Morgunblaðið - 22.10.1970, Síða 20

20
MORGUNKLAÐEÐ, FIMMTUDAGUR 22. OKTÓRER 1870
Lærum af erfiðleikum síðastl. ára
fullyrða, að skilningur atvinnu-
rekenda og eigenda fyrirtækja
aimennt á þvi, hver vinningur
þeim sjáifum sé að góðu bók-
haidi og reikningsskilum, sé vax
andi. Um 500 bókhaldsskoðanir
hafa verið gerðar á árinu og
verður að segja þá leiðu sögu,
að þessar athuganir hafa leitt í
Ijós, að ástandið á sviði bók-
halds og reikningsskila er enn
mjög slæmt og verra í hinum
minni fyrirtækjum. Eigi að koma
bókhaldi fyrirtækja almennt I
viðunandi horf verða að koma til
fleiri aðiiar en skattyfirvöld svo
sem bankar og hluthafar, sem
veita mikið aðhald að fyrirtækj-
um erlendis varðandi fullnægj-
andi reikningsskii. Sú breyting
hefur verið gerð á innheimtu
söluskattsins, að i stað þess, að
hann áður var greiddur ársfjórð
ungslega verður hann hér eftir
innheimtur á tveggja mánaða
fresti.
Virðisaukaskattur
í síðustu fjárlagaræðu minni
gerði ég grein fyrir því, að fylgzt
væri með þvi af athygli af hálfu
ráðuneytisins hvernig virðis-
aukakerfið reyndist, en það skatt
form er nú ýmist búið að inn-
leiða eða verið að innleiða á öll-
um Norðurlöndum, en áður hefir
virðisaukaskatturinn verið tek
inn upp i Efnahagsbandalags-
iöndunum. Skattur þessi er í eðli
sínu ekki svo mjög frábrugðinn
aimennum söiuskatti, en hann
hefir fyrst og fremst þann kost
umfram söluskatt, að auðveldara
er að fylgjast með því, að skatt-
urinn skili sér, vegna þess að
greiðendur skattsins á hinum
ýmsu stigum hafa að vissu leyti
eftirlit hver með öðrum. Hins
vegar er þvi ekki að leyna, að
þessum skatti fylgir aukin skrif
finnska og í annan stað er mjög
torveit að koma við nokkrum
undanþágum frá skattinum, þann
ig að erfiðara verður um vik að
undanþiggja nokkrar almennar
lifsnauðsynjar virðisaukaskatti
heldur en söluskatti. Aftur á
móti leggst skatturinn ekki á
fjárfestingarvörur nema að tak-
mörkuðu leyti, og hefir því veru
iega þýðingu fyrir atvinnurekst
urinn. f>ótt hér sé um skatt
heimtu að ræða, sem bæði hefir
kosti og ókosti virðast kostimir
almennt vera taldir það þungir
á metunum, að æ fleiri lönd taka
upp þessa skattheimtu. Má því
vafalaust gera ráð fyrir, að nið
urstaðan verði einnig sú hér og
hefir því að tilhlutan ráðuneyt-
isins í sumar verið unnið að álits
gerð um virðisaukaskattkerfið,
og vonast ég til að geta gert Al-
þingi grein fyrir einstökum atrið
um kerfisins einhvern tíma á
þessu þingi, þannig að þingmenn
geti áttað sig á því, hvort kostir
kerfisins séu það veigamikiir, að
rétt sé að stefna að því að inn-
leiða það hér.
Starfsemi skatt-
rannsóknadeildar
1 fjárlagaræðum undanfarin ár
hefi ég jafnan gefið stutt yfirlit
um starfsemi skattrannsókna-
deildar ríkisskattstjóraembættis-
ins.
Á tímabilinu 1. okt. 1969—30.
sept. 1970 hefir deildin tekið
220 ný mál til rannsóknar, lok-
ið var rannsókn 207 mála og um
90 mál eru nú í rannsókn. Heild-
arhækkanir gjalda vegna rann-
sóknamála námu 30,4 millj. kr.
og eru þá meðtaldar skattsektir
13 millj., en ólokið er sektar
ákvörðun í 150 málum og álagn-
ingu hjá rikisskattanefnd í 72
málum.
