Morgunblaðið - 13.10.1970, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 13. OKTÓRER 197«
r
_ þar til komin voru 12. Yngstu
Hef séo og heyrt margt sBEr—
r — Var þetta ekki erfitt,
11 i • með öll þeasi þörn?
dulrænt uiu ævina —
— Viðtal við Helgu S. Bjarnadóttur, áttræða
ÞEGAR við hringdum dyra-
bjöllunni á Suðurlandsbraut
63 og sögðumst vera frá Morg
unbíaðinu tók Helga Soffía
Bjamadóttir þegar upp budd-
una sínia og spurði hvað þetta
væri mikið. Hún ætlaði þegar
að borga það sem upp væri
sett, því hún vildi helzt aldrei
skulda neinum neitt. En er-
indið til Helgu var ekki eins
og flestar Morgimblaðsheim-
oóknir til hennar síðustu 40—
50 árin, að rukka fyrir blað-
ið, heldur að spjalla svolítið
við hana í tilefni áttræðisaf-
mælis hennar, sem er í dag.
Helga hafði hallað sér, því
hún var nýbúin að vera með
hita og ætlaði að vera vel út
hvíld fyrir daginn í dag, en
þá ætlar hún að dveljast hjá
dóttur sinni, Ólafíu, á Ferju-
bakka 6, einni af 11 lifandi
börnum sínum, og taka á móti
gestum. En málhress var hún
vel og við byrjuðum á að
ræða um uppruna hennar og
æsku.
— Ég er Seltirningur, fædd
í Tjarnarhúsi rétt hjá Vega-
mótum. Hann er nú fall-
inn blessaður bærinn minn,
en ég geymi mynd hana þama
á veggnum — og hún benti á
útsaumaða mynd í ramma —
gerði þessa mynd eftir minni
að gamni mínu. Pabbi var frá
Stokkseyri og hann srtundaði
ajóinn frá unga aldri, fyrst
á bátum og svo á skútu. Hann
var á skútunni Komed, sem
Jón Jónsson í Melshúsum átti,
og er hún fórst með öllu
saman drukknaði faðir minn.
Þá var ég 8 ára. Ég var heima
hjá mömmu næstu tvö árin
en fór þá að Melshúsum til
Jóns heitins. Þar var ég í
fimm ár, aðallega í húsverk-
um og fiskvinnu. Einnig var
ég um tíma látin bera mjólk
í hús í Reykjavík. Mjólkina
bar ég í fötum og var svo oft
með rjóma í flöskum, sem
héngu yfir axlimar. Þá kost-
aði mjólkin 18 aura, en nú
kostar hún 18 krónur. Það er
ekki að undra þótt gamalt
fólk sé hlessa á öllum þessum
verðhækkunum.
— Manstu til hverra þú
barst mjólkina?
— Ég fór með hana á mörg
heimili, góð heimili. En fyrst
Skal frægan telja Hannefl
Hafstein. Á heimili þeirra
hjóna var ég daglegur gestur
og ávallt vel tekið. Þar var
mér gefinn margur bitinn og
frúin var svo mikill bleasað-
ur öðlingur að hún stanzaði
mig, er hún mætti mér á
götu, og spurði þá hvernig
mjólkursalan gengi. Þá bjó
Hanees Hafstein í Ingólfs-
hvoli, þar sem nú er verið
að stækka og breyta.
— Er ég Var 15 ára fór ég
að Kálfholti í Holtum og fór
að vinna fyrir mér. Þetta var
indælis staður og prestahjón-
in, Ólafur Finnsson og Hall-
dóra voru mér góð og hélt ég
alla tíð vináttu við þau. Þama
var ég þar til ég var 22 ára
og giftist. Maðurinn minn,
Theódór Jónsson, var ættaður
af Skeiðum, en fluttist í
Kálfholtshjáleigu með fóstur
foreldrum sínum — og þarna
kynntumst við og vorum gift
í Kálfholtskirkju.
