Morgunblaðið - 03.01.1971, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 3. JANÚAR 1971
1* j óöleikhúsið:
FÁS
eftir J. W.
T
Goethe
Þýðandi: Yngvl Jóhannesson
Leikstjóri: Karl Vibach
Leikmyndir: Kkkehard Kröhn
Búningrateikningar:
I. M. Wittneben
Sambandið á millli Evrópu og
Islands er í reynd eiklká nógu
gott. Fari menn i ferðalag er
fyristi áfanginn, stök'kið yfir haf-
ið, tilttöliutega langdýrastur og
það, sem menn hlljóta að horfa
mest í. Fyrir bragðið einangrast
menn hér, verða uitangátta,
boðna niður innra með sér.
í>essu ásttandi þarf að breyta,
það þarf að vinna að því mark-
vLsist að gera þetta stökk yfir
hafið ódýrara. Án þesis að und-
irritaður sé nokkur sérfræðing-
ur í ferðaimálium, gæti hann
huigsað sér að þetita gerðist með
nokkurs konar áslhriftiuim á viiss-
uim tííimiuim árs, suimar og vetur,
þannig að alidrei væri flogið
nema með fnlilar vélar — og í
vél'uruuim væri enginn sá l'úxus,
sem langferðamönnum er aðeins
leiður, einis og ðkjör af mat og
ástæðu'laiust stjan. Menin geta
haift rnieð sér nesti ef þeir geta
ekki verið án matar þennan
stutta tóma. Ég bið ferðaisér-
fræðinigana afsökunar ef þeim
finnasit huigmyndir mínar bama-
iegar, en ég bið þá vinsamlegaist
að breyta þeim i raunhæfar hug-
myndir — þvi þörfin er fyrir
hendi, þörfin fyrir að vera með
í því, sem var og er Evrópa og
reyndar Ameríika iiika. Vilji
menn seillast liengra, þá þeir um
það.
Ef þörfin væri ekki fyrir
hendi, sýndurn við ekiki Fást —
og Fásf er dramað um þrá
mannsins eftir meiri þekkingu,
viðari sjóndeiádarhring -— hin
fáistiska þrá, og það geta fieiri
fundið tiil hennar en æðstu
embættismenn eða mil/ljónarar,
sem munar Mtið um aurana.
Fást kernur tffl okkar y.íir haf-
ið tiá að lýsa upp skammdegið
á þesisu fjarlæga eylandi og Lát-
ium oss verða það tiá fagnaðar.
Leiikstjórinn, Kari Vibach, hef-
Gréta (Sigríður
ur vaáið sérstaka leið til svið-
setningarinnar, leið, sem ekki er
mjög ströng í formi, en hefu.r
ákrveðna viðmiðun en vikur frá
henni þegar ástæða þykir til.
Það verður ekki sagt að þessi
aðferð gefi heifla, starka og mjög
áhriíamikla sýningu, en samt
sem áður sýningu, sem sýnir oss
verkið vel og á að geta látið
osis njóta þesis.
Viðmiðunin er paliliurinn á svið-
irau, sem á að gefa sýninigunni
blæ eflidri tóma en sköpunartima
verksins, sem sagt færa það aft-
ur tífl þess tórna þegar farandleik-
arar iliéku Fást Mariiowes. En
þegar heimslljóð Goethes þolir
ekki þessa spennitreyju er henni
ilílka kastað og sviðið ailflt notað.
Fást var upphaifflega ekaki
Skrifaður fyrir leikhús og þvi
miörg atriöi hanis of löng og
margorð fyrir leiiksvið. Verkið
er þvi mjög erfitt viðfangsefni
fyrir sviðsetjarann og einnig
fyrir iei'karana.
Um þessa sýningu sem heifld,
má segja að hún sé vei heppnuð
og að leikaramir hafi staðið sig
mjög veá. En hjá nokkurri gagn-
rýni verður samt ekiki komizt.
Tvö atriði, Norraaelldhú.sið og
Vallborgamóttina, hefur lieiikstjór
inn stytt mjög, sem sjáiifsagt er,
og þar að auki fært þau nær nú-
tíimanum með pop-tiláieggi. Pop-
ið í sjállflu sér á fuflllan rótt á sér,
en hins vegar er breyting leik-
stjórans á atlburðarás og merk-
irngu t.d. Vallborgamœturinnar
nokkuð mifcil. 1 frumtextanum
yfiirgefur Fást dansinn eftir að
hafa séð Grétu og verður ekki
lokkaður í hann meir. En symb-
ólskar samfarir við popmúsiik
eru náttúruflega skemiratilegri.
