Morgunblaðið - 09.07.1970, Síða 15

15
MORGUtNIBíLAÐIÐ, FIMIMTUDAGU'R 9. JÚLÍ 1®7«
tekjuúbsvar. Till eru a«5 vísu
fleiri tegundir skatta, en þeir
fatla ekki inn í þá anynd, sem
framlkv.stjórinn vill draga upp
af nefnduim fyrirtækjuroo.
Reikningar Bæjarútgerðar
Rey'kjavíkur gefa eftirfarandi
upplýsingar um rekstur fyrir-
tækisins árin 1964 tid 1969.
Aflaverðmæti Greitt úr
togaranna; borgarsj.
I. ca. H.
1964 85,2 millj. 14,9 mil'lj.
1965 76,1 milij. 15,3 millj.
1966 58,5 millj. 16,7 millj.
1967 77,8 millj. 20,5 millj.
1968 111,6 millj. 27,2 millj.
1969 157,0 millj. 16,9 millj.
Alls: 111,5 millj.
Á þessum 6 árum sækir fraim-
ikvæimdastjóri Bæjarútgerðar
Reyikjavíkiur í borgarsjóð 111,5
milljónir. Ég fullyrði, að ekkert
bæjanfélag á íslandi hefði þolað
þessar aðgerðir nema Reykjavílk.
Öllutm aðrum bæjarfélögum
Ihefði framikv.stj. BÚR, Þorsteinn
Arnalds hreinlega korndð á rík
isframfæri. Og það virðist líka
hafa hrilkt allmikið í burðarstoð
um Reykjavíkurborgar. Hér er
svolitil lýsing á ástandinu, tek
in úr grein Birgis ísleifs Gunn-
arssonar, borgarfulltrúa, í Mbl.
22. febrúar 1969:
„Þar sem framlög til Fram-
kvæmdasjóðs eru mun lægri en
sú fjárhæð er Bæjarútgerðin
skuldar sjóðnum, og annað eigið
fé Framkvæmdasjóðis brúar ekki
bilið, hefir borgarsjóður orðdð
að lána Framlkvæmdasjóði sam
tals um kr. 72,4 millj. miðað við
árslok 1967. (Þar af eru kr. 7,0
millj. færðar til sikuldar á hlr.
hjá Landsbankanum í reikningi
Framkvæmdasjóðs 1967).
GREIÐSLUERFIÐLEIKAR
BORGARSJÓÐS VEGNA BÚR
Um útvegun þessa fjár hefir
borgartsjóður eklki átt annars
kost en leita til lánastafnana
aðallega í formi yfirdráttarláns
á hlaupareikningi".
„Enginn vafi er á því að það
er mikill þáttur í greiðsluerfið-
leikum borgarsjóðs undanfarin
ára að hafa þurft að greiða þann
íg i Framkvæmdasjóð vegna Bæj
arútgerðarinnar um 72,4 millj.
króna miðað við árslok 1967 án
þess að fyrir því hafi verið á-
ætlað í fjárhagsáætlun. Nemur
þetta svipaðri upphæð og yfir-
dráttarlán borgarsjóðs í Lands-
banka íslands hefur hæst orðið.
Ég viðurkenni að frá einhliða
hagsmunasjónarmiði Bæjarút-
gerðar Reykjavíkur væri hag-
kvæmt fyrir útgerðina að fá
þessa sikuld strilkaða út með öllu
ag þá um leið að hætt yrði að
reikna vexti af skuldum þessum.
Eftir ítarlegar viðræður við þá
aðila, sem daglega fara með fjár
mál borgarsjóðs og bókhald lét
nefndin sannfærast um að slíkt
væri ekki unnt að gera með einu
pennastriki. Það yrði að gera í
áföngum þannig að unnt væri að
áætla fyrir því, sem borgarsjóð
ur hefði þurft að greiða um-
fram áætlun, þannig að borgar-
sjóður yrði ekki endanlega svipt
ur þeim möguleikum að ná inn
með álögum því fé, sem hann
hefir þurft að greiða vegna taps
Bæjarútgerðarinnar. Við leggj-
um því til að þessi útstrikun
skulda BÚR við Framkvæmda-
sjóð eitgi sér stað í naklkrum á-
föngum“.