hjálplegur og þvoði oft með
mér þvotta. En ekki stóð á
— Hvar settuzt þið að? illu umtali >að la við að
— Við fórum strax til ég ienRÍ orð af Þvi að hann
Reykjavíkur og tókum leigt á fkyldi hjálpa mér. Var þetta
Bergstaðastrætinu. Fengum la®f ut banmg, að eg leti
stóra stofu með súðarher- hann gera allt, þott erfitt se
bergi og aðgangi að eldhúsi að 31 a hvemig hann hefði att
fyrir 9 krónur að mig minnir. að fara ,að ÞV1 he£ar hann
var a sjonum. — Eg saumaði
allt á börnin og reyndi að haf a
fötin sem ódýrust. Litaði ég
® oft hvíta poka og saumaði úr
þeim kjóla, kot og buxur á
telpumar. — Þá var ég lítið
farin að prjóna — en síðar
átti ég eftir að pjóna sokka,
vettlinga og peysur svo tug-
um skipti. Hefur mikið af því
farið til bamabarnanna, en
bamabörnin og bamabarna-
bömin eru nú orðin um 70
talsins.
Talið berst nú að öðra og
Helga segir okkur að hún sé
af Víkingslækjarætt.
— Af þeirri ætt er margt
merkilegt fólk. Amma mín
var til dæmiis alltaf að sjóða
grös og búa til meðöl og son-
ur hennar, Ólafur ísleifsson,
móðurbróðir minn, fékk lækn
isréttindi, án þess að hafa
tekið próf. Magnús móður-
Þá var húsplássið ódýrara en bróðir miinn var faðir Gunn-
nú. Þvorttahús var ekkert, en ars Magnússonar og Miaría
ég fór oft inn í laugar með móðunsystir mín var ávallt
þvottinn og hafði gaman af kölluð María spákona og
því. Þótt maðurinn minn þekktu hana margir.
væri fæddur í sveit var hann I framhaldi af þessu spurð-
hneigður fyrir sj ó og var sj ó- um vlð Helgu hvort hún hefði
maður lengst af. Hann var fengið eitthvað af þessum
mjög duglegur og í 20 ár hæfileikum. Ekki vildi hún
fylgdi hann Guðmundi Mark- 1 fyrstu gera mikið úr því, en
ússyni skipstjóra, sem flestir sagðist þó hafa séð og heyrt
kannast við. Fyrsta barnið margt dulrænt um ævina.
okkar, dóttir, fæddist ári eft- — Þegar ég var unglingur
ir að við giftum okkur og síð- og kom austur í Kálfholt í
an komu þau eitt af öðru — annað umhverfi fór ég að sjá
Helga S. Bjarnadóttir
ýmislegt á kvöldin þegar ég
var háftuð. Mér fannat ég sjá
langt út í víðáttuna, landslag
og staði, sem ég þekbti þó
ekki. Síðan hef ég margt séð
og heyrt, þó aðallega heyrt.
Lét ég skrifa eftir mér margt,
jafnóðum og ég heyrði það og
þanndg á ég margar bækur.
Helga gekk nú að bóka-
Skápnum og sagði, er hún tók
upp nokkrar skrifbækur:
„Margt er það í koti karls,
sem kónigs er ekki í ranni.“
í bækumar hefur hún látið
skrá ýmislegt, þessa heims
og aninars, sem hún hefur
heyrt og fyrir ofan fyrsta
kvæðið í einni skrifbókinni
stóð 1939.
— Þá byrjaði ég að yrkja,
og þegar ég yrki kemur þetta
af sjálfu sér og ég veit aldrei
fyrirfram hvað kemur næst.
Meðan börnin voru lítil hafði
ég engan tíma til að hugsa
um þetta og það má segja að
það hafi legið í dvala, en þeg-
ar bömin voru að verða full-
orðin og fór að hægjast um
hjá mér gat ég sinnt þessu.
Ég hef verið í sambandi við
marga, lifandi og dána og er
við hvoruga srneyk.
