Morgunblaðið - 08.12.1970, Blaðsíða 4

36
MttftG-UNBÍjAfiiÐ, ÞRIÐJUDAGU’R 8. DESEMBBR 1970
BOKMENNTIR - LISTIR
BOKMENNTIR - LISTIR
BOKMENNTIR - LISTIR
HRÓP HJARTANS er eftir BODIL FORSBERG,
höfund bókarinnar ÁST OG ÓTTI, sem út
kom á s.l. óri. Hrífandi og spennandi saga
um ástir og örlagabaráttu ungrar stúlku.
KAFBÁTASTÖÐIN er saga úr síðustu heims-
styrjöld, um óbilandi kjark og frelsisþrá
norskra föðurlandsvina \ stríði við Gestapo.
HÖIPUÚTOÁFAN
Effill J. Stardal
irleitt þeirra erlendu viðburða,
stefna og strauma, sem hafa
haft áhrif á hag íslendinga frá
þvi fyrsta tiil þessa dags — og
tekst honum þetta oft furðu vel
í tiltölulega stuttu máli — inn-
an þeirra takmarka, sem hann
hefur sett sér. Honum tekst og
yfirleitt að gera stutta, en skýra
grein fyrir orsökum og afleið-
ingum örlagaþruniginna atburða
þeirri, sem mú er að ltíöa. ffann
lætur ógetið hinnar veigamikl>u
félagsJegu og menn ingarlegu
hreyfingar á Vestfjörðum um
miðja síðustu öld, sem Jón Sig-
urðsson styrktá með ráðum og
dáð og hafði svo af veigamik-
inn og áhiifaríkan stuðning —
og sömuleiðis hinnar viðtæku
félagslegu og menningarlegu
vakningar í Þingeyjarsýslu á síð
asta fjórðungi 19. aldar, en í
henni var kaup félagsneksturimi,
sem höfundur getur að nokkru,
gildur þáttur, en engan veginn
sá einasti. Þá þykir mér höf-
undur ekki gera viðhlítandi skil
ýmsu er varðar þróun sjávairúf-
vegsins. Hann sleppir þar að
minnast á hina fyrstu sjómanna-
firæðslu og stofnun stýrimanma-
og síðan vélstjóraskóla, einnig
FLskifélags Islands, og hann
leggur ekki nægilega áherzlu á
framtak og þegnieg afrek þjóð-
arinnar á árum heimskreppunn-
air, þá er hún í einu vetfangi
missti Spánarmarkaðinn sakir
hins hörmuiega ástands suður
þar — auk þess, sem hún átti
við að stríða alla þá erfiðleika,
sem kreppan olli flestum öðrum
þjóðum. Þá virðist mér, að vert
hefði verið að geta hinnar stór-
Egill J. Stardal: Islandssaga.
Eesbók fyrir framhaldsskóla.
Önnur prentun. ÍJtgefandi:
fsafoldarprentsmiðja h.f. —
Rvik 1970.
SVO mætti virðast sem þessi
bók hafi þegar eftir útgáfu sína
verdð talin likleg til að bæta úr
aðkallandi þörf íslenzkra fram-
haldsskóla, því að þá er mér var
um seinustu mánaðamót sent
eintak af henni, var fyrsta prent
un uppseld.
Þetfca er allstór bók, nærfellt
300 blaðsiður með miklum les-
máisfleti. Hún hefst á efnisyfir-
Mti — og síðan er stuttur inn-
gangur, þar sem gerð er grein
fyrir, hver rök hníga að því, að
saga fortiðarinnar hafi gildi
fyrir hvern þann, sem vill móta
skynsamlega viðhorf sitt við
samtíð og náinni framtíð. Þar
er þess og gefcið í stuttu máii,
hver eru hjálpargögn sagnfræð-
iniga nútímans og þar með bæfctr-
ar aðstöðu þeirra fcil að gera sér
grein fyrir gildi fomra heimilda,
endurmeta fyrri söguskoðanir og
bæta við nýrri þekkingu.
Aðalþættir bókarinnar eru
seytján, og þeir greimast í sam-
tals eiifct hundrað og ellefu kaffca.
1 efnisyfirMfcinu er ekki aðeins
að finna heifci allira þátta og
kafla, heldur og biaðsíðutöL Aft-
an við meginmál bókarinnar eru
skrár yfiir lögsögumenn á þjóð
veldisöld, alla biskupa, sem hér
hafa setið á stóM frá Isliedfi
Gissurarsyni til Sigurbjamar
Einarssonar, konunga íslands
frá 1262—1944, ráðherra og ráðu
neyfci frá 1904—1963, páfa i
kaþólskum siö — og loks er
skrá, sem heitir tímasetning
ýmissa merkisatiburða. Síðast í
bókinni er stuttur eftdrmáli, þar
sem höfundur gerir grein fyrir
ýmsu þvi, sem máld varðar um
gerð bókarinnar. Hið rækilega
efndsyfiriit og skrárnar er til
mdkils hagræðis við notkun
bókarinnar, jafnt almennum
lesanda sem kennurum og nem-
enduim.
