Morgunblaðið - 13.01.1970, Blaðsíða 12

12
MOBGUNBLA.ÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 13. JANÚAR 1)970
HVAÐ SEGJA ÞEIR í FRÉTTUM?
Aðgerðir Skota til atvinnuaukningar
og stöðvunar fólksflutninga
Rætt við Þór Guðmundsson, viðskiptafræðing
FLEST iðnþróuð ríki eigra við
að stríða byggðavandamál —
fólkið flytur úr sveitum og
smærri bæjum til borga, þar
sem iðnaðar- og þjónustu-
greinar veita síaukna at-
vinnu. Misræmið í vexti
hinna ýmsu landshluta eykst
stöðugt og hefur verið grip-
ið til ýmissa ráða til þess að
draga úr fólksfiutningum og
skapa meira jafnvægi í
byggðaþróuninni.
Skotar eiga við mikið
vandamál að etja. Fólkið
flyzt frá eyjunum og há-
Iendinu til borganna og hef-
ur brezka stjómin reynt eft-
ir ýmsum leiðum að stöðva
fólksflóttann, einkum með
því að hafa áhrif á staðar-
val fyrirtækja. Þeir Þór Guð
mundsson viðskiptafræðing-
ur hjá Atvinnujöfnunarsjóði
og Lárus Jónsson fram-
kvæmdastjóri Fjórðungssam-
bands Norðurlands dvöldust
um skeið í Skotlandi fyrir
skömmu, til þess að kynna
sér aðferðir Skota, í þeirri
von að við mættum einhvem
lærdóm af þeim draga.
Morgunblaðið snori sér til
Þórs og spuxði hann frétta
af þessari ferð og hvað þeim
hefði þótt athyglisverðast af
framkvæmdum Skota í þess-
um efnum.
— Fólksflutningar frá há-
lendinu og eyjunum er mik-
ið vandamál í Skotlandi sagði
Þór, og því hefur brezka
stjómin reynt eftir ýmsum
leiðum að hafa áhrif á stað-
arval fyrirtækja með það fjrr
ir augum að koma á jafn-
vægi í byggðaþróuninni. Við
höfðum frétt að stofnun sú,
sem einkum starfar að því að
koma þessu jafnvægi á,
„Highlands and Islands
Development Boaird“ hefði
öflugri aðstöðu en hliðstæð-
ar stofnanir í öðrum iöndum
og lék okkur forvitni á að
kynnast störfum hennar. Nut
um við aðstoðar brezka sendi
herrans og brezka sendiráðs-
ina hér við að skipuleggja
ferðina og var okkur í alla
staði vel tekið og veitta,- all-
ar þær upplýsingar, sem við
höfðum áhuga á að fá.
— Það er í verkahring við
(Board of Trade) að fjalla
um byggðamál fyrir landið í
heild. Hafa verið valin 5 þró-
unarsvæði: Norður-Skotland,
Wales, Cornwall, Norður-De-
von og Mersey. Starfsemin
beinist einkum að því að
veita lán og styrid til fyrir-
tækja og efla þannig at-
vinnu á þessum svæðum og
koma í veg fyrir atvimnu-
leysi og fólksflutninga. Hafa
iðnaðairfyrirtækjum verið
veittir allt að 40% styrkir
eða allt að 50% lán af fjáir-
festingarkostnaðinum. Þá hef-
ur verið byggt iðnaðarhús-
næði til endursölu eða leigu
og launastyrkir veittir í upp
hafi starfirækslu. Ráðuneytið
veitir auk þess fyrirtækjum
upplýsingar um staðarval, þ.
e. varðandi samgöngur,
vinnuaflsframboð og aðrar
aðstæðuir á þessum stöðum.
Þá sér viðskiptaráðuneytið í
samvinnu við vinnumálaráðu
neytið um endurþjálfun
starfsfólks, sem ræðst til
þessara fyrirtækja. Arið
1968 var 1700 fyrirtækjum
veitt aðstoð af þessu tagi og
varið til þess 46 milljónum
punda-
— Auk „Board of Triade“
er sérstök stofnun starfandi
til þess að vinna að atvinnu-
eflingu og stöðvun fólksflutn
ings írá Norður-Skotlandi og
nefnist hún eins og ég sagði
áðan „Highlands and Islands
Development Boa(rd“. Það
voru störf þessarar stofnun-
ar, sem við Lárus kynntum
okkur einkum. Yfinstjórn
stofnunarinnar er skipuð af
Skotlandsmálaráðhierra og
eru stjómarmenn ekki full-
trúar stjórnmálaflokka eða
einstabra héraða. Þessir
menn hafa þetta að fullu
starfi í tiltekinn tíma, sumir
voru áður í atvinnurekstri
en aðrir við háskóla eða op-
inbera stjómsýslu. Eru þeir
því mjög óháðir og geta fylgt
þeirri stefnu, sem þeir telja
heilbrigðasta, án tillits til
pólitískra eða héraðslegra
sjónarmiða.