Og Helga nefndi okkur
marga, sem hún hefði verið
í sambandi við, m.a. Skarp-
héðin Njálssson, Jón Araso-n,
Jónas Hallgrímsson, Beet-
hoven og rnarga fleiri inn-
lenda og erlenda. Margt af
því, sem hún hefur skráð um
þessa men-n og eftir þeim seg-
iist hún hafa sett í bækurnar
tvær, sem hún hefur gefið
út, „Sýnir og drauimar“ og
„Raddir frá öðrum heimi“.
Helga þagði nú um stund
en sagði síðan: „Þetta hefur
verið mín huggun í þessu lífi.
Ég hef baft sterka trú, allt
frá æsku. Móðir mín og
amm-a vora mjög trúaðar og
sátu oft með okkur á rúmun-
um og kenndu okkur guðsorð
og allt það bezta. Því er ég
enn það sem ég er.“
— Misnotkun
framhald af bls. 2
komið verði á fót fastri sam-
vinnu milli þeirra ráðuneyta og
embætrtismanna, sem fjalla um
mátefni, sem snerta þetta vanda
mál og afleiðingar þess, segir
í tilkynndngu frá dóms- og
kirkjumálaráðuneytinu.
HÆTTAN ENN YTBA
Að loknum athugunum sendi
samstarfshópurinn dómsmála-
ráðuneytinu skýrslu, þar sem
meðal annars eru eftirfarandi
ályktanir:
„Af gögnum þeim, sem fyrir
líggja, virðist ljóst, að neyzla
kannabis er lítil hér á landi enn
sem komið er, enda þótt raddir
hafi heyrzt u-m hið gagnstæða.
Ljóst er hins vegar, að kanna-
bis hefur verið smyglað til lands
ins i nokkrum tilvikum ogreynt
hefur verið að selja annars kon-
ar plöntuhduta sem kann-abis
væri. Greinilegt er og, að ís-
lenzk ungmenni, sem farið hafa
utan, hafa kynnzt kannabis-
neyzlu. Má þvl ætla, að áhyggj-
ur af íslenzkum unglingum, sem
fara utan til stu-ttrar dvalar, hafi
við rök að styðjast.
Notkun LSD virðist vera nær
óþekkt hér á landi og er vitn-
eskja fyrir hendi um einungis
eitt slikt tiivik. Öll líkindi eru
hins vegar til þess, að isienzk-
ir unglingar hafi komizt í kynni
við og notað LSD erlendis. Notk
un lífrænna leysiefna í vímu-
skyni er þekkt fyrirbæri, en hef-
ur þó væntanlega ekki náð mik-
iili útbreiðslu hér á landi.
Á grundvelli þeirra gagna,
sem fyrir liggja, virðist hins veg
ar mega ætla, að misnotkun
lyfja í vimuskyni sé bæði vel
þekkt og nokkuð algengt fyrir-
bæri, ýmist samfara neyzlu
áfengis eða án. Ef rétt reynist,
að mestur hluti þeirra lyfja, sem
svo eru notuð, sé fenginn hjá
læknum, má telja fulilvist, að
misnotkun róandi lyfja og svefn
lyfja sé þyngst á metunum. At-
hyglisvert er í þessu sambandi,
að einungis liðlega tíundi hluti
allra ávisan-a á ávana- og fíkni-
lyf, sem könnuð voru í lyfja-
búðum, er á svokölluð eftirrit-
unarskyld lyf (sterk verkjadeyf
andi lyf og örvandi lyf). Vafa-
laust er, að ýmsir 1-æknar sýna
of litla aðgæzlu við ávísun ró-
andi lyfja og svefnlyfja. Þá er
ástæða til að ætla, að vissir
menn fari á milli lækna til þess
að hafa út úr þeim lyfseðla á
ávana- og fiknilyf í þvi skyni að
selja öðrum lyfin. Af gögnum
þeim, sem fyrir liggja, má enn-
ifremur ráða, að einhverju af á-
vana- og fíknilyfjum befur ver-
ið smyglað til landsins og að
íslenzkir unglingar hafa erlend-
is komizt í kynni við notkun
iyfja í vímuskyni.
