Morgunblaðið - 21.08.1970, Qupperneq 14

14
MOROUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. ÁGÚST 1970

Otgefandi
Ftamkvænidastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttasljóri
Auglýsingastjórí
Rltstjóm og afgreiðsla
Auglýsirvgar
Áskriftargjald 165,00 kr.
f lausasölu
lif. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveirtsson.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjöm Guðmundsson.
Bjöm Jóhannsson.
Ámi Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
á mánuði innaniands.
10,00 kr. eintakið.
TEKKOSLO V AKIA
Heill herskari af
ljóshærðu kvenfólki
¥ dag, 21. ágúst, eru tvö ár
* liðin frá innrás Sovétríkj-
anna og leppríkja þeirra í
Tékkóslóvakíu. Á þeim tveim
ur árum, sem liðin eru, hef-
ur Sovétmönnum tekizt að
hrekja úr valdastóli Alex-
ander Dubcek og nær alla
helztu stuðningsmenn hans
og þeirrar frjálsræði'sstefnu,
sem við hann er kennd. Svo-
boda, forseti landsins, er
einn eftir þeirra manna, sem
höfðu forystu um aukið
frjálsræði í tékkóslóvakísku
þjóðlífi.
í stað Dubceks og félaga
hans eru komnir til valda í
Tékkóslóvakíu dyggir tals-
menn og leppar Sovétríkj-
anna og Tékkóslóvakíu er i
einu og öllu stjórnað að geð-
þótta Sovétmanna. En þrátt
fyrir þetta er bersýnilegt, að
almenningur í Tékkóslóvakíu
er enn sama sinnis og áður
og fylgjandi frjálsræðisistefnu
Dubceks og félaga hans. Þótl
látið hafi verið af opinberum
mótmæl'aaðgerðum berast
stöðugt fregnir frá landinu,
sem sýna andstöðu almenn-
^ngs við núverandi stjórnar-
hætti og stjómarherra.
Atburðirnir í Tékkósló-
vakíu í ágúst 1968 voru reið-
arslag fyrir kommúnismann
Um 8 mánaða skeið hafði
með skipulagsbundnum hætti
verið uinnið að því að opna
tékfcóslóvakískt þjóðlíf og
auka frelsi þjóðarinnar til
orðs og athafna. Ritskoðun
var fellld niður á efni sjón-
varps og útvarps og dagblaða
og smátt og smátt fór þjóð-
inni að skiljast að nýir tímar
væru gengnir í garð. Ástæð-
an fyrir innrás Sovétríkjanna
*og leppríkja þeirra í Tékkó-
slóvakíu var fyrst og fremst
sú, að þessi einræðisríki ótt-
uðust afleiðingar frjálsræðis-
stefnunnar í Tékkóslóvakíu 1
öðrum löndum A-Evrópu.
— Kommúnistaleiðtogamir
voru hræddir um að frelsis-
aldan mundi breiðast út og
þjóðir annarra A-Evrópu-
landa gera kröfu til sömu al-
mennu mannréttinda og Tékk
ar og Slóvakar höfðu orðið
aðnjótandi. Innrásin jafngilti
því opinberri yfirlýsimgu um
það, að sósíalískt þjóðskipu-
‘lag og frelsi væri ekki sam-
rýmanlegt. Þessi játning er
tvímælalaust eitt mesta reið-
arslag, sem hin kommúníska
hreyfing hefur orðið fyrir frá
uphafi.
Viðbrögð kommúnista-
flokka víðs vegar um heim
voru mjög mismunandi. Einn
helzti kommúnistaleiðtoginn
hér lét í ljós þá ósk í blaði
sínu daginn, sem innrásin var
gerð, að Tékkóslóvakar
mættu aldrei eignast frjáls
blöð og frjálsa flokka. Al-
þýðubandalagið, sem þá var
enn kosningabandalag komm
únista og nokkurra vinstri
sinnaðra jafnaðarmanna sam
þykkti að rjúfa öll tengsl við
innrásarríkin og var þessi
samþykkt gerð þrátt fyrir
hatramma andstöðu helztu
kommúnistaforingj anna. Þeir
virtu hana að vettugi og á
landsfundi kommúnista síðar
á árinu er flokkur þeirra var
endurskipu'lagður fékkst til-
laga urn fordæmingu á inn-
rásinni ekki afgreidd. Síðan
hefur blað kommúnista þag-
að vandlega um atburðina í
Tékkóslóvakíu og t.d. ekki
séð ástæðu til að hafa skoð-
un á meðferðinni á Alexand-
er Dubcek og ýmsum félög-
um hans. Kommúnistar á ís-
landi hafa því í raun lagt
blessun sína yfir innrásina.