— Þessi stofnun getur veitt
lán og styrki eins og „Board
of Trade“, en getur auk þess
verið meðeigandi í fyrirtækj-
um og irekið fyrirtæki fyrir
eigin reikning. Hún getur t.d.
látið byggja iðngarða, sem
hún leigir eða endiurs'elur.
Hún getur veitt stjórnendum
Þór Guðmundsson.
fyrirtækja aðstoð með því að
senda þeim reynda menn til
stairfa um skeið og einnig
haldið námskeið til að þjálfa
starfsfólk og stjónniendur
fyrirtækja. Þessi starfsemi
verður æ stærri þáttuir í
störfum stofnunarinnar. Þá
er einn mikilvægur þáttur í
starfi hennar að senda menn
til atvinnufyrirtækja í þétt-
býlli hlutum Bretlands,
kynna þeim staðhætti í Norð
ur-Skotlandi og hvaða fyirir
greiðslu þeir fái, ef þeir reisi
fyrirtæki sín eða útibú
þeimra þar.
— Hefur stofnunin yfir
fjölmennu starfsliði að ráða?
— Starfsliðið er 150
manns, en á starfssvæði
nefndarinnar búa 276 þús-
und manns. Fé það, sem hún
hefur til umráða á þessu ári
er 3.4 milljóniir punda eða yf
iir 700 milljónir íslenzkra kr.
Auk þess að efla atvininu á
stofnunin einnig að stuðla að
uppbyggingu félags- og
menntaimála.
— Tekur stofnunin fyrir
hieil byggðarlög í senn eða
dreifir hún aðstoðinni um
allt svæðið?
— Eigiinlega hvorugt. Það
vakti einmitt athygli okkar að
stofnunin hafði ekki látið
gera svonefndar byggðaáætl
anir fyrir einstök byggðalög,
heldu-r valdi hún þrjú svæði,
sem talin voru hafa upp á
góð skilyrði að bjóða. Þau
varu valin sem sérstakir
vaxtakjarnar, en skoðun
flestra, sem að þessum mál-
um vinna er sú, að jafnvægi
verði bezt komið á með því
að efla slíka vaxtarkjarna,
en dreifa atvinnuuppbygg-
ingurnni ekki um of.
— Fyrsta svæðið sem val-
ið var, er Moray Firth, en
þar búa 30 þúsund manns.
Uppbygging þess svæðis hef
Ur gengið vonum framar og
nú er British Aluminium að
reisa þar 37 milljón punda ál
verksmiðju, sem á að fram-
leiða um 100 þúsund lestir á
ári. Álverksmiðjan naut sér
stakra fríðinda og síðan
veitti „Board of Trade" verk
smiðjunnd f járfestingarstyrk.
Fyriæ tilstilli stofnunarinnar
er einnig verið að reisa olíu
efnaiðnaðarstöð í Moray
Firth og fjölda smærri fyrir-
tækja.
— Álbræðslan í Moray
Firth er ein af þnemur, sem
verið er að neisa í Bretlandi
og eru þær allar reistar á
stöðum, sem eiga við sérstök
byggðavandaimál að etja.
Hinar eru í Wales og Humb-
er. Þessi aðstoð við álverk-
smiðjumar eins og reyndar
við önnur fyrirtæki, er mjög
athyglisverð fyrir okkur
vegna hugsanlegrar aðildar
okkar að EFTA. Norðmenn
hafa mótmælt þessari opin-
beru aðstoð harðlega, þar
sem þeir telja, að slík aðstoð
samræmist ekki EFTA-sam-
þykktinni.
— Aviemore-Center vakti
einnig athygli okkar, en þar
hiefur risið upp mjög vinsæl
ferðamannamiðstöð. Á vetr-
um er þar mikill skíðastað-
ur og þegar við óskuðum eft
ir að skoða þessa miðstöð
hlölfiðutm viið Alkuirteyri eink-
uim í Ihiuiga. Við siáum
ekki annað en Akureyri
hafi alla þá möguleika, sem
Aviemore hefur, ef vel er á
málum haldið. Þar hefur ver-
ið komið fyrir skíðalyftum,
vegum, skautahöllum, veit-
ingahúsum o.fl. í sambandi
við þetta má geta þess að allt
að þriðtjungi ráðstöfumarfjár
stofnunarinnar er varið til
uppbyggingar ferðamála og
telja þeir, sem að þessu
standa, að fénu sé þannig vel
varið.