1 viðræðum við fulltrúa Æsku
iýðssambands Islands kom fram,
að á vegum þess starfar fram-
'kvæmdanefnd, sem hefur í und-
irbúningi áróðursherferð til
iþess að sporna við misnotkun
vimugjafa. Þá kom fram, að
Æskulýðsráð Reykjavikur hefur
•fyrirhugað námskeið að þessu
iútandi og að þjónustuklúbbar
svonefndir (Kiwanis, Rotary, Li
ons) eru reiðubúndr til þess að
veita málinu fulllt liðsinnd. Verð-
ur að tlejast skynsamliegt að til
þessara aðila verði leitað til þess
að sporna við þeim hættum, sem
stafað geta af nottkun ávana- og
fíknilyfja og efna.“
VEBÐANDI VANDAMÁL HÉB
Með bréfi dóms- og kirkjumála
ráðuneytisins, dags. 26. febrúar
1970, var samkvæmt ákvörðun
ríkisstjómarinnar stofnað til
samstarfshóps fulltrúa frá hin-
um ýmsu þáttum ríkisvaldsins,
sem afskipti hafa af málefnum,
er snerta ávana- og fíkniefni.
Var samstarfsbópi þessum falið
það hlutverk að ræða við sam-
tök æskufólks og annað áhuga-
fölk um vandamál i sambandi
við neyzlu ávana- og fikniefna,
og jafnframt falið að stuðla að
því, að viðhorf æskunnar til þess
ara vandamála skýrðust, svo og
að leita samráðs og samsterfs
um viðbrögð gegn þeim hættum
sem af þessum efnum stafa. Þá
var samstarfshópnum heimilað
að afla skýrslna og upplýsinga
að þessu lútandi hjá embærttis-
mönnum og stofnunum, þar sem
hentugast þærtti.
Samstarfshópinn skipuðu eft-
irtaldir menn: Prófessor Þorkell
Jóhannesson, ráðunautur heil-
brigðisstjórnarinnar í lyfjamál-
um, Jón Thors, deildarstjóri í
dóms- og kirkjumálaráðuneyt-
inu, sem jafnframt gegndi störf-
um í heilbrigðis- og tryggingar-
málaráðuneytinu, Örlygur Geirs
son, fullltrúi í menntamálaráðu-
neytinu, Ólafur Jónsson, toll-
gæzlustjóri og Kristinn Ólafs-
son, aðalfulltrúi lögregliusrtjórans
í Reykjavík. Var prófessor Þor-
keli falið að stýra starfi sam-
starfshópsins.
Þegar á fyrsta fundd samstarfs
hóþsins kom fram, að menn
töldu þær upplýsingar, sem
fram kynnu að koma i viðræð-
um við æskulýðssamtök um of
óöruggan grundvöll til þess að
skera mætti úr um með nokk-
urri vissu, hvort mikil vanda-
mál steðjuðu að af notkun á-
vana- og fíkniefna hér á landi.
Samstaða var hins vegar um að
ganga út frá því sem gefnu, að
neyzla ávana- og flkniefna væri
annað hvort þegar orðið vanda-
mál eða a.m.k. verðandi vanda-
mál hér á landi. Höfðu menn
hér hliðsjón af framvindu máia
í nágrannalöndum okkar, bæði
austan hafs og vestan. Þá voru
menn á einu máli um, að ill-
gerlegt væri að kanna vandamál
varðandi ávana- og fikniefni án
þess að kanna einnig nokkuð
vandamál i sambandi við nötkun
ávana- og fíknilyfja.
Það varð að samkomulagi við
ráðuneytið, að ráðinn skyidi
starfsmaður tdl þess að vinna
að gagnasöfnun með samstarfs-
hópnum. Til þess var valinn
Pálmi Frimannsson, stud med.
Þá varð að ráði, að Kristján
Pétursson, deildarstjóri i toll-
gæzlunni á Keflavikurflugvelli,
skyldi starfa með samstarfshópn
um sem ráðunautur, en Kristján
hefur safnað miklum gögnum
um einstaklinga, sem ætla má,
að hafi notað. ávanalyf og á-
vanaefni hér á landi.