Popdans falflegra ungáinga er
ðkki á neinn hátt óhuignianilegur
og þar með misisiir atriðið brodd-
inn og verður að salkáeysislegri
Skemmitan, sem því er ekki ætl-
að að vera.
Úrfelfliing, sem ekki er auðvelt
að sætta sig við, er brottíall
Ijóðs Grétu við rokkinn:
Þorvaldsdóttlr).
Hópatriði.
Meine Ruih'ist hin
Mein Herz ist schwer o.s.frv.
Atriðið í kjaiflara Auerbachs
hefði miátt fallla niður, það þjón
ar llitlium tffllgangi og í þesisari
sviðisietnángu var Fást algjörlega
utan við það. En saga Grétu er
hins vegar heilasta sagan, sem
sögð er 1 fyrri Miuta Fásts og
einmibt fljóðið við rokkinn er
mjög mikilivægur þátltuir í henni,
sem gerir atburðarásina skiljan-
liegri. Það sýnir hiima vaknandi
ást í brjósti stúfitounnar, útbrot
þesis elds, sem hún á eftir að
brenna silg á.
LeifcmyndÍT Kröhns eru í sam-
ræmi við huigmyndir leifcstjórans
um sýninguna á paflfli, mjög ein-
faJldar en skýrar, þóitlt upphafs-
aitriðið væri ekki að smiíkfc und-
irritaðs, það sópaði of Mtið að
því.
Flytjendur óðs eniglanna ffliuttu
texta sinn vel, það var hreinn
fögnuður í röddum þeirra í
skemmtilie'gri andstöðu við Mefi-
Stófeflies, en ei.t'thvað skorti á föð-
urtiega reiisn og yfirhafningu í
.ffliu'tningi texta Drottins.
Mefistófeles Róberts Arnifinns-
sonar er þalkklátt hl.uítverk og
skemmtiliegit í túllkun hans.
Róbert lleið sýnifega vel í hl.ut-
vertdnu, na.uit þetss og áhorfend-
ur með homum. Hann lék' af
gleði, mýkt og kraifti, ef eitt-
hvað skorti, þá var það kannsfci
kufl'di, en þar sem aflátt annað var
svo gott, þá sætitli maður sig við
það. Framisögn hans sem og ann-
arra leifcara sýningarmnar var
með mifcijum ágæt'um.
Fást er ekki að sama skapi
þalkflílláJtt Mluitverk. Mefi'stófeles
er aúl'taif sairnur og jaifn, en þótt
Fást breytilst llitið, þá gerist ým-
i's’jegfl: í homum, sem hefuir þýð-
inigu fyrtr rás venksins og sem
þarf þvi að koma vel fram.
Upphatfseinræða Fásts er stór
biti í háls. Hún þarf að bera
íyrir O'kkur andflega þjániingu
þessa manns, sem feiltað hefiur
léngii og kynnt sér allflt, en er nú
kominn að þeirni niðuirstöðu að
hann veit ósköp llítiið, hann • er
mjög óánœgður, bæði með hinn
l'itfla áranigur erfiðiis síns og
einnilg með einveruna, það eru
svo fáir aðrir, sem þj'ást með
homuim, fteistir gera sig ánægða
með þefclkli nganmoil a og biðja alls
eikfci um rraeina — eins og Wagn-
er, þ.e. sú tegund fræðimanna,
sem hann er fiuilllitrúi fyrtir. Fást
er einn, þess vagna er hann lflka
sá sem hann er, það grípur haran
örvænting eftir að hann hefur
orðað þuragar hugsanir sínar og
hann teitar á nóðir gafldranna
tlil að fá meiri vitmeskju. Hér er
bresturinin í þessuim manrai, hann
geng.ur svo laragt að biðja hin
iiflu öfl að hjál'pa sér tifl að öðl-
aist meiri þekkingu, svo mifcil
er þjánirag hans, svo djúp er
kvöl hans. Guranar Eyjóltflsson í
sam'Vinnu við Karl Vibach raær
ekki að túlfca þetta hugarástand
:
Fásts. Hann segir öffl orðin, seg-
ir þau mjög greinifliega, mælir
þau vel fram - - en haran taflar
ekfci þungar huigsanir, áhorfand-
inra Skynjar ékfci tiúflinniinguna á
baik við orð hairas, aðeins villja ti'l
að haáda áfiram að deklamera
bátt (of hátt) og snjaflfllt. Það
Skail sagt Gunnari til hróss að
'hann að öðru leyti taflár texta
sinn mjög vél — og að miimi
vilti hef'Ur hann aildrei fyrr kom-
izt eiras nálæg't eðlifliegu íslenzku
tungutafci og nú. Batnandi ma.nni
er bezit að ii'fa. Eftir yniginguna
er hann trúflegri, en samt er tex.t-
inn oftast of skjótt tí'll reiðu á
tungu h.ans, ma.ður heflur sjafldan
á tifflflin.ringúnni að huigsunin,
sem er að klæðaist í orð, sé að
fæðasit á þessiu aiuignablilki.