Svo sem ég áður hefi bent á,
segja þessar tölur aðeins hluta
sögunnar, þ.e. þátt rannsóknar-
málanna. Skattstofurnar lagfæra
að sjáifsögðu fjölda framtala og
markvisst er unnið að því með
fundahöldum með skattstjórum
og á annan hátt að samræma og
styrkja skatteftirlitið og fram-
kvæmd skattalaga og það er eng
um efa bundið, að hið eflda
skatteftirlit hefir leitt til veru-
legra umbóta í skattframtölum.
Unnið er nú að úrtaki framtala
til skoðunar eftir ákveðnum regl
um. 1 byrjun kvörtuðu marg
ir sáran yfir skattrannsóknun-
um og hinir sektuðu töldu illa
með sig farið samanborið við
þann mikla fjölda skattsvikara,
sem slyppu við refsingu. Nú verð
ur slíkum röksemdum ekki leng-
ur við komið eftir að skattrann-
sóknadeildin hefir starfað i mörg
ár og menn vita gerla hvaða á-
hættu þeir taka á sig með und-
anskoti fjár frá skattlagningu,
enda hygg ég þessa löggæzlu nú
almennt vera íalda sjálfsagða.
Markmiðið með starf rannsókna
deildarinnar er hins vegar ekki
það að handsama sem flesta skatt
svikara heldur að veita slikt að
hald varðandi rétt framtöl, að
hún þurfti ekki að fást við nema
sem fæst skattsvikamál.
Litlar tollabreytingar
í>á hefir að tilhlutan fjármála-
ráðuneytisins verið komið af
stað samstarfi milli þess og Sam
bands islenzkra sveitarfélaga
um athugun á verkaskiptingu
rikis og sveitarfélaga, sem gæti
í senn leitt til breytinga á tekju
skiptingu og gjaldaskiptingu
milli þessara tveggja meginþjón
ustuaðila í þjóðfélaginu. Hefir af
hálfu Sambands íslenzkra sveit-
arfélaga farið fram ítarleg athug
un á þessu máli í framhaldi af
ráðstefnu, sem sambandið efndi
til um verkaskiptingu ríkis og
sveitarfélaga, en þá fól ég ráðu-
neytisstjórunum í fjármálaráðu
neytinu og félagsmálaráðuneyt-
inu að kynna sér viðhorf Sam-
bands islenzkra sveitarfélaga
varðandi þetta efni og tjá því,
að af hálfu ríkisins væri engin
fyrirstaða um það, að teknar
yrðu upp alVarlegar viðræður
um, hvort skipan þessara mála
gæti verið hentugri og heppi-
legri með einhverjum öðrum
hætti en nú gildir. Geta hér að
mínu mati vel komið til greina
verulegar breytingar, sem ekki
er þó tímabært að ræða í ein-
stökum atriðum á þessu stigi.
Á síðasta þingi voru gerðar
mjög veigamiklar breytingar á
tollskránni vegna aðildar Is-
lands að EFTA, en samkvæmt
þeim samningum er ekki skylt að
framkvæma næstu tollalækkanir
fyrr en eftir 4 ár, svo að iðnað-
urinn fái nauðsynlegan aðlögun
artíma. Ekki er ætlunin að
leggja fyrir þetta þing aðrar
breytingar á tollskrá en varð-
andi örfáar vörur, sem nánari at
hugun hefir leitt í ljós að lækka
verður tolla á vegna EFTA-aðild
ar. Er hér aðallega um að ræða
tvöfalt gler og rafmagnseldavél-
ar og fáeinar aðrar vörur, sem
ekki var fyllilega ljóst, að yrðu
að lúta EFTA-meðferð. Þá eru
i endurskoðun hjá ráðuneytinu
viss atriði laga um gjaid af inn-
iendum tollvörum, en þau gjöld
þurfa t.d. að ná til sams konar
innfluttra vara. Aðild að EFTA
hefir haft í för með sér mjög
mikla vjnnu fyrir íslenzk tollyfir
vöid, þvi að það er mikið tækni
iegt verk að fella tollstjórn okk
ar og skjalagerð alla að EFTA-
kerfinu, en telja má, að sú að-
gerð hafi tekizt mjög vel. Unnu
saman að þessu mikla verkefni
tollstjórnaryfirvöld og fulltrúar
framleiðenda og verzlunar. Eftir
hörð fyrirmæli og aðvaranir af
hálfu ráðuneytisins má segja, að
tollheimta sé hvarvetna í land-
inu komin í mjög viðunandi horf
og sá háttur úr sögunni, sem þvi
miður tíðkaðist of viða, að vörur
væru afgreiddar én tollgreiðslu,
enda fylgist ríkisendurskoðun-
in eftir föngum með þvi, að svo
sé ekki gert, og samkvæmt opin
berri tilkynningu, sem ráðuneyt
ið. hefur gefið út um það efni
verður beitt þyngstu viðurlög-
um toilalaga, ef útaf er brugðið.