BÆTT VAB VIÐ TÍU ÞEIBBA
Þá sikial þess getilð, að Guninar
Fnímairansflion, er situndar nám í
félagisfræði í Svíiþjóð og dvalizt
hiefúr hér á iandi í suimar, gerði
spunninigiailisita varðandi tíðni
neyzlu ávanalyfja og ávaniaeitaa,
er síðan var ieiðréttur og yfir-
farimn af formianni samstairfS-
hópsnns og Pákna Frúnaninsisyrai.
Spunniinglalisti þessi var sáðan
semdur á vegium Félagsmiálaatota
uniar Reykjiavílkurborgar, Æsku-
lýðsiráðls ReyfcjarvSkur oig Æsku-
lýðssambandis íslamidis ti.1 450 ein-
stakilingia frá 15 ára til fóliks á
ferrtuigisialdri oig bafði um belrn-
imigur srvarað í ágúistbyrjum; flest-
ir á aldrinium 15—20 ára. „Fjórir
eð'a fimm telja aig hiaifa nieytt
bararaabis, þar af einrn eða tveir
hér á laindi.“
Starf samistarflshópsiins a'ð
söfnuin gagnia og viðræðum við
aðila hóflsit um miðjam apríl oig
lauk síðari hluta ágústmiánaðar.
Voru baldmiir allmargir furndir
mieð siaimitökum æskiufólks og
ólhugamanraah'óipum, og edinmig
voru viðræður við nofckra ein-
stakliniga, aem vitraesfcja hafði
fleiragdzrt um, að raeytt hiefðu fífcni-
etaa. Ennfremur var rætt við
lækina og fólk, sam sitarfar áð
félagslegri aðstoð. Þá lét sam-
sbarf,'lhópuriinin framikivæma könn
un á lyfjaávísumum í niofckram
lyfjabúðum og fékk upplýsdmgiar
um rannsóknir á sýniisihornium af
lyfjum og efnum, siem lögregla
eða aðrir aðilar böfðu kumizt yf-
ir og talið viar, að gæti verið
fíknilyf eða — efni.
EIN MILLJÓN — 6 ARA
FANGELSI
I lögum um tilbúininig og verzl-
uin mieð ópíum o.fl. frá 16. júní
1970 sieigir m.a.:
„Baimmaður er tilbúniingur, inn-
flutmimigiur og - útflutniragur á
uiranu ópíum og verzliun mieð það.
Undiir baran þetta falla og ópí-
umjsieifar aillar og bvera kynis af-
gamgur, edmniig það, stem eftir
verður þeigar ópíum er reyfct.“
„Öheimilt er að bafia umidir
höradum eða varðveita, veita við-
töku, gefa, afhenda, selja eða
verzla mieð hvens koniar lyf og
efni, er ákvæði laga þessara taka
til og ólöglega era flutt imn eða
framleidd. Gera sifcal upptæfca til
ríifciissjóðs slífca vöru og hagnað
af verzlun mieð bama.“
„Brot á löguim þesisum oig regl-
um siettum siamkvæmt þeám
varða sekituim allt að 1 milljón
króna eða vadðhaldi og flamigelsi
allt að 6 árum, ef um stórfeUt
brot er að ræða. Það telst stór-
flellt brot, ef lyfjum þeim eða
efniuim, siem unidir lögin falla og
ólöglega eru flutt inn eða frarn-
leidd, er dreift til margra manraa
eða þau seld gegn verulegu
gjaldi, eða ef um er að ræða iinin-
fluitmdrag, útfluitndinig, vörzlu, verzl
uin, móttöikiu, aflhenddragu, fram-
ledlðslu eða viinnislu þesisiara lyfjia
eða efnia í því skyni að selja þau,
eða dreifa þeim til margra
mannia eða giegn veruilegu gjaldi
með öðrum hœttó -en lög þesisii
eða lyfsölulög heimila.
Með roál út af brotum á lögum
þessuim sikial flara að hætti oprtn-
berra mála.“