H’iuitverflc Wagraers »r ekki
rraikið, Ba'ltívira Hal’ii'dórsson skil-
ar því hæversklega — og gagn-
stiætt Gu'nnari Eyjófflflssyni gefur
hann sér tíma tifl að hliuista á
sjálifan sig innra með sér, hugsa
áður en hara.n talar og segja því
texta sinn eins og hann sé að
verða tiil uim lieið og hann er
sa.gður.
Siigríðuir Þorva’dsdótltir er urag
kona, fönguflieig kona, en hún er
það hafli verið till bóta þó að það
haifi hins ve.gar eitthvað flýtt
fyrir.
Lolcaalrifti Grétiu, sem um Leið
I er Jokaatarði Leilksins, er hættu-
[ iiegt eins og daras á hyldýpis-
] banmi. 1 raiura er hér um notoikiurs
koraar uppgjör Grétu við Fást að
I rseða, og þó hún sé í þessu sér-
I stafca ástaradi afl sálarkvöl og
í hungri og inniflok'un, þá er vi't
h'ennar vaikandi og hún hefur
| vailið sina ’ieið, þrát.t fyrir synd-
| iraa hefur húra efcki mósst sína
! barna'trú og hún gefur siig á vald
j Guðs, samit.ími's taflar hún við
j Pást, elkki á þesisu vemjuflega
pliarai samtafis, en mieð minnium
' og stinigandi aithuigaisiemdum.
Hún sky'imfst við Fást og hann
á flá iög sér tifl varraar. Hér var
fyrir mfnra smiekfc lögð of milkill
' áherz'ia á brj'á'isemina, aiuðvitað
er hún mijög náfliægt herani, en
í hún má ðkki breiðaist eiras og
sliæða yf flr aff't, .fynir bragðið
gre'raot stefin ekfltó nógu sfcarp-
I iiega hvont frá öðru og stiurigurn-
i ar h'itta Fást efcfci nóigu vel og
sá sami'iejkur. s~im hér er æski-
’-'PT' varð ekki.
Herdfls Þorvai'dsdóttir ga.f góða
mynd af Mört.u, þessari gróflu
Fást (Gunnar Eyjólfsson) og Me fistófeles (Rólært Arnfinnsson).
efcfci ung stúilka, stiendur því ekki
uindir atlhuigasemdum Mefistófel-
esar um perversa g’rnd Fásts á
barraungri stú'iku: „Ihr sprecht
schon fast wiie ein Franzos.“
Fyrir bragðið vantar ákveðna
sbærð í sýni'nguna, nefraiflieiga
berniskullegt safcffleysi Gré'tiu. Þar
fyrir utan Heilkur hún htutverkið
vel, nema hvað hún, eins og
Gunnar, ta'lar of mifcið tillirelddan
texta.
Leilkstjóriran tenigir bænina
„Ach neige/Du Sehmerziens-
reiche", o.sjfrv. v.ið atriðið á urad-
an, aitriðið við brunninn, sem
verðuir eins og rammii uflan um
bænina. Hún biður sem sé við
brunni.nn og gefur því áfit von á
því að vera trufhuð. Þetta lei'k-
stjórnaratriði, sem afJlis ekki er
yfirtieit.t flramlkvæmit svona, setti
svip sinn á túlikun bænarinnar
og óg er elkki sannfærður um að
If
koi'iu. sem. svo sarana.r’ieiga er til
í tiuskið.
Gísli Afllfreðsison gerði sína
hfliuiti vefl, þó heflð' ég ktos'ft haran
ögn sl’.cop'Cgri i fynslm viðskipt-
um síraum við Mef'stófleles í
gervi Fásts.
Þær frúmar Ge'rfe.ug Þoivaflds
dóttir og Brynja Beraedjkilsdótni.r
skiipiuðu sín rúm röggsamlega,
þær he'fðu næg't einar.
Val'lerihíin var eins og hann átfii
að vera, ungur og hrausfiur pillt-
ur. B'essi Bjairnaeon na.u't sin vel
í sírau h’iuitv'erfci og sama gifldir
nm aðra ónefnda.
Þýðing Ynigva Jóha.nraessonar
hiefur ef'iki komið út, maðuir er
ókunrauigur hcnra i wtna hvað
maður heflur heyrt hana a.í svið-
iniu. Við þaiu kynni vii'ði'st hún
góð, láta vel í m.uinni, vera b!'æ-
brjgðartk og sílerfc.
Þorvarður Helgason.