Morgunblaðið - 24.03.1971, Page 15

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. MARZ 1971
15
Miðvikudaginn 17. nmrz
hittust að Hraínistu fyrir-
svarsmenn Hrafnistulieimilis-
ins og Handritastofnimar fs-
lands. Tilefni þessa fundar
var að raeða það nýmæli að
hefja á Hrafnistu skipulega
liljóðritun á segulbandsspól-
ur frásagnir vistmanna.
Af Ihlállfu Hraflnistumanna
vonu þama mættir þeir Auð-
unn Hermannsson, forstjóri,
Guðmundur H. Oddsson, rit-
ari Sjámannadagsráðs og
Pétur Sigurðsson, alþingis-
maður en af hálfiu Handrita-
stofnunarimiar þeir Jónas
Kristjáinsson, forstöðumaður
sbofnunarinnar og tveir sér-
fróðir starfscmenn í söfnun
munnlegar geymdar, þeir
Frá vinstri til hægri: Auðunn Hermannsson Guðm. H. Oddsson, Ásgeir Jakobsson,
Jón Samsonarson, Jónas Kri stjánsson, Pétur Sigurðsson, Hallfreður Örn Eiríksson.
Frásögnum Hrafnistumanna
safnað á segulbandsspólur
HaMifreður Örn oig Jón Sam-
sonarson.
Hrafnistumenn höfðu boðað
til þessa fundar og hafði Pét
ur Sigurðsson orð fyrir þeim
og rakti gang máiisins. Hann
sagði þá hugimyind hafa lengi
verið á döfiinni hjá Hrafnistu
mönnum að safna á segul-
bandsspólur ýmisuim fróðleik,
sem vistmenn geymdu með
sér. Á Hrafnistu væri jafnan
margt manná, sagði Pétur
sem myndu langt aftur og
geymdu með sér mikla vitn-
eskj'u um liínaðar- og at-
vinnuhætti .sem nú væru liðn
ir undir lok og einnig upphaf
nýrra atvinnuhátta upp úr
aldamótunuim, svo seon upp-
haf vélbátatímans og togara
'flímans, en rík nauðsyn
væri einmitt að afla I tæika
flíð öruggra heimilda um sllik
söguleg tíimamót. Pétur sagði,
að á Hrafnisflu væru alda
mótamenn hvaðanæva að af
landinu, og vafalaust væri
hvergi að finna á einum stað
jafn Víðtækan fróðleik um
eitt oig annað í liifi þjóðarinn
ar árabuginn fyrir aldamótin
og fyrstu áratugi þessarar
aldar. F*étur leitaði siðan eÆt-
ir aðstoð hinna sérfróðu
Handri'tastofnunarmanna og
þá fyrst og fremst að þvi
leyti, hvemig haga skyldi
vinnubrögðunum, sivo að
verkið hefði sem almennast
gildi, þó að um nokkurt sér-
svið hlyti eðlilega að verða
að ræða á sjómannaheimili.
Jónas Kristjánsson, for-
stöðumaður Handritastofnun-
arinnar svaraði fyrir sína
stofnun og sagði þetta fram-
tak Hrafnistumanna gleðja
sig og sína menn mikið. Það
væri enn svo, þó að Hand-
ritastofnunin væri komin á
lagjgirnar, að þörf væri áhuga
manna við söfnun og varð-
veizlu munnlegrar geymdar.
Það væri eklki sízt þörf á að
ganga rösklega fram nú í því
að safna fróðleik hjá því
fólki, sem kynni skil á hin-
um miklu breytingatimum um
og eftir aldamótin. Það fólk
væri nú óðum að hverfa af
sjónarsiviðinu. Jónas sagði, að
Handritastoifnunarimönnunum
væri sérstakur fengur að
skipulegri söifnun á Hrafn-
isbu, því að á sjávarútvegs-
sviðinu væru Handritastxxfn-
unarmenn einmibt veikastir
fyrir. Jónas sagði Handrita-
stofnunina hafa yfir að ráða
ágætum geyimslum fyrir segul
bandsspólur og bauðst til að
geyma Hrafnistuspólurnar,
þegar vélritað hefði verið
upp af þeim.
Handritastofnunarmennim
ir sögðust fúsir til að leið-
beina við verkið og varð það
að ráði að verkið skyldi unn
ið með tilsjón Handritastofn-
unarinnar og spólumar
gevmdar hjá henni, en að
öðru leyti væri verkið unnið
á vegum Hrafnistu. Seguil-
bandsspólunum á að fylgja
efnisskrá, þar sem getið er
helzta efnis sem á þeim er.
Svo mefnt sé dærni um spólu
sem búið er að hljóðrita á,
þá er efnisskráin svohljóð-
amfli: 0-543 Um upphaf drag
nótaveiða ísiendin.ga sjálfra.
