Morgunblaðið - 22.11.1970, Blaðsíða 16

f 40
MOROUNBLAÐIÐ, SUMNTJDAGUR 22. NOVEMBlER 1970
IÞSOTTA
HÁTÍD1970
ÍÞRÓTTA
HÁTÍD1970
Þessl Olmeca stytta með hnetu- laga aug'un og þessi sérkenni-
lega niðurdreg-nu munnvik, sýn ir Asíu-uppruna.
Strax um 1607 kom út bók, sem
bar heitið „Uppruni Indíána
Nýja heimsins", þar sem Fray
Gregorio Garcia gaf út mikla
yfirlýsingu: „Indiánarnir eru
hvorki frá einum stað í gamla
heiminum eða komnir eftir
sömu leið á sama tíma. Sumir
eru líklega afkomendur Karþa-
gómanna, aðrir komnir frá
hinu týnda Atlantis, frá Grikk-
landi eða Fönikíu og enn aðrir
afkomendur Kínverja, Tatara
og annarra kynstofna".
Þar til nýlega visuðu frœði
menn þessu á bug sem hugar-
órum. Rannsóknir í tvær aldír
höfðu staðfest samhljóða skoð-
un um að upprunalegir íbúar
Ameríku væru afkomendur
Asíubúa, sem fluttust yfir Ber-
ingsund um 15000 fyrir Krist
eða fyrr. Þeir hefðu dreifzt um
Ameríku, og þeir hefðu án ut-
anaðkomandi hjálpar þróað þá
miklu menningu, sem Spánverj
arnir fundu.
Ekki var málið þó þar með
leyst. Til dæmis fannst engin
fyrri leirkeragerð, sem leiddi
til þróaðri stíls, og stundum
líktust ákveðin listræn form
mjög þeim sem fundizt höfðu í
Asíu. Eftir síðari styrjöldina
tók ný kynslóð Ameríkumanna
að líta á slík vandamál með
ferskari augum.
Á hinni rakasömu strönd Ec-
uador fékk málið verulegan
byr. Þar fundu fornleifafræð-
ingar í Valdivia ágrafna ieir-
muni frá því um 3200 fyrir
Krist, án þess að hægt væri að
rekja uppruna þeirra til nokk-
urs sem þekkt var í Nýja heim-
inum. Fundarmenn voru Clif-
ford og Betty Evans frá Smith
sonian stofnuninni, en þau
unnu með Emilio Estrada, á-
hugasömum verzlunarmanni frá
Eeuador. Þessir leirmunir
reyndust vera eldri en nokkrir
aðrir leirmunir, sem fundizt
höfðu á þessu hveli jarðar, og
stíllinn líktist augljóslega leir-
mununum frá sama tíma i Jap-
an, en þaðan hefðu hagstæðir
vindar og sjór getað borið
villta sjófarendur á flekum til
Ecuador.
Þegar hafði Thor Heyerdal
sannað að hægt væri að fara
svo langa ferð án stjórntækja,
en hann hafði siglt 4300 sjómíl
ur yfir opið Kyrrahafið á Kon-
Tiki (og endurtekið slíka sigl-
ingu yfir Atlantshafið, til að
sýna fram á að Egyptar hefðu
getað komizt til Mexikó).
Áhrif af þessum fundi i Ecua
dor urðu þau, að stinga á Mon-
roekenningu fræðimannanna.
Leirmunirnir í Valdivia hafa
fært getgátuna um samband
yfir Kyrrahafið yfir á fastari
grundvöll til að standa á í deil-
unum. Það táknar þó ekki að
dreifikenningarmenn (eins og
fylgjendur slikrar kenningar
eru oft nefndir) eigi nú leik-
inn. Enn eru uppi mótsagnir.
Hvers vegna var hjólið til dæm
is óþekkt i hinni fornu Amer-
íku? Einustu hjólin, sem hafa
fundizt, hafa verið á barnaleik
föngum í Mexikó. Ef pílagrím-
ar frá gamla heiminum komu á
þessar slóðir, hvernig hefði get
að farið hjá þvi að þeir kynntu
Indíánunum svo augljósa upp-
finningu? (Dreifikenningar-
mienm svara þvi til, að ódýrt
vinnuafl og skortur á dráttar-
dýrum hafi komið í veg fyrir
að þörf væri fyrir hjólið i Nýja
heiminum — sem mér finnst
haldlítill rökstuðningur).
Og þá erum við komin að
þessari litlu bók Von Wuthen-
au‘s, en hún er fagurlega mynd
skreytt leirmunalýsing, rituð af
sannfærðum dreifikenningar
manni. Höfundur hefur farið í
gegnum hillur opinberu safn-
anna og einkasafna og gert sér
stórkostlega fjölbreytt mynda-
safn. Sum andlitin á leirmynd-
unum hafa augljósa negra-
drætti, önnur eru Semitísk og
enn önnur — sem eru á stytt-
um frá Nayarit á Kyrrahafs-
strönd Mexikó —- eru furðu-
lega lík kínverskum mandarín-
um að hugsa.
