÖGUR
Höfundur: Jón Arnfinnsson
Prentun: Prentsmiðjan Edda h.f.
Utgefandi: Bókaútgáfan Fróði
Þetítia eir kver, siem lætiuir lítið
yfiitr sór. Höifuinduir viirðist vera
miikiOll máttúruiskoiðlari og fkumuir
sér frtáaaiginarietfimi í miöarigu því, eir
fyiriir öðinum er eimiskiiisiveirt: bióm
hjaflia samiam.; fugfliar miatiaist á um
áigæti siitit; fiðrillidi lemidir í deill-
um viið fHuigiu; veitirarblóm hvenf-
uir á jiatfin duliaiifiuiMlain hiátt og iþað
viakimaði tiil liífs. Höifuimdiuir býðuir
QliSoa tifl. kyimna vdð uindinaveiriuir
komu.
Það tfer ekki miflili mália, áð
kveirið eykiuir ímyiniduiniaratfl
uimgira tesieruda, og fiæir þá tjþ.a.
honfla tifl. umhvertfis siíms öðirium
aiugum ein fyinr. 1 því lliigguir styrk
uir bótoairikofrmsiiims. Þair við bætiist,
að hötfuintdur kamn mœtiavól að
segjia siögu, er persiótmuteguir,
sfloeimimitiimn og hreisisifliegur. Hann
flonðiasit iíka aiL'llt miáiisikirúð og
ólþanfa miáialamgiimgiar.
Myndiir kversins eru atflbraigðls-
góiðar. Því er það sikaði, að hötf-
umdlair Iþeirna ©r í eragu getið.
Siiílkt á ekiki alð herudia animans svo
ágætt veirk.
Pneratiun etr .gólð og fnáganigur
alfllur tiifl. sóma. Kvenið er flemigiuir
fyrir umga iesemduir.
STRAKAR í STRAUMEY
Höfundur: Eiríkur Sigurðsson
Myndskreyting: Bjarni Jónsson
Prentun: Prentsmiðja Björns
Jónssonar
Utgefandi: Bókaútgáfan Fróði
Ég ieytfi mér að benda á þeissia
sögu sem sérstalka fyrinmymd
uinigiimgiasaiginia. Fyrst er þar til að
taika, að hú.n ar hmöð ag istaemimti-
leg aflteatiriar, ritiuð á auðlskiiLdiu
Og iiðuigu máM. 1 amruain staið kiam
ur það, að höfiuinidiur teiðir ies-
amdamn till kynima viflð sögupiersióin-
ur, þar sem þær stamidia í önm
stiairtfs, sem þjóðin á affcoimu siíma
umdir, eimum þræð'L að ieyst séu.
Þetitia gefur gllöggum hiötfuindi
tækiifiæri tjþ.a. fræða um ieið og
hamn lýsir atböfnium. Le-iainda er
boðiið í tiíimia í niábtiúrufræði, sið-
tfræði, og síðast en efcki sízt sögu
þjóðarinmar. Fræðisiiuinimi er ekiki
iþneragt fram héidur kerniur hiúm
sem óðfliEiag fyfllltinig efimisins. Ég
fyiitiist föginuði, er ég iais bófcimia
og hún siamniar mnár enm eimu
simni, að við ÍisCieimdiiinigar eigum
höfumdia, er fenjgur er að, bötf-
unda, er við getium mieð stolti
rmælt mieð. Efraiisiþriáðiuriinm er
sumiardvöil bveiggjia iætomiisisioma í
Stnaumiey. Þar kynmast þeáir iítfi
isjiávarbómdiamis og fjöflisikyldu
hams. Ativik haga því þammig, að
dinamgirmir bajlda heim, að dvöil-
inmi í eymnii iakinmi, sem hetjur,
en fyrst og fremsit sem betri og
efimiiagri umglliiiragar.
Teiknlingar í bófciinmi eru að
mániu vitii góðar og auka giidi
'hemmar. Premtuin og flrágiamgur
ailliur er prýðisigóöuir. Norðan-
mlönimum tiil sórma. Piróiföirk er hér
iesiin af vamdviirtoni og því vill-
ur atðlainls tvær. Hiras vieigar ©r
Gunnar Bjarnason
róman, um „ástir og örlög á
sjúkrahúsi" eða hvað annað af
því tagi, sem verkast vili. En að
hann láti sér til hugar koma að
skrifa um það, sem hann hetfur
ef til vill verið að fást við alla
sína ævi og ætti því að þefckja
öðrum mönnum betur — það er
svo aldeilis undir hælinn lagt.
Meðal annars af þeim sökum er
þetta frumkvæði Gunnars
Bjarnasonar mjög atihyglisvert,
að ékki sé meira sagt.
Urn útgáfu þessarar bókar er
það að segja, að hún er ásjáleg
að útliti, brotið stórt og myndir
margar; mjög margar er víst
óhætt að segja — af mönnum og
hestum. Misjafnar eru þær að
gæðum, sumar skýrar og góðar,
aðrar hálfgerð hörmung; og svo
allt þar á milli, enda auðséð, að
þær eru teknar við margs konar
aðstæður. Vafalauist eru þær
einnig tdknar með mörgum og
harla misjöfnum tækjum og —
líika með mismikilli kunnáttu.