Mikill bati
efnahagslífsins
Að lokum nokkur orð um það
ástand og horfur í efnahagsmál-
um, sem nú blasa við augum og
er grundvallarnauðsyn að gera
sér grein fyrir. Áður hefi ég gert
grein fyrir því, að vonir stæðu
til að rekstur ríkissjóðs á árinu
1970 yrðu hallalaus vegna auk-
ins innflutings og veltu umfram
það sem fjárlög gerðu ráð fyrir,
enda þótt veruleg óviðráðanleg
umframútgjöld verði að ræða.
Síðast varð greiðsluafgangur hjá
ríkissjóði 1966 og þá mjög veru-
legur, eða um 450 millj. kr., en
í stað þess að leggja þann af-
gang til hliðar, svo sem æskilegt
hefði verið, var talið nauðsyn-
legt að gera allar tiltækar ráð
stafanir til að koma í veg fyrir
almenna kjaraskerðingu í land-
inu, sem líka tókst með veruleg
um fjárgreiðslum úr ríkissjóði
allt til haustsins 1967, þrátt fyrir
mikið verðfall íslenzkra afurða.
Síðustu þrjú árin hefir verið ár-
lega nokkur hallarekstur hjá rik
issjóði, sem leiddi til skuldasöfn
unar hjá Seðlabankanum, er nam
um síðustu áramót um 630 millj.
kr. Þessi hallarekstur var talinn
réttiætanlegur vegna hins mikla
samdráttar í þjóðarbúskapnum
og gerði þessi skuldasöfnun rík
issjóði kleift á þessum árum að
halda upp óskertri allri þjón-
ustu við þjóðfélagsborgarana.
Siðari hluta árs 1969 og á yfir-
standandi ári tók hins vegar
mjög að skipast til hins betra i
þjóðarbúskapnum. Otflutningsat
vinnuvegimir bættu stórlega að
stöðu sína vegna batnandi verð-
lags og betri aflabragða. Bjart-
sýni um framtíðina fór almennt
mjög vaxandi og á mörgum svið-
um í atvinnulifinu varð vart við
nýtt og aukið framtak um ýmiss
konar nýjan atvinnurekstur og
eflingu annarra atvinnugreina.
Hefir á einu ári raunverulega
orðið gerbylting í atvinnulífinu
til hins betra, þar eð nýr verð-
bólguhugsunarháttur tók sem
betur fer ekki að gera vart við
sig að neinu ráði á þessu tíma-
bili. Telja má atvinnuleysi úr
sögunni. Viðskiptajöfnuður við
útlönd batnaði stórkostlega.
Gjaldeyrisvarasjóðurinn óx um 2
milljarða frá 1. sept 1969 til 1.
sept. 1970 og nam þá tæpum 3,3
milljörðum króna. Innistæður í
innlánsstofnunum jukust á þessu
sama tímabili um 3.366 millj. kr.,
sem er meira en nokkru sinni
áður á einu ári og skuldir þjóð-
arinnar við útlönd til langs tíma
lækkuðu á þessu ári um 800
millj. kr. Heildarstaða ríkissjóðs
við Seðlabankans hefir batnað
allverulega. 100 millj. verða fyr
ir áramót greiddar upp í áður-
nefnda skuld við Seðlabankann
og í fjárlagafrumvarpinu er gert
ráð fyrir 100 millj. kr. í viðbót
arafborgun.