Svo sem greindr í undirtitli
þessarar íslandssögu og höfund-
ur skýrir frá í eftirmála sínum,
er ekkd ætilazt fcil að bókin verði
í venjulegum skilningi námsbók
í framhaldsskólum, heldur les-
bók. Skiilst mér, að höfundur
ætlist til, að kennarar geti skír-
skotað til hennar, hún gefi nem-
endum tilefni tid fyrirspurna —
og svo verði þá hin ýmsu atriði,
sem um er spurt, umræðuefnl
í bekknum.
Yfirleifct virðist mér, að bók-
in geti gegnt þessu hlutverki
þanndg, að vænlegt sé til veru-
legs árangurs, ef kennari er
fær um að vekja áhuga á sögu
þjóðarinnar og treystist til að
stjórna á þann hátt umræðum
um slíkt efnl, að ekki lendi í
Guðmundur G. Hagalín
skrifar um
BÓKMENNTIR
einskisverðu karpi, orðhengils-
hættl eða hreinum og beinum
kjánaskap. 1 þessari stuttu um-
sögn mdnni verður l'ífct farið út
í fræðilega gagnrýni á þeim
fróðleik, sem bókin flytuir, enda
ég eniginn fræðimaður um ís-
ienzka sögu.
Höfundinum e.r auðsjáaniega
Ijóst, að þess gerist þörf í slikri
skólabók að geta erlendra at-
burða og þjóðfélagsþróunar, sem
voru upphaf landnáms hér á
íslandi og skýra að nokkru þró-
un byggðar og atvinnuhátta
fyrstu áratugina — og síðan yf-
islenzkrar sögu, svo sem falli
þjóðveldisins og stjómarfarsleg-
um og þjóðfélagsliegum afleið-
inguT’i þess, og þá ekki síður
siðabótarinnar og þeirra dilka,
sem hún dró á eftir sér beint og
óbeint, — og ennfremur ferst
honum vel að gera ljósa þá þjóð
félagslega bölvun, sem einveldi
og einokun höfðu i för með sér.
Aftuir á móti þykir mér á það
skorta, að hann geri nokkurn
veginn viðhlítandi skil vexti og
viðgangi atvinnu-, fjárhags- og
félagssóknar þjóðarinnar á öld-
jnni sem Leið og ennfremur á
Ytri-Njarivík
BLAÐBURÐAR-
FÓLK óskast
UPPLÝSINGAR í SIMA 1565
JfafgMttÍlfttöfe
Bómullarnœrföt
Oskadraumur
allra kvenna
merku forystu hennar á alþjóð-
legum vetfcvangi um stækkun
liandheliginnar, verndun fiski-
stofna og réttar þjóðanna till
yfirráða yfir nytjun hafsibobns-
ins út frá ströndum landanna.
Hann getuir og að litlu þróunar
íslenzks iðnaðar, sóknar hans á
erlenda markaði og þess feikna-
mikla gildis, sem hann hefur
þegar fyrir islenzkt atvinnulíf.
Hinnar veigamiklu notkunar
jarðhita er látið ógetið og að
mestu leyfci hinnar með afbrigð-
um hraðfara rafvæðingar. Þá er
ekki í bókinni minnzt á braut-
ryðjendastarf hinna fyrstu is-
lenzku heildsala og ekki sfcofn-
un Verzl unarráðs Islands, eklci
heldu.r Samibands íslenzkra sam-
vinnufélaga eða Samvinnuskól-
ans. Óveruiega er drepið á verka
lýðshreyfinguna og áhrif henn-
ar, og ógetið er hinna rniklu og
stórmerku framfara á sviði al-
menmra mannrétfcinda. Litiu
rúmi er varid til að gera ies-
endum bókarinnar Ijósar hinar
heiltæku framfarir í heilibrigðis-
máium og margvíslegri líknar-
starfsemi, en ailt þefcfca hefur
skipað hinni lengstum arðrændu
og fram að þessu bláfátæku ís-
lenzku þjóð á bekk með fremstu
miemnlingarþjóðum heims. ... Svo
skal það þá tiekið fram, að ein-
mitt slík vöntun á ýmsu því, er
varðar framfaratímabil okkar
og ég vil leyfa mér að segja:
hina nýju gullöld þjóðarinnar,
er síður en svo einsdæmi í þess-
ari bók, heldur sameiginiegt ein-
kenni svo til allra skólabóka í
fslandssögu, og hef ég heyrt, að
bað sé mteðal annars af þvi, að
begar að þéim tímabiilum kem-
ur, byki útgefendum bókin orð-
?n svo stór, að litlu sé við bæt-
*,r'd!. enda síður þörf á að kynna
sem næst sé samtímanum!
Auðsætt er af frásögn höfumd-
ar, að hamn vill gjalda varhuga
við að flytja það sem óyggjandi
sannindi, sem leikur á tveim
tungum, hvort eigi við að styðj-
ast öruggar heimildir, og er það
auðvitað mikilvægt. En þó að
ég sé lítill sögumaður, þykir
mér hann ganga of langt, þá er
hann dregur í efa, að rétt sé, að
Leifur heppni hafi fyrstur
manna stigið á land á VímlancK
og reist þar hús. Ennfremur
virðist mér ekki ástæða til að
efa frásögn Snorra Sturlusonar
um Eirnair Þveræing, þá er hanm
tók af ÖH tvímæli um það,
ÍSLANDSSAGA