Saga kommúnismans á
þessari öld er blóði drifin.
Við, sem nú lifum, minnumst
atburða á borð við innrásina
í Tékkósilóvakíu í ágúst 1968,
þjóðarmorðsins í Ungverja-
landi 1956 og blóðbaðsins í
Berlín 1953. AMt eru þetta
bautasteinar, sem kommún-
isminn hefur reist sér og eng-
inn þarf að efast um, að leið-
togar kommúnista eru reiðu-
búnir til að reiisa sér fleiri
slík minnismerki, ef þeim
þykir ástæða til.
Eigi friður að haldast og
þjóðir heims að búa í sátt og
samlyndi verða þær að sætta
sig við að búa við mismun-
andi þjóðskipulag. Vestræn-
ar þjóðir hafa gert sér þetta
Ijóst og vilja þess vegna bæta
sambúð sína við þjóðirnar í
A-Evrópu. Þær gera sér líka
vonir um, að aukin kynni
geti leitt til þess að linað
verði á þeirri harðstjórn, sem
ríkir fyrir austan jámtjald.
En þótt vestrænar þjóðir vilji
bæta samskipti sín við A-
Evrópulöndin má ekki
gleyma því hverjir ráða þar
og hvemig þeir nota vald
sitt.
Og raunar er engin hætta
á því að menn gleymi. Tékkó
slóvakía minnir stöðugt á þá
staðreynd, að kommúnismi
og frelsi fara ekki saman. Og
við eigum að muna Tékkó-
slóvakíu, Ungverjaland, Ber-
lín, alla þessa örlagaatburði,
sem hafa í einu vetfangi svift
dulunni af kommúnistum og
sýnt harðstjóm þeirra í verki.
Meðan Tékkóslóvakía gleym-
ist ekki er engin hætta á því,
að lýðræðisþjóðir heirns láti
fagurgala kommúnismans
blekkja sig.
VIÐ sáturn í eldihúsinu á Foruim,
nýjum alþjóðlegum stúdenta-
garði í Stokklhólimi og ræddum
um heima og geima. Bandaríkja-
maður, Kanadamaður, Pólverji,
Svíi og undirritaður. Allir við
nám í ólikum greinum við Há-
skólann í Stokkhólmi. Banda-
ríkj amaðuriran:
— Ég er að verða vitlaus á öllu
þessu klámi og kláimmyndum.
Þetta er út um aillt. Það vant-
ar bara myndir af beljum að
eðla sig utan á smjörpalkkn-
ingarnar, til að þetta sé full-
komið. Ég slkil ekkert í öllu
þessu kiámi og samt er alveg
ómögulegt að ná sér í 'kven-
mann. Ef ég hefði vitað hvern-
ig þetta er hefði ég aldrei
komið. Allt þetta tal um
frjálsar ástir er bara áróður
til að draga „túrista“ á asna-
eyrunum.
'Hann er einn af þeirn mörgu
bandarísku stúdentum sem korna
á hverju hauisti ti-1 Svíþjóðar með
þær hugmyndir, að urn leið og
þeir séu lentir á sænsikri grund
og ganigi út úr flugvélinni, hlaupi
á móti þeim heill herskairi af
ljóshærðu kvenfóliki með pilsin
upp um sig.
Reyndin hafði hins vegar orðið
önnur. f tvo mánuði hafði hann
reynt hraustlega að ná sér í
kveramann, en ekki komizt í eitt
eimasta pils.
Hann er ekkert einsdæmi, hvað
þessa reyms'lu varðar, og eftir
hálfan mánuð er meirihluti
bandairísku stúdentanna snúinn
heim. Furðusögurnar, sem þeir
heyrðu heima um Svíþjóð, reynd
ust hireinn uppspuni. Svíar eru
frekar feimnir og hlédirægLr.
Þægilegir eins og húsgögn.
En Baindaríkjamenn eru eikki
eirair um að hafa ranigar og
furðulegar huigmyndir um Sví-
þjóð. Tali maður við fólk heima
á Frórai, virðiist ástandið oft mjög
Ukt, — bara á heldur öðrum
grundvelli, og þá hvað sænskt
þjóðfélag smertir.
Sú lenzka er í tízku að halda
því á lofti, að sænskt þjóðfélag
og þjóðfélagsandi sé miiklu meir
í anda jafnréttis og „sósíalisma"
en viðast annars staðar, og þá
stundum gerður samiamburður við
ísland.