543—1050 Um isaárin 1915 og
1918 við Eyjafjörð. 1050—
1230 Mannskaðaveðrið 1922.
1230—1850. Um siglingar í
síðari 'heiimisstyrjöldinni.
Þegar það verður, sem
vænta má, að margir lýsi
sömu atburðum og sömu
vinnubrögðum, svipaðri sjó-
sókn og svipuðum lifnaðar-
háttum fóliks fyrrum, einkuim
við sjóinn, þá hlýtur það að
verða að í þessu spólusafni
Hrafnistu verði að finna all-
itarlegan og jafnvei tæmandi
fróðlieik um ýmis atriði er
frarn líða stundir.
Ætlunin er að vélrita upp
af spólunum það sem frásagn
arverðast þykir með útgáfu
fyrir augum til ágóða fyrir
bókasjóð Hrafnistu en það er
sá sjóður sem stendur straum
af kostnaði við spólusafnið.
Að loknum viðræðum voru
spilaðir tveir kaflar af spóilu
með frásögn viistmanns á
Hrafnistu, Þorsteins Stefáns-
sonar, skipstjóra, frá Akur-
eyri, þar sem hann lýsti drag
nótaveiðum á togaranum Rán
1922 og tundurtuflalögnum
Breta hér við land í síðara
stríði, en Þorsteinn kunni
glögg deiii á því efni.
Þorvaldur Búason, eðlisfræðingur skrifar Vettvang- í dag, og nefnír greín sína
Stofnanagleði — Fiskeldisstofnun ríkisins — Iðnþróunarstofnun íslands —
Tilnefninga„snuðið“ — Fjöður í hattinn?
STOFNANAGLEÐI
Nokkur skjálfti fer nú um
suma alþingismenn, enda
skammt til kosninga. Fyrir Al-
þingi liggur aragrúi frum-
varpa og þingsályktunartil-
lagna. Stofnanagleði alþingis-
manna endurspeglast í frum-
vörpunum og verður stofnana-
kostur þjóðarinnar sýnu til-
komumeiri eftir kosningaþingið
en fyrir, ef tillögumar ná fram
að ganga. Eftirfarandi upptaln-
ing er alls ekki tæmandi, en
gefur nokkra mynd af því, hvað
alþingismenn telja þurfa af nýj-
um stofnunum ef vel ætti að
vera:
Ráðgjafar- og rannsókna-
stofnun skólamála,
Atvinnumálastofnun,
Fiskvinnslustofnun ríkisins,
Verkfræðiskrifstofa
Vestfjarðakjördæmis,
Byggðajafnvægisstofnun
ríkisins,
Klak- og eldisstöð fyirir lax
og silung í Þingeyjarsýslum,
Innheimtu9tofnun
sveitarfélaga,
Ráðstefnustofnun ríkisins,
Útflutningsmiðstöð iðnaðarins,
Hagstofnun
launþegasamtakanna og
Iðnþróunarstofnun Islands.
Tillögurnar eiga það allar sam
eiginlegt að varða mál, sem
njóta almenns velvilja, — eru
jákvæð þjóðþrifamál. Þær eiga
það einnig sameiginlegt að ætl-
ast til ríkisafskipta og úrlausna
ríkisvaldsins á verkefnum og
vandamálum. Þær eru mjög mis-
vel unnar og í sumum tilfellum
geta menn freistazt til að halda,
að þeim sé fyrst og fremst ætl-
að að vera sönnunargögn um
ágæti og tilþrif flutningsmanna,
— sanna, að þeir séu ekki sof-
andi á verðinum, heldur glað-
vakandi og sinni skyldu sinni og
semji frumvörp fram á næt-
ur, eins og kjósendur vænta af
góðum þingmönnum.
1 fljótu bragði kynni t.d.
þingsályktunartillaga þing-
eyskra alþingismanna um klak-
og eldisstöð fyrir lax og silung
I Þingeyjarsýslum að virðast
sjálfsagt þjóðþrifamál, sem allir
ættu að geta sameinazt um. En
málið er ekki svo einfalt. í
fyrsta lagi er athyglisvert, að
frumkvæði og atorku þing-
eyskra bænda skuli ekki treyst-
andi til að leysa slíkt verkefni.
1 öðru lagi mun reynslan af rík-
isreknu eldisstöðinni í Kolla-
firði ekki auka á áræði, enda fá-
ir, sem miunu telja sig geta snar-
að út fjörutíu milljónum eins og
þar hefur reynzt nauðsynlegt. 1
þriðja lagi mun áhugamönnum
um fiskirækt ekki vera leyft að
koma nærri verkefninu, þótt
þeir hefðu bolmagn til þess að
leysa það af hendi. En nú segir
kosningaskjálftinn til sín og
þess vegna á ríkisvaldið að
sækja kostnaðinn í vasa alþjóð-
ar og slá honum út í Þingeyjar-
sýslum, þar sem bændur eru
önnum kafnir við að bjarga nátt
úruverðmætum. 1 draumsýn en
þó ekki svo langt undan geta
þingmennirnir séð fyrir sér yfir
stjórnarstofnun eldisstöðvanna.