f fjárlagaræðu 1968 komst ég
svo að orði, að þáverandi erfið-
leikaástand væri prófsteinn á
það, hvort langtíma velmegunar-
þróun hefði dregið úr manndómi
þjóðarinnar til þess að mæta erf
iðleikum, sem við fslendingar allt
af yrðum að búast við öðru
hverju, miðað við einhæfa at-
vinnuvegi okkar. Ég tel nú ó-
hætt að segja, að þjóðin hafi stað
izt þessa prófraun, og erfiðleik-
arnir hafi verið yfirunnir á mun
skemmri tíma, bæði fyrir þá sök,
að þjóðin sýndi almennt ótrúlega
mikinn skilning á nauðsyn kjara
rýmunar um sinn, og að gripið
var til réttra efnahagsaðgerða
til að mæta vandanum. Nú stönd
um við aftur andspænis því að
svara þeirri spurningu, hvort við
höfum öll nægilega sterk bein
til að þola góða daga, hvort við
höfum dregið nauðsynlega lær-
dóma af efnahagserfiðleikum síð
ustu ára, þannig að við kunnum
okkur hóf í kröfugerð á batn-
andi tímum en missum ekki fót-
festuna og höldum, að aílt sé
hægt að fá og allt sé hægt að
gera svo sem óneitanlega átti sér
stað í peningaflóðinu fram til
1967. Öll laun í landinu voru
stórhækkuð um mitt þetta ár.
Enginn vafi er á því, að útflutn
ingsatvinnuvegimir hafa bol-
magn til þess að taka á sig all-
verulega kauphækkun en jafn-
vist er, að með áframhaldandi
vixlhækkunum kaupgjalds og
verðlags yrði atvinnuöryggi í
landinu stefnt í bráða hættu á
skömmum tíma. Því miður varð
ekki samkomulag um að fara þá
leið, sem ríkisstjórnin benti á og
hefði getað treyst verulegar
kjarabætur án vixlhækkunará
hrifa og nýrrar verðbólgu. Þess
vegna stöndum við í dag and-
spænis þeirri köldu staðreynd,
að verði ekki skjótlega gripið
til nauðsynlegra aðgerða til að
koma í veg fyrir aukinn tilkostn
að atvinnuveganna þá muni al-
mennar kauphækkanir verða
orðnar að minnsta kosti 30% á
næsta vori og mun naumast nokk
ur halda þvi fram í alvöru, að
atvinnuvegimir fái risið undir
svo stórkostlegri kostnaðaraukn
ingu án einhverrar sérstakrar að
stoðar. Það er hins vegar jafn-
víst, að með skynsamlegum við-
brögðum nú þá er hægt að
tryggja launþegum, að þeir geti
haldið mjög verulegum hluta af
kauphækkuninni frá i sumar,
sem raunverulegum kjarabótum,
sem ekki brenni upp I nýjum
verðbólgueldi. Takist nú að fá
samkomulag um nauðsynleg við-
brögð, þá er vissulega engin á-
stæða til að halda annað en að
bjart sé framundan og sú heil-
brigða efnahagsþróun, sem nú
hefir hafizt að nýju, geti orðið
varanleg og leitt til sívaxandi
velmegunar og bættra 'lífskjara
alls almennings. Skelli menn
hins vegar skolleyrum við stað-
reyndum og láti kosningahita
verða rólegri yfirvegun og
ábyrgðartilfinningu yfirsterkari,
þá stöndum við andspænis stór-
felldum nýjum vanda. Efnahags-
málin almennt munu annars
koma til kasta Alþingis á öðrum
vettvangi og ræði ég þau því
ekki frekar í sambandi við fjár-
mál rikisins, en legg aðeins á
herzlu á þá staðreynd, að svo
sem réttlætanlegt var á samdrátt
artímunum að reka ríkissjóð með
nokkrum halla þá ér það jafn-
óverjandi miðað við núverandi
efnahagsástand. Það er þvi ósk
mín og von, að þótt kosningar
séu á næsta leiti náist um það
samstaða hér á hinu háa Alþingi
að afgreiða fjárlög ársins 1971
með fllkominni ábyrgðartilfinn
ingu, þannig að rikisbúskapurinn
geti í reynd orðið hallalaus á
því ári.
uan, og ,, Fi.sk iðirea ð a r-n/ámskei ði
sjóvaniitiv,egsimá:laráðuneytisiins“
slegið siamiain í ©itt námstoeið er
sóttiu um 40 maininis oig þótti öll-
um er til þesisiara mála þeikikja
það vel farið.