Það gæti því virzt úr lausu
lofti gripið, að fullyrða að þjóð-
félagslegt jafnræiði og jafnrétti
væri miklu meiri á íslandi, en í
Sviþjóð. Hver sem ikynnir sér
þessi mál á hlutlausan hiátt, mun
þó sa.mvr.eyma, að þessi fullyrðing
er í alla staði rétt. „Sósíalisminn"
er bara svo gamalgróinn í okk-
ar þjóðfélaigi, að við tökum elkki
lengur eftir horaum og finnst
hann sjálfsagður.
En hva@ hefur þú fyrir þér
með þessar fullyrðingar, og
hvers vegna ertu að hrip>a þessar
skjálgu línureglur, kynnu Gísli
Lárusson og Stefán Glúmsson að
spyrja.
Jú —- ég fór að veita þessu
eftirtekt í lok síðasta vetrar, eftir
að ég var farimm, að kynnast
hlutunum meira innan frá og fá
hinar ýmsu línur betur í „fókus“,
en ferðamaður með stuttri við-
dvöl.
Skemimtanalífið varð mér um-
hugsunarefni hvað stéttaskipt-
ingu varðar. Ekkert fast verð er
á drykkjum á veitinigahúsum í
Svíþjóð, og geta Skemmtistaðir
lagt mismikið á vín og öl, þammig
að sopinn er misdýr á hverjum
stað út af fyrir sig. Þetta verður
til þess, að „snobbklúbbar" og
staðir þar sem hinir ríku hafa
einir efni á að skemmta sér, eru
mjög algengir. Uáglaunastéttirn-
ar verða því að láta sér lynda að
sækja ódýrari staði, en þær ríku.
Mjög er þessu líkt fanið í flest-
um löndum öðrum og Svíþjóð
ekkert einsdæmi. Þetta er ein af
eftirl-egukindum stétta-skiptingar
og líkleiga sú leiðinlegasta.
Mér þætti ótrúlegt að sjá ann-
ars staðar en á íslamdi, bakara,
stóratvinnurekanda, ver'ka.manin,
iráðherra og stúdent á sama
skemmtistaðnum. Stéttaslkipting
eins og Sviar skilja það orð,
þekkist eikki á íslandi. Þessi gæði
ber hverjum manni heilög skylda
að standa vörð m
Þannig mœtti taka fleiri dæmi:
Á meðan Svíair eru að þjóð-
nýta bankakerfið, hafa íslenzikir
bankar alla tíð verið í höndum
rlkisins eða rikið haft í þeirn af-
gerandi ítök.
Þetta er ekki skrifað til að
kasta rýrð á Svía, heldur ein-
göngu til að vekja athygli á út-
þvælduim málsbætti: Fjarlægðin
gerir fjöllin blá.
Mér hefur líka fundizt, að Mn-
ur Skáldisins ættu æði oft við þá
einstefnuakstursmenn, sem m-airg-
ir frjálslegir fólar verða hér úti:
Ef að lúsin útlend er
er þér bitið sómi.
Ég vona að rétt sé með farið, þó
ég hafi ekki uppsláttarbók við
hendina.
Jæja, en við vorum stödd í eld-
húsinu á stúdentagarðinum For-
um. Kanadaimaðurinn:
voðalega vitleysu með því að
hleypa öllum þessuim negrum
inn í lamdið. Þið eruð bara að
flytja inn vandaimál. Við í
Kanada erum búin að taka
fyrir það að mestu, að negrar
setjist þar að. Ég hef heyrt
að verstu raegrahatararniir í
Bandairí'kjunum séu sænskir
inmflytjendur. Ætli það fari
ekki að koma á ykkur anna-r
svipur, þegar þeir eru orðnir
nógu margir.
Svíinn:
— Jú, eflaust, en við erum að
reyna að sýna gott fordæmi
og aulka skilming í þessum
tvístraða heimi. Mannkynið er
ein stór fjölskylda. Ef negr-
ar verða vandamál, þá er bara
að takast á við vandamálið og
reyna að leysa það á farsælan
hátt. Við búuim öll á sömu
stjörnunni, ag ef við eigurn
ekki að tortíma hvert öðru,
verðum við að reyna að tala
saman og jafna úr ágreiningi
í góðu.
Bandaríkj amaðurinn:
— Ég held að þetta séu nú
mikið fordómair í ykkur í
Kanada. Takmarkið hlýtur að
vera fuilt frelsi og jafnrétti,
enda eru augu fólks stöðugt
að opnast fyrir þessu heima.
