Morgunblaðið - 08.12.1970, Blaðsíða 16

Morgunblaðið - 08.12.1970, Blaðsíða 16
48 MOHG'UNÍBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. DESBMBER 1970 Else Muhl VORIÐ 1951'kom ung stúlka frá Graz í Austurríki hér til lamds til að syr.gja hlutverk Gildu í dperuMni Rigoletto eftir Verdi í Þjóðleikhúsinu. Þessi unga stúlka var Else Múhl, en hún var söngkona ekki einungis að atvinmu, heldur einnig af guðs náð. Rigoktto var fyrsti söng- iedkur, sem Þjóðleikhúsið réðst i að flytja með islenzkum söngv- ur_m, en sú fyrirætlun strand- aði þó á þvi, að engin isienzk söngkona treysti sér til að taka að sér hlutverk Gildu. Dr. Victor Urbaneic, sem stjórnaði söng- leiknum, varð þá milligöngu- maður um að ráða Eise Miihl í þetta hlutverk. Dr. Urbancic og Else Múhl voru gamiir vin- ix, þar eð dr. Urbancic var skóla- stjóri við tóniistarskólann i Graz, þegar Else Múhl hóf þar nám á barnsaidri. En tánlistar- nám Else Miihl hófst ekki á söngnámi, heidur lagði hún stund á fiðluleik í upphafi og var alla ævi engu síðri fiðlu- ieikari en söngkona, enda þótt hún legði fiðluleik á opinberum vettvangi til hliðar, þegar söng- feriH hennar hófst fyrir alvöru. Þvi ia' 3i Eise Miihl út í söng- nám með óvenjulega góða und- irstöðumenntun í tónlist, en það er oft fágætt jafnvel meðal ágætustu söngvara. Söngnám stumdað Else Múhl I Saizburg undir handleiðslu hins fræga italska söngkennara Vittorio Moratti. Hjá honum Jærði hún leyndardóma hinnar gömiu ítölsku Bel-canto söng- tækni, en sú tækni miðar að þvl að laða fram raddfegurð fremur en raddmagn, raddmýkt, löpurð og sveigjanleika, og síðast en ekki sízt, jafnan og misfellu- — Minning lausan tóhblæ frá efsta tón til þess lægsta. Það var Else Múhl mikið lán að verða kenmslu Moratti að- njótandi, þvi að rödd heninar var í eðli sinu fingerð og viðkvæm. Voldug dramatik var fjarri eðli þessarar raddar og sérhver tiiraun til að sveigja hana inn á þá þraut, hefði valdið henni varanlegum skaða. 1 stað þess lagði Moratti alla áherzlu á að laða fram þann silfurskæra, hreina og tæra blæ, sem rödd- inni var eðlilegur frá náttúr- unnar hendi og einkenndi ávallt síðar söng Else Múhl. Á námsárum sinum var Else Múhi talin aúra nemenda lik- legust til að ná fram á tind frægðaiijninar í starfsgrein sinnd sökum hæfileika og kunnáttu. En hæfileikar og kunnátta ráða ekkd ávalit úrsldtum í barátt- unnrl fyrir frægð og frama. Hæfi ieikkm tiil samnrar ffistrænnar sköpunar er oft 1 algerri and- stööu við hæfileiíkainin til að berj- ast. Margir hæfustu iistamenn heimsins hafa þjáðst vítiskvöl- um fyrir það að þurfa að taka þátt í baráttu tál að koma ár siruni fyrir borð. Eise Muhl til- heyrði þessari manngerð. Henni var manna bezt kunnugt um, á hvem hátt er almenwt barizt til frama á sötngleikasviðinu, þar sem framiboð á góðum og ágæt- um atvinnusöngvurum er mikið, en eftirspum ekki að sama skapi. Hins vegar gat hún aldrei sætf sig við að þurfa að beita þeim baráttuaðferðum sjálfri sér til framdráttar. Hún taldi sér