Þarna seglr heinum orðum að
sjálfur borgarsjóður Reykjavík
ur sé í greiðsluerfiðleikum, að
mestu leyti vegna Bæjarútgerð-
arinnar, og kaupir síðan erfið-
leiika þessa af sér eftir því sem
hægt er, með yfirdráttarláni á
hlaupareikningi borgansjóðe. —
Hvað heldur framkv.stj. Bæjar-
útgerðarinnar að borgarsjóður
hafi orðið og verði að greiða í
vexti af yfirdráttarláni á hlaupa
reiikningi- Heldur hann ef til vill
að þár hafi nægt rúm 3% eins
og Bæjarútgerðin hefi rverið
bókfærð fyrir hjá Framkvæmda
vjóði? Hvað hverfa þama marg-
ir milljónatugir sem aldrei koma
upp á yfirborðið í bóklhaildi Bæj
arútgerðarinnar? Mikið andskoti
mega ráðamenn borgarinnar
hafa tekið miklu ástfóstri við
þennan umiSkipting, að geta æt'l-
að þessu meðgjöf, víst til eilífð-
ar.
ii. í % Tap í kr.: Tap
í % af I.
17,5% 20.333.076,- 23,86%
20,0% 24.612.822,- 32,34%
28,5% 29.024.604,- 49,61%
26,3% 31.195.058,- 40,10%
24,4% 11.216.160,- 10,05%
10,8% ?
116.381.722,-
TAP BÆJARÚTGERÐAR
REYKJAVÍKUR 116 MILLJ.
Á 6 ÁRUM
Eins og áður segir fékk Bæjar
útgerð Reykjavíkur 111,5 millj.
af útsvörunum á árunum 1964—
1969.
Og svo kemur hin spumingin.
Hitt meginatriðið. Hvað fékk
borgarsjóður fyrir allt þetta fjár
magn? Tiil hvers var það notað?
Svárið er, eins og að framan sýn
ir, alilit 1 taprekstur og vant'ar
þó hartnær fiimim imilljónir upp
á.
Lesendur. Það er fraankv.stjóri
þessa fyrirtækis, sem er að rita
um það, að sami atvinnurekstur
í eigu annarra en borgarsjóðs
greiði ekki tekjuskatt og tekju-
útsvar á meðan fyrirtæki sem
hann veitir forstöðu tapar 116
milljónum króna á þeim 6 árum,
sem hann vitnar til.
Auðvitað hefðu önnur togara-
útgerðarfélög í Reykjavík átt
sama tilkall tiil rekstursstyrks úr
borgarsjóði og BÚR, en hér verð
ur líka að hafa það sem sann-
ara reynist. En svo bitur er sá
sannleikur, að ekki er að vonum
að framkv.stjóri Bæjarútgerðar-
innar vilji að hann sjái dagsins
ljós.
ÞaS er upplýst að Bæjarútgerð
Reýkjavíkur hefir fengið úr borg
arsjóði uim 100 — eitt hundrað —
mil'ljónir án samþykJkis borgar-
s'tjórnar eða borgarsjóðs, sbr.
umimæli borgarstjóra 23. febr.
1969, í Mtol. Þetta sýnir betur
en allt annað hvað óábyrgir
stjómsýslunanmenn leyfa sér í
uimtooði opinberra fyrirtækja.
Svo langt var gengið í þessu, að
óþrifin frá Bæj arútgerðinni
höfðu sloppið inin milli stafs og
hurðar hjá Hafnarsjóði og Raf-
magnisveitu, svo dæmi séu nefnd.
