Morgunblaðið - 06.01.1970, Page 15

MORGUN'BLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. JANÚAR 1070
15
Þorkell Sigurbjörnsson;
Tímamót
hjá
Sinfóníu-
hl j óms veitinni ?
Bolidan Wodiczko
BOHDAN Wodiczko er kom-
inn aftuir til landsins. Hann
hefur víslt ekki setið aiuðum
höndum síðan hann fór héðan
til starfa í heimalandi sínu, Pól
landi. Ýmisiiegt hefur kvisazt út
um iðju hans þar. Þekktir
pólskir gagnrýnendur lista og
menningarmála almennt hafa
skrifað um hann. Fyrstu frétt-
iinnair, sem hingað báruist af
honum, komu áður en hann
steig á land hér fyrst árið 1960.
Þá skrifuðu menn mikið um
það í heimalandi hans — og í
öðrtum löndum — hvernig
hann kynnti áheyrendum sín-
um nútímatónverk og vakti
beinlínis forvitni þekra á að
kynn/ast nýjungum á því 3viði.
Hann sýndi með því fram á, að
úitbr.eidda huigmiyndin u*m
„íhaldssama áheyrenduir" er
ekki vel grundvölluð í raun-
veruleikanum. Hún er aðallega
í höfði íhaldssamra gagnrýn-
enda og væruikserra tóntlieika-
haldara.
Þegar Wodiczko snetri sér síð
an að Ríkisópenunni í Varsjá,
þá var því spáð, að hann
miundi ekki vaida slófcu bákni,
hann þekkti ekki vandamál
leikhússins o.þ.u.l. Árin þrjú,
sem hann stóð þar við stjórn-
völinn og gjökbreytti fastskorð
uðum og úreltum hugmyndum
uim efnisval og efnisimeðferð
voru glæsileg uppgangsár í
sögu Ríkisóperunnair í Varsjá.
Óperan eignaðist sívaxandi
hóp áhugasamra áheyrenda —
og stjórnandi hennair varð
heimsfrægur.
Ekki þairf að rifja hér upp
starf hans með Sinfóníiuhljóm-
sveit fslands 1960—61 og svo
aftur 1965—68. Nægiir aðeins
að minina á, að nú, þegar litið
er aftur, er auðsætt, hve mikil
uppgangsár þetta voru fyr-
ir hljómsveitina. Hver mundi
nú trteysta henni til að leika
svo glæsilega „Petrúsjka" eins
Og hún gerði um árið, srvo aið
eitt dæmi sé nefnt. Þá var og
alltaf uppselt á tónleikum
hljómsveitarinnar.
Fyrir nákvæmlega einu ári
skrifaði pólski tónlistargagn-
rýnandinn Aleksander Mala
kowski: „Þegar Wodiczko
sagði skilið við rJkisffllharmión
íuna, svo sem frægt er, þá varð
það ekki til þess, að hún yrði
aliveg eyðttlögð, eins og sumir
héldu fram. Hún varð hins veg
ar að útkjálkahljómsveit, glat-
aði allri reisn sinni sem leið-
andi birennidepill nútímalistar.
Nú er hún bara til — miðffiuin'gs
hljómsveit svo sem óteljandi
aðrair hljómsveitir." Ekki er
óhjákvæmilegt, að svipaðar
hugsanir leiti á hér nú um
þessi áramót og tímamót í starfi
Sinf óníuhlj ómsveitarinmiaJr.
Þegar Wod iczko fór héðantil
að starfa við útvarps- og sjóm-
varpshljómsveitina í Katówitz,
tJr Don Carlos eftir Verdi
tJr Júdít eftir Honegger
hafði hann stónar áætlanir í
huga. Harnn var ákveðiinin í að
laða stærri áheyrendahóp á vit
góðrar tónlistar en áður þekkt-
ist í landinu. „Hann kom sem
hvirfilvinduir til Slésíu“, sagði
einn gagnrýnandinn. Salar-
kynnum var gjörbreytt að skip-
an hans. Nú átti að veira hægt
að hýsa stærri hljómsveitir en
nokkru sinni áður, (t.d. með 102
manna strengjasveit í eitt skipt
ið). Þarma áttu líka að vera
beztu upptökuskilyrði fyrir
sjónvarpsútsendingar, því að
Wodiczko hafði ekki minni
áhuga á að ná til milljóna sjón
varpsáhorfenda en þúsunda
tónleikagesta. Leitað var til
helztu tónskálda landsins, að
þau semdu verk sérstaklega
fyriir óvenjumikið hljóðfæraval
(t.d. þegar tvær sinfónuhljóm-
sveitir sameinuðust). Efnt var
til samkeppni meðal ungra ein-
leikaira, sem voru í þann veg-
imim að ljuka námi í tóniliistar-
háskólum.
f úrslitafeeppni voru 17 ein-
leikarar valdir úr hópi rúm-
iega 40 keppenda. Þetta voru
svo hin YTRI einkenni þeirrar
byltingar, sem Wodiczko ætlaði
sér og feom síðan til leiðair.
Hinir fyrstu sjónvarps-
tónleikar voru svo haldniir og
þeim hefur verið lýst á efltir-
farandi hátt: „Þátttakendur
voru fjölmargir. Flokkuir hljóð
færaleikara lék á gömul hljóð-
færi. Einleikarair, dansarar og
ieikarar frá flloklki niúltímialista-
manna í Krafeá, miadrigaSia söng
sveitin „I musici cantandi“ og
jazz-hljómsveit komu flriam með
hinni stóru útvarps og sjón-
varpshljómsveit. Þetta voru
fullkomnir sjónvarpstónleikar,
þar sem sjónvarpstækninni var
beitt af mikilli leikni — góð
tónlist flutt til milljónanna.
Sögumaður leiddi hugi áhorf-
enda um heima hinna ýmsu
forma tónlistar, lýsti mörgum
tónskáldum flrá ólíkum tímum
og mismunandi flutningsmáta
tónlistar Með þessu var reynt
að sýna fram á, að það væri
etókert til, sem héti -étt eða aÆ-
varleg músík, heldur góð eða
slæm músík — eða illa
spiluð .. . “
Umsagnir um þessa og aðra
svipaða sjónivarpstónleika hafa
allar verið á einn veg: lofsam-
legair. Gagnirýnendur hafa
þakkað Wodiczko fyrir að hafa
gert fleiira fólki kleift að heyra
imieira aif 'góðiri tóriMst 1— eð®
a.m.k. að komast í sniertingu við
hana — á einu ári en öðrum
tókst á heilli öld.
Við, sem erum alin upp á
músikölskum barangri fslands
metum vel svona hugmyndir.
Fleist heyriuim við fyirst stótr
tónlistarverk eftir leiðum tæfen
innar — frá plötuspilara eða
útvarpi — og hin sjálfsögð
ustu kynni af umheiminum á
þessu sviði eru eingöngu fyriir
milligöngu svona tækni.
Ýmsir pólsku gagnrýnend-
anna fussuðu yfir svona sjón-
varpstónleikum, þar sem öllu
ægði saman. Þeir lýstu þeim
iseim „smobbi niðuir á við“, þar
væri verið að „simygla“ Haydn
inn á námuveirkamenn með því
að láta kóra þeirra og lúðra-
sveitir eða þá syngjandi börn-
in þeinra koma fram innan um
„goðin“ frá tónleikasölunum.
Framhald á bls. 17
Úr Orfeusi eftir Stravinsky.