En stefna höfundar og útgefanda
hefur sýnillega verið að birta
mynd atf sérhverjum úrvalsjó og
reiðisegg, svo íremi hún væri tiL
Haukur Ingibergsson:
Hljómplötur
EFNI: POP
Flytjandi:
Vilhjálmur Vilhjálmsson.
Útgefandi: S. G. hljómplötur.
Þetta er fynsta sólóplata Vil
hjálms Vilhjálmssonar, því að
á fyrri plötum hefuir hann allt
atf verið í samfloti með öðrum
sömgvurum. Furðuílegt, en
satt! Staða Vilhjálms í tónlist
arlítfinu er nánast sú að vera
popsöngvari tfyrir eflJdri kyn-
slóðina, og er vertoetfnavalið
og flutningurinn á þeasari
plötu í isamxæmi við það. T.d.
er tekið fyrir gamalt og vel
þekkt lag, sem bkaut sér upp
á brezlk'a vinsældairlistainn fyr
ir tveimur árum fyrir tilveirkn
að miðaldra tfólks en efcki
ungllinganna, en það er nofck-
uð útbreiddur misdkilningur,
að á brezka listanum sé ekk-
ert annað en unglingapop,
því að dæmin sanna, að þeg-
ar pabbarnir og mömmuirnar
fara á stjá og kaupa plötur,
þá 'komast þær otft upp í efsta
sæti (sbr. Frank Sinatra,
Tom Jones o.fiL). Skipar Vil-
hjáknur einmitt svipaðan siess
hér.
Lögin heita: Hún hring
minn ber og Árið 2012, sem
flökkast undir Country and
Western tónlist. Syngur Vil-
hjálmur vel þessi lög, svo sem
þúast miá við atf þaiulivömum
atvimmusömgvairia, en Arið 2012
kemur betux út, hvað undir-
spil snertir, og ber þar mest á
góðum leik Birgis Karlssonar
gítarleikara, en það er hljóm
sveit Magnúsar Imgtanarssonar
sem sér um undirleikinn. —
Þetta er sem sé góð plata
reyndra tónliistarmanna.
atftam á bókinirai ekki miógu vefl.
að stiaðið. Bókartegra er að hafla
eflnáBytfirfllitið flremist.
PRÝÐIS BÓK!
F J ÖRKÁLF ARNIR
Þýðandi: Konráð Þorsteinsson
Prentun: Leiftur h.f.
Bókband: Nýja bókbandið
Skreyting: Argus
Utgefendur: Barnabækur.
Bók þeiasi var tesin fyrir börn
í Rík'isiútivarpið sil. siuimiar og var
áigæt'leiga vel tefcið. Hún er fyriir
unga tesiemjdiuir og höfuindi hefir
tékizt að gera haina giirinilega tdl
testnair. Húm ©r ósiloöp hversdiagis-
leig, fjiörtoáiLfaimir eru að flásit við
bluti er hvert barn á aoðvelt
mieð að stoillja oig spá miín er því
sú, að mangt barinið, or hlýddi
smoirtið ó siöiguraa í suimiar flagnd
því að 'hafa bainia í höradiuiniuim mú.
Hún er stieakt lituð af tinúriænum
boðlslkap, hvað eftiir ainnað bemt
á, hvaðian hið góðia benst tifl
beiimsiLnis og þetitia vafið þjóðasr-
kennd. Höfuindi leilkiuir mikilfl
huiguir á að bæte uimlhvertfi sdtt
oig því „fyllir hanm hjöntu per-
sóraa siminia af scfliskiiimi" er striáiir
bintiu á vag þeirma, er þær hiltta.
Mér viriðisit seim hún villji segjia:
Við eigum að (hjiálpa Guði við að
bætia heimimn“. Af þasisu leiðir
húm till söiguminiar flátætoa og um-
hirðiuiliauisa, já, j'atfmve'l bæfldaða
meirnn. Sonjia Hedibertg er ekkert
abónstoálld, en hún er hjartahlý,
og því gebur bún siagt ungum
bönnium sögu, srvo jiafnvel full-
orðraa lamigi liíikia að hliuista. Hún
tal'air einis og góð ammia.
Þýðiaradi hefiir umindlð veirk sitt
af va'ndvirikimi og emd'urisöigin hams
beikiat miæta vel.
Hafla slkal í hiuiga, að Wkin or
gafim út til styriktiair siumniairibúða-
stamfi Kniisitirúniair Óiatfsdóttiur alð
Ölveri í Bargairtfirði.
Bnanitiun og fráigamlgur bófcair-
inmair er góðiur, etf uindam etr skiill-
iinn próiflairfcaiiestiuriinin. Það heflir
.ekíki svo llitilla þýðdinlgu, bvermiiig
harun tetost tE. Þó einu vilfliuirmiar
í þiessari bóik e.it.v. mieiraMtilar,
stuindtum einis otg pnantivélim haifi
stiaimiað, t.d. beefldkinin, miiðluirlúút;
stiumid'um kyn sfcákkt, en otftiaisit
auðiesið í það réttta.
Þagar á heilldiima eir lifcið, þá
eir þetita mj'ög svo eiigulteg bólk.