FEGURSTA ORÐ ÍSLENZKR-
AR TUNGU ER „FRAM-
KVÆMDASJÓÐUR" MÆTTI
FRAMKV.STJ. BÆJARÚT-
GERÐAR BÆÐl HUGSA
OG SEGJA
í grein sinni 27. júní sl. viður-
kenndi fratmkv.stj. Bæjarútgerð-
arinnar, að BÚR hefði fengið úr
Framkvæmdasjóði R*eykjavíkur
borgar kr. 183.075.568,00, en seg
ir að vextir séu reiknaðir. Þarna
er nú ekki nema um hálfan sann
leikann að ræða. í grein minni
stóð eftirfarandi: „Þar með eru
framlög af útsvöruim borgarbúa
orðin 183 milljónir króna, au'k
vaxtafríðinda". Það virðist æði
oft nálgast hið dularfulla, hvað
framkv.stj. Þ. A. tekst að gleyma
ýmsum staðreyndum, sem snerta
rekstur BÚR. Hvaða vextir eru
reiknaðir af skuld BÚR 1952,
1953, 1954? Engir, sbr. Sv. Páls-
son, endursk. Fr. v. 1958. Og
hvað árin 1958 og 1959? Rösk-
lega 2%. Meðaltalsvextir í árs-
lok 1969 eru rúim 3%.
Ek’ki virðist framkv.stj. BÚR
vilja gera nakkurn misimun á
stofnf járvöxtum og rekstrar-
vöxtum. Eins og ég hefi marg
bent á er hér ekiki um stofnfjár-
framlag að ræða, heldur eru all
ar greiðslur borgarsjóðs rekstrar
lán — reyndar greiðslur á bein-
um rekstrarhalla — og eru um-
fram öll venjuleg lán, sem banka
kerfi landsins veitir og svo er að
sjá, að á þeim vettvangi sé Bæj
arútgerðin nú ekki afskipt. Eg
hefi áður greint frá vöxtum
Framkv.sjóðis Reykj avíkurborg-
ar fyrir árið 1969. Þar virðist lán
veitandi hafa sjálfur ákveðið 7%
vexti. Eklki verður það taUð of
hátt þegar upplýst er hvaða lána
kjörum borgarsjóður þarf að
sæta, til að halda líftórunni í
Bæjarútgerðinni. En hér sem
víðar virðist forsvarsmönnum
borgarsjóðs og framkv.stjóra
BÚR Þ.A. bera eitthvað á milli.
Að sjálfsögðu ætti að færa upp
hjá Framkvæmdasjóði vanfærða
vexti BXJR frá fyrri áruan. Reikn
að með 7% myndi sú upphæð
vera um kr. 58 milljónir. Með
þeirri vaxtatölu hefði BÚR þá
allis fenigið úr Framkvæmda-
sjóði Reykjavikurborgar um kr.
240 milljónir, en það svarar til
þess að vera sem næst sama upp
hæð og öll útsvör borgarbúa ár
ið 1961.
Ég spurði framkv.stj. BÚR síð
ast um hinn Framkvæmdasjóð-
inn, sem ekki virtist ósika neitt
eftir vöxtum af lánum sínum hjá
BÚR. Ekkert svar barst. Fram-
kvæmdastjórinn hefir ef til vill
einhverja von um, að þessi ágæt
is Framkvæmdasjóður, gleymi
einnig að innheiimta lánsupphæð
ina sjálfa?
ER FRAMLAG FRAM-
KVÆMDASJÓÐS REYKJA-
VÍKURBORGAR TIL
EINSKIS?