um megn að „færa þá fóm“ eins og hún komist að orði, en með þvssu orðalagi afsakáði hún jafnframt alla þá mörgu, sem grípa til örþrifaráða til að biða ekki iægri híut í kapphiaup inu. 1 sjálfu sér hafði ok frægð- ariinnar Mtið aðdráttarafl fyrir Else Múhl og á seinni árum var hún þannig setf fjárhagslega að hún gat leyft sér að velja og hafna verkefnum eftir geðþótta. Sem sannur listamaður þráði hún fyrst og fremst, að Msta- verk tónbókmenntanna fengju að njóta sín sem heild, og fann enga fullnægingu í þvi einu að liá-ta eigið Ijós skína. Hún gat ekki sætt sdg við að verða að „syngja á móti" samsöngvurum sínum eins og Edltdtt er á söng- leikasviðinu, heldur dreymdi hana um að „syngja með“ þeim. Hún leiteðd því samstarfs við listamenin, sem vom sama sdnnás og hún sjál'f, bæði fúsir og megmugir þess að leggja fram af alúð og eimdægni sinn skerf tdd sameiiginlegrar list- sköpunar. Else Muhl vissi, að sá andi ríkti sjaidnasf á söng- ileikasviðimu. í>vi gerðist hún sömgleikahúsum aflhuga, enda þótt því færi fjarri, að hún gerð- ist ©iinnig óperunni sem Ifist- rænu formi afhuga. Bættar fjárhagsaðstæður geirðu hennd kleift að segja skil- ið við söngledkaíhús sem fastam atvininuveitonda og upp frá því söng hún óperur einungis sem gestur. En þar eð hún vax frá- bær óperusöngkono, söng hún víða sem gestur og í xnörgum löndum. Á tónleikasviðiin'U fanin Eise Múhl það ffistræna umhverfi, sem hún þráðd og þá listrænu samvininu, sem var henni l’ífs- nauðsyn. Umhugsumarlaust kast aði hún á glœ þeim vimsældum, sem óvemjulegt raddsvið og glæsileg söngtæknd hefðu getað fært henni auðveldlega i verk- efnum af tiltölulega léttvægu listrænu gildi og helgaði starf sití að mestu ljóðasöng og við- fangsefnum fxá endurreisnar- og barok-tímabiijnu. Á hinu sið- arnefnda sviði starfaði hún oft- ast með litlum hópi afburða hljóðfæraleifcara, sem sér- hæfðir voru í að ieika á hljóð- færi frá þessum tdmabilum. Á þessu sviði naut Else Múhl sín sem listakona og var óþreytendi að leíta uippi viðfamgsefnd, sem að óverðskulduðu voru týnd og gieymd í söfnum eða einkaeign. í muninni var afstaða Else Múhl tdd tónlisterinnar oft frém- ur afstaða hijóðfæraleikarams en söngvarans, enda hóf hún tón- idstarferil sinn sem fiðluleikari en ekki söngkona, eins og þeg- ar hefur verið minnzt á. 1 þessum viðfangsefnum hafði Else Muhl litil tækifæri til að láta rödd sína skína í íullum skrúða, en aðrir þættir tónlist- argáfu hennar nutu Sin þeim mun betur. Innlifunarhæfideikinin og hæfi- leikinn til að tjá þá innldfun jafnt í tónum sem orðum, gerðu Else Miihl að óvenjulegri ljóða- söngkonu. Þar við bættist næmt formskyn og mæmur skilningur á eðli lijóðsins. Frábær kunnátta og þekking lágu þessum ljóða- söng að baki, en saawt voru það ékkd þessi atriði, sem skáru sig úr, heldur hinn övenjudega iif- ræm flutningur. Hæfileiikdnn tdl þessa er ávailt náðargjöf og skilur á máldd þess, sem er idsta- maður af guðs náð og þess, sem er það ekki. Else Muhl þekkti addar hefðir ljóðasönigs