Keflavik —
HINN 6. ágúst kom stjórn Systra
félags Keflavíkurkirkju, frúrnar
María Hermannsdóttir, formaður,
Jóhanna G. Pálsdóttir, iMargrét
Jakobsdóttir, Þorbjörg Pálsdótt-
ir, Sjöfn Jónsdóttir, prestsftrú,
Randi Træen og Jóna Gunnars-
dóttir í Sjúkrahús Keflavíkur
og höfðu þær með sér mjög vand
að sjónvarpstæki, sem kostað
mun hafa rúmar 40 þúsund krón-
ur, og afhentu sjúkrahúsinu.
Stjómin sagði, að þeim hefði
hugkvæmzt þetta í stað þess að
halda á annan hátt upp á 5 ára
afmæli félagsins með kostnaði.
Sjónvarpstækið er af B.O. gerð
og dönsk framleiðsla. Er það ról-
færum sjúklmgum mifcil dægra-
stytting, þó að sjónvarp sé á
suimuim heimilum talið tímasó-
un.
Þetta er ekki í fyrsta skiptl,
— IHvað segir íslendingurinn
um þetta?
Ég sagðist geta lítið til málanna
lagt, þar sem enigir negrar
væru á íslandi og ég þefckti
Því ekki málið af eigin raun.
Hins vegar hefðu negrakossar
verið seldir á íalandi til
skamms tíma, en nú væru
margir fa.rnir að kalla þetta
sælgæti tkókosbollur. Að þetta
væri sprottið af ,,rasisrma“
teldi ég hins vegar ótrúlegt.
Kanadamaðurinn:
— Þið eigið allir eftir að bíta
í eplið sú-ra, ég er á móti
negrum og kynblöndun.
Við héldum áfirahi að ræða
negravandamiáilið og sýndlst sitt
hverjum, þar til Pólverjinn, sem
h-afði flúið undan harðstjóm
kommúnista til Svíþjóðar, spurði:
— Hverniig stendur á því, að
þið Svíar eruð ekki í Atlants-
hafsbandalagirau (NATO) og
stærið ykkur af sjálfstæðri
utanríkisstefnu, þegar það er
vitað, að frá stríðslolkum ihafið
þið tekið fastan fjölda af
járntjaldsnjósnurum, en ekki
einn einasta Nató-njósn.a<ra?
Bkki getur Nató Ihaft svona
mikið minni áhu.ga á her-
málum Svííþjóðar en járn-
tjaldið. Mér hefur alltaf funid-
izt þessi sjálfstæða utamríkis-
pólitík ylkkar bara á yfirborð-
inu og í fjárhagsleguim til-
gangi. Ég er viss um að þið
vinnið með Nató á bak við
tjöldin.
Svíinn:
- Ég er ekki ánægður með
utanríkispólitíkina ökkar, og
hræddur um að við vinnum
með Nató á baik við tjöldin,
en það er sterkur vilji meðal
ynigri kynslóðarinnar fyrir
auknu hlutleysi.
Pólverji.nn:
— Klutleysi er aðeins hugtalk,
sem getur aldrei orð'ið veru-
leiki, þegar ólík öfl stríða um
heiminn. Mér fyndist miiklu
heiðarlegra af ykkur að ikoma
hreint til dyra og vera efcki
að þessum skollaleiik. Þetta er
bara til að halda öll'Um mörik-
uðuim opnum. Hvemig var
það, þegar þið ætluðuð að
hætta að kaupa ávexti frá
Suður-Afríku og þeir neituðu
að kaupa Volvo, hvar var
þá . ...
Og við héldum áfram að (karpa
uim heima og geima yfir hádegis-
sem Systrafélagið sýnir hlýleiík
sinn til sjúkrahússins í verki, 3
konur gáfu talsvert magn af
sæn'gurfatnaði, sem þær höfðu
saumað sjálfar og áður gaf fé-
lagið 5 þúsund krónur til kaupa
á ba'rnarúmi. Áforma þær að
styrkja sjúkraihúsið frekar.
í systrafélaginu eru um 100
konur. Þær afla fjár með köku-
og fataibösurum, samkomuim,
kaffisölu og samskotum.
Fyrir nolkkru síðam gáfu syst-
urmac yfir 800 þúsund krónur til
endurbóta á kirkjunni og í 'kaup
á pípuorgeli og brátt bætast í
kirgjuna fyrir þeirra tilstilli
brúðarstólar, hinir mestu kjör-
gripir útskornir frá Noregi,
sams konar og eru í Skálholts-
kirkju. Munu þeir hafa kostað
nær 50 þúsund krónur.
hsj.
— Ég held að þið séuð að gera
Stokkhólmsbréf
frá Hrafni Gunnlaugssyni
matnum.
Gáfu sjónvarpstæki
til sjúkrahússins