Þannig spyr framkv.stjóri BÚR
Þ.A. sjálfan sig. Og svarar sér
með því að nefna eignir BÚR, 5
togara o. fl. En eitthvað er hann
sjálfur vautrúaður á verðgiídi
eignarinnar, því ekíki skal nú
þetta árið síður meta atvinnu-
sjónarmiðið, enda fær það Ulka
nær 100% þeirra orða sem á
eftir fyrirspurninni fara og stór
ar upphæðir eru nefndar. En
þaroa rankar hann þó aðeins við
sér. Hann t.d. veit nú, að á skip
h.f. Júpíters og h.f. Marz þarf
skipverja, og að það þarf í fyrir
tækjum þeirra í landi verkafólk
tiil vinnslu aflans. Honum kemur
til hugar að líklega starfi þessi
fyrirtæki að eitthvað svipuðum
verkefnum o.g BÚR. Ef líta á á
fyrirtækin frá atvinnusjónarmið
inu, eins og nú virðist svo vin-
sæit og svo sterk tilhneiging er
nú til hjá fram/kv.stj. BÚR, þá
virðiist jafn augljóst að borgar-
sjóður hefði mestan hag af því
að gera þeim báðum jafnt und
ir höfði. I mínum málflutningi
hefir þetta líka alltaf verið
kjarni málsins. Þorsteinn Arn-
aldis og hvaða annar fram/kv.stj.,
sem sér um rekstur Bæjarútgerð
ar Reykjavíkur, á að mæta í
sömu herklæðum og aðrir á
þeim víigstöðvum, sem þessum at
vinnurefcstri tilheyra. Honum og
öðrum skal óheimilt að fá til
hlutar þrjá bita, þegar slkammt
ur hiuna er einn eins og gerðist
árin 1966 til 1969. Það á ekki
heldur að leyfa honum eða öðr-
um að skríða undir verndarvæng
borgarsjóðs hvenær sem ein-
hverjir erfiðleikar steðja að.
Um eignina er bezt að hafa
sem fæst orð, eins og framikv.-
stjórinn. Ég sagði í siðustu grein
minni frá togurunum þremur,
sem kamnir eru í brotajárn, en
látnir bera 3,6 milljónir af vöxt
urnum til Framlkv.sjóðs Reykja-
víkurborgar. Ekki held ég nú að
mikil sé eignin í þeim og
ekki heldur í 116 milljón króna
tapinu síðustu sex árin.
Fraim'lag Framkvæmdasjóðs
Reykjavíkurborgar til Bæjarút-
gerðarimnar hefir hins vegar
fram til þessa sikapað misrétt-
indaaðs'töðu milli þeirra aðila,
sem við þennan útveg fást, og
hefur orðið atvinnulífi hér til
óþurftar frekar en ha.gs. Rétt
væri fraimkvæmdastjóra BÚR,
áður en hann segir lokaorð sitt
uin atvinnu- og hvatasjónarmið
ið að kynna sér eftirfarandi um
mæli Geirs Hallgrímssonar, borg
arstjóra,-í Mbl. 23. febr. 1969:
„Ég varpa því fram mönnum
til uimhugsunar, hvort hér gætu
ekki hafa veriið á ferðinmi miður
æskileg áhrif tiilvistar Bæjarút-
gerðar Reykjavíkur, þ.e.a.s. að
sjórnvöld landsins, sem á hverj-
um tírna eiga við nægilega erfið
leika að glíma, líti á þau vanda-
mál, sem enginn leyisir nema
þau, en láti aftur vandamál tog
araútgerðarinnar fremur liggja
í láginni í trausti þess, að ríkasta
sveitarfélag landsins geti séð um
stærsta fyrirtækið í þeirri grein“.
Þetta er þungur dómur en al-
veg í samræmi við staðreyndir.
EKKI MÁ STÍFLA BLÓÐ-
RÁSINA ÚR BORGARSJÓÐI
ÞÓTT EITTHVAÐ BATNI
í ÁRI
Það mun hafa komið æði mörg
um á óvart að í góðærinu 1969
þurfti Borgarsjóður að leggja
BÚR til um 17 millj. Almennt
var ályktað að allar ytri aðstæð-
ur bentu til að lágmarkið væri
að skuldir BÚR við Borgarsjóð
hækkuðu ekki, á sama tíma og
verið var að afskrifa hluta eldri
skuldar. En hvað er það sem
eklki getur skeð á því heimili. Ég
hefi áður bent á það, hvað sá að
ilinn, sem fjármagnið lætur af
hendi — í þessa eyðsluihít — get-
ur lítið eftirlit haft með fyrir-
tækinu og hvað framkvæmda-
stjórn þess hefir þar með lítið
aðhald. Ég hefi einnig haft orð
á, að núverandi framkvæmdastj.