út í yztu æsar, en bnaut þser aldioft, ef henni fammst hefðin í andstöðu við innsta eðli ljóðsdns. Hún lét sér þá í léttu rúmi ldggja, þótt hún féldd þar með úr náð vemdarengla hins hefðbundna, en þar eru tóndistargagnrýnendur oft í far- arbroddi. En Else Múhl söng addrei fyr- ir gagnrýnendur. Hún söng fyr- ir áheyremdur og leiteðist við að lyfta þeim á vængjum söngsdns upp á það svið, sem ofar liiggur þrasi og fallvaltleiká venjulegrax manndegrar tilveru. Og þessu markmdði náði hún eimkenmádega oft. ísland var Else Muhl mjög hjartfólgið frá því er hún kom hér fyrst og hún naut þess í ríkum mæh að teka þátt í sýn- ingumum á Rigoletto í Þjóðleik- húsdnu árið 1951. Sönggleðin, samvimnugieðin og breranandi löngun allra ttl að leggja fnam sdtit ýtraste eim- kenndi þær sýndngar og idste- mannshjarta Else Múhl fann aldrei aftur sama hljómgrumn á söngieikasviðinu, enda þótt hún ætitd síðar eftir að starfa við ýms af Éremstu söngleikah úsum hins siðmennteða heims, þar sem affiar ytri aðstæður til óperuflU'tnings eru betrd en í Þjóðdeilkhúsi Islendinga. Samvinnan við dr. Urbamcic var og Eise Múhl til óbland.nn- ar gleði, enda mat hún fáa medr á lifsleiðinnd. Æviferii og lifsstarfi Eise Múbl er nú lokið. Hún lézt fjrr- ir skömmu í Frakldandi, þar sem hún bjó firá því er hún gekk að eiga eftirii'fandi mann sáinn og æskuvin, franska sömgv- arann Eric Marion. Ég vil hér með votta Eric Mariom dýpstu samúð mina og jafnframt þakka honum þann skiininf, er hann ávallt sýndi því sérkermilega viináttusamibanidi, er ríkti á rrwddd Else Múhl og þess, sem þessar Mnur riter. Það geirist stöku sinnum í ttlverunnd, að tveir einstakláing- a-r komast í beint og milMldða- laust siamibamd við innsta kjama hvons ammars. Þau bönd, sem þamndg temgjast, eru óháð vits- munadifinu og ttlfimm.ingaHtt í venjuliegum skidndngd, þax eð rætur þeirra Mggja dýpra; eiga ef tid vill uppruna sinn í þedm frumkjama, sem allt annað spréttux frá og sameinar allit. Elise Múhl var mér vrmurimm, sem aldrei brást og aldred gat brugðizt. Þessa vináttu vid ég þakka með ölllu því, sem er ein- hvers vlirði, í sjálfum mér. Halldór Hansen yngri. Bætið örlitlu við ÞAÐ BEZTA SEM ÞÉR ÞEKKIÐ OG ÞÉR HAFIÐ ITT SCHAUB-LORENZ SJÖNVARPSTÆKI - STEREOTÆKI FERÐATÆKI - SEGULBANDSTÆKI GELLÍR SF. Garðastæti 11 SÍMI 20080 Husnæði óskast tll kaaps fyrír félagsstarfsemi, má vera 150—200 ferm. saler. Þarf ekki að vera fullfrágengið. Tilboð sendist á afgr. Mbl. fyrir 15. þ.m. merkt: „6703". ATVINNA - FJÁRMAGN Areiðanlegur og reglusamur maður, sem hefur meira en 12 ára reynslu í alhliða skrifstofustörfum óskar eftir góðu framtíðarstarfi. Einnig kemur til greína að leggja fé í traust fyrirtæki. Tilboð sendist qfgr. Morgunblaðsins fyrir 12. þ.m. merkt: „6702". A&c/jtfcUd /bú? 44r Drecp ið annað kvöld! AFGREIÐSLAN ER AÐ LAUFÁSVEGI 46. — SÍMI 17100. OPIÐ TIL KL. 19.00 í KVÖLD — EN TIL KL. 22.00 ANNAÐ KVÖLD. Skyndihappdrœtti Sjálfstœðisflokksins

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.