— Það þriðtja, sem viið
veitJtum siérstalka athyglli
var tilriaiurualkijlaimiorlkiuirialfisitlöið,
„Doureay experimental react
or“, sem reist hefur verið við
Thurso. Telja aðstandendur
hennar sig vera komna lengst
í tilraunum með rafmagns-
framleiðslu með kjarnorku
og telja að verði aðstæður
óbneyttar ættu þeir að geta
byrjað að selja „stöðvar“,
sem framleiða rafmagn á sam
keppnishæfu verði árið 1978.
— „Highlands and Islands
Development Board" hefur í
hyggju að koma upp eins
konar upplýsinga- og nann-
sóknamiðstöð, þar sem safn-
að verði upplýsingum um
byggðavandamálin og aðgerð
ir til að leysa þau í Skot-
landi, Noregi, Færeyjum, ís-
landi, Grænlandi og Kanada.
— Munu íslendingar hafa að
gang að þessum upplýsing-
um?
— Við munum hafa aðgang
að öllum upplýsingum, sem
þar verða, og þær upplýsing
ar, sem við höfum yfir að
ráða verða þeim til reiðu.
Ætlun okkar er ekki að líkja
beint eftir því, sem gert er
annars staðar, heldur fyrst
og fremst að kynnast hvem-
ig aðrir fara að því að glíma
við sams konar vandamál.
Stjómkerfin og aðrar aðstæð
ur eru svo mismunandi frá
einu landi til annars, að þótt
eitt hæfi á einum stað þá hæf
ir það ekki á öðrum, en samt
má mikið af því læra.
— Hvemig verða upplýs-
ingar þær, sem þið fenguð í
feirðinni, nýttar hér?
— Við gerum skýrslu um
ferð okkar og hún fer síðan
til yfirmanna okkar, stjómar
Atvinnujöfnunarsjóab og
Fjórðungssambands Norður-
lands.
Heimildarkvik-
mynd um Alþingi
ALÞINGI samþykkti í gær að
fela forsetum þingsins að láta
gera heimildarkvikmynd um
starfshætti Alþingis, eins og
þeir eru nú, þannig að myndin
henti sem bezt til sýningar í sjón
varpi, skólum landsins og við
önnur tækifæri.
- Leiðrétting -
VEGNA fréttar um matsveina-
náimskeið í Vestmannæyjum er
vax í Mbl. laugardaginn 10. jan.
siL hafur Magnús Guðmuindsson
imatsveinin óskað eftir þvi að það
komi fraim, að hann hefur aðeins
verið prófdómari við námskeið
Matsveina- og veitingaþjóoaskól
ans. — Einnig að forstöðuimaður
námskeiðsins í Vestmannaeyjum
heitir Sigurgeir Jóhamnsson.
Flutninglsmemn að tillögunini
eru þeir Benedikt Gröndal, Eyj-
ALÞINGI samþykkti í gær þings
ályktunartillögu, þar sem ríkis-
stjórninni er falið að láta gera
frv. um kaup lausaf jármuna
með afborgunarkjörum. Flutn-
ingsmeinn tillögunnar voru tveir
þingmenn Framsóknarflokksins,
Þeir Jón Skaftason og Ólafur
Jóhannesson.
ólfiur Konráð Jónsson, Magniús
Kjartansson og Þórairinm ÞóraT-
irnsson. Var ADLslherjarnefnd
þinigsims saimmála um að mælia
með samþykkt tillögunmiar en
Gísli Guömiundsison gerði fyrir-
vara um að stilia yrði kostnaði
í hóf. Tók Benedikt Gröndal und
ir það í umræðum á Alþingi í
Allsherjarnefnd mœiti með
samþykkt tillögiuniniar og þakkaði
Jón Skafitason skjóta og já-
kvæða afgreiðslu mefndarinmar.
Kvaðst hamm væmita þess, að ekki
yrði dráttur á því, að mienn yrðu
sefitir til þese að semja frv., svo
að hægit yrði að leggj.a það fyr-
ir næsta regllulega AlþinigL
Taka sæti
Eyjóifur Konráð Jónsson
ÞBGAR Alþingi kom saman til
fundar í gær að loknu jólaleyfi
tóku tveir varaþingmenn sæti á
Alþingi. Eru það Eyjólifur Kon-
á Alþingi
Kristján Thorlacíus
ráð Jónsson, sem tekur sæti
Pálrna Jónssonox og Kristján
Thoriacíus, sem tekur eæti Em-
airs Ágústssonar.
gær.
Reglur um
afborgunarkjör
— Samþykkt á Alþingi