í ákafa sínum hefur von Wut
henau, sem fremur er sagnfræð
ingur en fornleifafræðing-
ur, því miður skrifað æði valt-
an texta, þar sem bæði vantar
nægar sannanir og getgátur eru
alltof margar. Til dæmis nefn-
ir hann það, að Þjóðverji
nokkur hafi grafið upp afríska
hauskúpu úr djúpum jarðlög-
um i Argentínu, en getur ekki
um hver sá maður er. Svo slöpp
fræðimennska styrkir ekki mál
stað hans eða styður svo ný-
stárlegar hugmyndir að Herkú
les hafi komizt til Mexikóflóa,
eins og hann heldur fram. Hvað
um það. Myndirnar eru stór-
kostlegar og tala fyrir sig sjálf-
ar. Þær koma á óvart.
MINNISPENINGUR
Nokkur ósótt sett af minnispeningi Íþróttahátíðarinnar 1970 verða
seld í skrifstofu ÍSÍ, íþróttamiðstöðinni, Laugardal, næstu daga.
Verð kr. 1.450,—.
ÍÞRÓTTANEFND.
Svipur allra kynstofna
á fornum leirstyttum
Fyrir skömmu hefði slíkri
kenningu, sem von Wuthenau
heldur fram, verið mætt með
fræðimannlegu yfirlæti og fyr-
irlitningu. Sá rétttrúnaður var
viðurkenndur að Indíánamenn-
ing Ameríku væri algerlega
heimagerð, þ.e. að útlendingar
hefðu ekki átt neinn þátt í að
móta hana.
Margir fræðimenn eru enn
mjög fjandsamlegir hugmynd-
inni um erlend áhrif, en tilhneig
ingin til að vísa öllu slíku kerf
isbundið frá er horfin. Það er
viðurkennt með semingi, að
möguleiki sé á því að Afríku-
menn, Miðjarðarhafsþjóðir og
Austurlandamenn geti haf a
siglt til Ameríku fyrir daga
Kolumbusar. Og ekki væri leng
ur hægt að vísa umsvifalaust á
bug þessum sönnunargögnum,
sem von Wuthenau leggur fram.
Þessar andstæður eru nokk-
urs konar eftirmáli við deilurn
ar, sem hófust þegar vestrænir
landkönnuðir hittu fyrst fyrir
Sólarríkið í Ameríku. Fundur-
inn sá skapaði dálaglegt trú-
fræðilegt vandamál. Ferðir Kol
umbusar höfðu, eins og ítalski
sagnritarinn Guicciardini skrif
aði 1530, „valdið túlkendum heil
agrar ritningar nokkrum óróa“,
því Ameríkubúar virtust af
sanna sögnina um Daviðssálma,
sem áttu að hafa hljómað allt
til endimarka heimsins. Þetta
hafði verið þannig skilið, að
með postulunum hefði kristin
trú dreifzt um gervallan heim-
inn — en sú fullyrðing stang-
aðist á við sannleikann, eins og
Guicciardini sagði kaldur og á-
kveðinn, „vegna þess að ekki
sáust nein merki um að þekk-
ing á löndunum hefði borizt til
gamla heimsins, ekki að kristin
trú hefði borizt til þeirra".
Þar sem spönsku munkarnir
í Mexikó stóðu andspænis þess
um mótsögnum við ritninguna,
þá urðu þeir glaðir við, þegar
þeir fóru að heyra sögur af
ljósa skeggjaða guðinum, sem
átti að hafa komið til Nýja
heimsins löngu fyrir þeirra
daga. Þetta hlaut að hafa verið
heilagur postuli. Og Indíánarn
ir voru þá sýnilega hin týnda
kynkvísl Israels.
Enn getur maður heyrt rödd
tortryggins munks, sem segir:
„En Bróðir Diego, þeir eru ekki
Gyðinglegir I útliti." Boðið var
upp á enn snjallari skýringar.
Það var vinsæl tilgáta að Indí-
ánarnir væru komnir af þeim,
sem af lifðu hvarf Atlantis.
Blönduðust allar þjóðir í
Ameríku fyrir daga Kólumbusar?
EITT af því skcmmtilega
við fornleifafræðina er, að
bún er alltaf að sanna spak-
mælið, sem ég heyrði einu
sinni í Prag — að ekkert sé
erfiðara að sjá fyrir en for-
tíðina. Þetta máltæki á ekk-
ert síður við fomöldina en
nýliðna sögu. Tökum sem
dæmi bók Alexanders von
Wuthenau: „Leirmunalist í
Mið- og Suður-Ameríku fyr-
ir daga Kolumbusar“. Höf-
undurinn, sem er fyrirlesari
við Ameríkuháskólann í
Mexicó, heldur því í fullri
alvöru fram að á þessum
leirstyttum, sem gerðar
voru fyrir daga Kolumbus-
ar, megi greina svip alls
mannkynsins, og gefur þann
ig í skyn að Semítar, Af-
ríkumenn og Japanir hafi
allir verið húnir að koma í
„Nýja heiminn“ áður en
Columhus fann Ameríku.
Þannig hefst grein um fyrr-
nefnda bók í gagnrýnendadálki
tímaritsins Life. Og þar sem Is-
lendingar hafa af eðlilegum á-
stæðum áhuga á fyrstu mönn-
um, sem komu til Ameríku, fer
greinin hér á eftir í þýðingu:
Von Wutheiiau sér blöndu af mörgum kynstofnum í þessari
styttu af barnshafandi konu frá Veracruz.