Þorsteini Amalds færi eflaust
eitthvert annað starf betur úr
hendi en að stjórna BÚR og
skrifa um útgerðarmál. Hins
vegar er það nú orðið ljóst, að
hæfileiikar Þ.A. gætu betur notið
sín á öðrum sviðum, og er þá
hendi næst að dæma þar eftir
veúkunum.
Samkvæmt upplýsingum sem
að framan greinir hefir BÚR náð
úir bongansjóði um 100 milljon-
um króna án samþykikis eins eða
neins, af þessu hefir nú verið
strikað út 56,4 milljónir. Allt að.
hald virðist vanta ennþá og svo
er að sjá sem framkv.stj. BÚR
Þorsteinn Arnalds megi ótak-
mabkað ávíisa á borgarsjóð og
allir hans tékkar innleystir, enda
ekki annað að sjá af reikningum
BÚR, en að hann reki hina blóm
legustu útlánastarfsemi.
Þegar ytri aðistæður breyttust
og voru BÚR, sem og annarri
togarútgerð hagstæðar, miðað
við það, sem áður hefir verið, þá
tekst svo illa til að fúnir inn-
viðir bresta. Og er hér átt við
framkv.stj. Þ.A. í góðærinu 1969
fær BÚR úr Borgarsjóði um 17
millj. og það virðist, sem betur
fer, að minnsta kosti ekki allt
fara í taprekstur, eins og á und
anfarandi 23 árum, en þá er
þessu fjármagni fundinn farveg
ur út úr fyrirtækinu, hreinlega
lánað viðekiptamönnum 100%,
en alls aukast skuldir viðsikipta-
manna á árinu 1969 um kr.
18.771.157,00 og eru í árslak 1969
47.853.984,00 — Fjörutíu og sjö
milljónir átta liunðruð' fimmtíu
og þrjú þúsund níu hundruö átta
tíu og fjórar. — Framkv.stj.
BÚR Þorsteinn Arnalds hefir
eins og að framan er sýnt opin
berað ótvíræða hæfileika til að
sækja fé í sjóði borgarinnar, nú
beiniínis til að lána það öðrum,
eða eins og sagt er á fínu máli,
hefir ótaikmarkaða hæfileika til
að hafa fjármuni í umferð! Svo
er borgarstjórn og lánadrottnum
eins og ég gat um í síðustu grein
minni gefið langt nef. Er nú
ekki kominn tími til, að líta svo
lítið betur til með þessum fram-
kv.stj. BÚR. Ef borgarsjóður vill
reka útlána- eða bankastarfsemi
og lána Pétri og Páii, þá hún um
það, og hún má hafa Þorstein
Arnalds sem borgarbankastjóra
fyrir mér. Þar virðist hann njóta
sín vel, og hann segist kunna á
vexti og vaxtavexti, en BÚR og
banki undir einu og sama þaki
og einni og sömu stjórn er einum
of mikið, eins og allt er í pott-
inn búið.
En æskilegast af öllu er að
borgarstjórn sjálf vaxi upp úr
því að starfrækja eða fela öðrum
að reka fyrir sig togaraútgerð.
LÆRIÐ AF 23JA ÁRA ÚT-
GERÐARSÖGU BÆJARÚT-
GERÐAR REYKJAVÍKUR.
Tryggvi Ófeigsson.
Akranes — nágrenni
Hluthafar óskast að fyrirtæki, sem sett verður á stofn
á Akranesi.
Sendið nafn og símanúmer meirkt: „Strax fagmennska —
8774".
Lagermaður óskast
nú þegar.
BANANASALAN, Mjölnisholti 12.
Upplýsingar kl. 2—4 daglega.
Ausfíirðingor - Héruðsbúor
Er tekin til starfa I tannlæknastofu Kjartans Ólafssonar
Hjarðarhlíð 9, Egilsstaðakauptúni
Viðtalstímar eftir samkomulagi. Lokað á laugardögum.
Sími 1249.
ÞORVALDUR TORFASON, tannlæknir.
Togarinn Júpiter.