Aiuk nefndra wámstoefða hafa
söliusiamrtiök framleiðenida haldið
sérsrtök fraeðsliuiniáimekieið oig emin-
fremiuir hafia verið hialdin sivo-
kölliuð „skyniddmiáimskieið" í hdn-
um ýmsiu landisjhluitum til þeists að
rifjia uipp fyrir fisikmiatsmöninium
oig verfcsitjóruim viðkomiaindi störf
ecn að þeirn skynidinámstaeáðium
hafa jiaÆniam srtaðið sameiiginlega
Fiskimait ríkisims og söluisiamtök
fiiskframleiðlemidia.
Að iokium er réitt alð giertia þess,
að umdirritaður hefir á umdam-
förmium árum mjög hvatt til að
stofnaðiur vaeri fiskiðmiskióli á Is-
lamdi, m.a, í Morgumblaðimu, emm
fremur átt sæti í „Fiskiðmiskóla-
niefnd“ er skdlaðd uippkiasiti að lög-
um um fiskiðinskóla fyrir nokkr-
um árum.
B. Á. Bergsteinsson.
Athugasemd frá
fiskmatsstjóra
FYRRI greim í leiðara Morgiun-
blaðsims 21. okitóber si. nefmdst
„Þjálfuin og menintum starfs-
fólks í fiski'ðniaði“. Er í greim-
iinmi sagit frá námsfaeiðium á veg-
um Rammsókniarstiofnuinar fisik-
iðnaðarims er hófusrt haiusrtið 1969
og mumd hefjast aftur í haiust.
Það er kumraugt ,að þessi nám-
sfceið snerust ekwörðumigu um
hreiniæti við fisíkiðmiað, sem er
að sjálfsögðu góðra gjalda vext
því hreimlæti við alla matvæla-
framleffifelu er niauðsym.
Ennfremur er í umræddri
grein rætt um, að þau sóu „fyrsti
víisir að fisikiðnskóla", siem
svo mjög hafi verið rætt um.
Þeár er ekki þekkja vel til
fræðslumála í fiskiðmit.ði mumu
semmiilega áætla við lesrtur þess-
arar greimár, að aldrei hafi neitt
verið igiert áður til þess að fræða
starfsfólk í fiskiðnatðd, en svo er
þó ekki.
Við lestur greinarimmiar hlýtur
enmfreimur að vafcna sú spurmiing
hvermig gemgi íslenzkrar fisk-
framledðslu t.d. á Biamdiaríkja-
martoaði hafi þróazt og aukizt á
uindiamtförmum árum, ibafi ektaert
verið gert fyrr en haiuistið 1U*60,
tdl þesis að fræðö og upplýsa fólk
við vinmislu á frystum fistai siem
á þamm markað hefir verið seldur
héðam.
Á sl. rúmlega 20 árum hafa
verið haldim árlega námstaeið fyr
ir starfsfólk í fiski'ðnaði og hiefir
verkefnd þeirra námstaeiða srnúizt
um kemmslu að því er varðar
framleiðslu, gæðamat og hreim-
læti.
Að kenmislu á þesisum nám-
skeiðum hatfa umindð:
1. Yfirmemm Fiisfcimaits ríkfeims.
2. Sérfróðir ffekvimmis'liumemm
söhisaimtatoa fi'stoframleiðeinda.
3. Geriafræð'ingar frá Ramm-
sólknarstofnuin fiskiðmiaðariins
og heíir dr. Sigiurður Péturs-
som gerlatfræðimigiur lenigist
starfálð við námisfceiðim, svo
og hr. gerlafræðdmigur Guð-
lauigiur Hamraesson.
Náanstaeið þessi hafa jafmiam
verið miefmid „Ffekiðma'ðarmém-
skeið Sj áva rú tvegs ná ðuneyt isims ‘ ‘
og mumu nú frá byrjum þeirra
batfa sótt þau um 800 mamms.
Fistomat ríkfedns hefir jafman
veitt þesisium námskeiðum for-
stöðu f. h. Sjávarútvegsráðumeyt-
fedms.
Þá skal þesis getið að vorið
1970 var umræddum mámiskeið-
um, þ.e. námistaeiiðd Ranmsókmar-
stafmumar fiskiðnaðiarima er grein
Ledðara Morguimblaðsi'ns ræðdr