FISKELDISSTOFNUN
RÍKISINS
Þegar nokkrum klakeldis-
stöðvum hefur verið komið upp
í hinum ýmsu landshlutum, má
fullkomna sköpunarverkið og
fullnægja enn þá betur stofn-
anagtéði alþingismannanna. Þá
mun þykja tímabært að saim-
ræma, sameina og efla þróun
fiskeldismála með stofnun Fisk-
eldisstofnunar ríkisins og setja
henni þrítugt Fiskeldisráð sem
stjórn. Þá verður hjáseta og
andvaraleysi áhugamanna um
fiskirækt verðlaunuð og þeim
veittur sá heiður og traust að
rnega tiilnefna einn af þrjátíu full
trúum i Fiskeldisráð ásamt ýms-
um fleiri fínum aðilum, svo sem
Rannsóknaráði ríkisins, Rann-
sóknastofnun fiskiðnaðarins,
Rannsóknastofnun landbúnaðar-
ins, Stamgaveiðiféllagi og Veiði-
vatnaeigendafélagi Islands,
(sem stofna þyrfti hið fyrsta)
o.fl. o.fl. Þannig má tryggja mik
ilvæg „tengsl“ við alla aðila.
Stofnunin á auðvitað að vera
veiðimálaráðherra til ráðuneytis
um fiskiræktarmál og önnur
mál, sem Fiskeldisráði þykir
ástæða tiil. Till að trygigja, að róð
herra fái engar ónauðsynlegar
ráðleggingar, er hann sjálfkjör-
inn formaður ráðsins. Það mun
einnig koma sér vel og koma I
veg fyrir misskilning milli ráð-
herra og ráðgjafa, ef hann vel-
ur framkvæmdanefnd úr hópi
ráðsins sjálfur. Að sjálfsögðu er
bezt að fela framkvæmdanefnd-
inni umsjón og yfirstjórn allra
verkefna ráðs og stofnunar.
Til þess að öðrum ráðsmönn-
um þyki ekki sinn hlutur óveru
legur, má setja í lög um stofn-
unina að halda skuli a.m.k. tvo
tveggja flíima fundi á ári. Á þeím
fundum skal framkvæmda-
nefnd skila einnar klukkustund
ar greinargerð um störf ráðsins,
veitá kaffi og kynna einn út-
lending éf þess er nokkur kost-
ur. Síðan má ræða önnur mál,
ef tími vinnst til og önnur
nefndarstörf formannsins leyfa.
Flestum myndi víst finnast
slík hugsuð ráðsmennska hlægi-
leg, en hún hættir að vera hlægi
leg, þegar hún reynist vera
veruleiki, þá verður hún aumk-
unarverð.
IÐNÞRÓU N ARSTOFNUN
ÍSLANDS
Fyrir Alþingi liggur eins og
fyrr er upp talið m.a. frumvarp
til laga um Iðnþróunarstofnun
Islands. Frumvarpið hefur
það fram yfir önnur frumvörp
í upptalningunni, að það gerir
þó ráð fyrir að ein stofnun
verði lögð niður jafnframt stofn
un nýrrar. En því miður virðast
höfundar frumvarpsins hafa val
ið stofnuninni þá skopmynd að
ramma, sem hér var lýst að
framan. Þótt hér verði eingöngu
fjallað um nokkur atriði frum-
varps um Iðnþróunarstofnun Is-
lands, er vafalaust ærin ástæða
til, að lærðir og leikir bregðist
vel við og varpi nýju ljósi á
margvíslegar hliðar hinna ýmsu
frumvarpa, þar sem lítil von er
til þess, að þingmenn anni því
að ræða til hlítar öll þau mál,
sem afgreiða þarf fyrir þingslit.
Nafn stofnunarinnar hefur
verið valið rismikið og mætti því
ætla, að stofnuninni væri fyrir-
hugað að leysa brýn, vanrækt
verkefni eða skjóta stoðum und
ir atvinnugreinar með nýjum og
glæsilegum hætti. Samkvæmt
annari grein frumvarpsins eru
verkefni stofnunarinnar m.a.
eftirfarandi:
1. Að vera Alþingi og rikis-
stjórn til ráðuneytis í málum,
sem iðnað varða.
2. Að efla samvinnu stofnana
og félagssamtaka, sem að iðnað
armálum vinna.
3. Að stuðla að rannsóknum 1
iðnaði til aukinnar framleiðni.
4. Að stuðla að eflingu nýrra
iðngreina og fjölþættara at-
vinnulífi til atvinnuöryggis, þar
á meðal stóriðju á grundvelli
hagnýtingar orkulinda landsins.
5. Að kynna nýjungar I iðnaði
og annast ráðgjafarstarfsemi og
leiðbeiningaþjónustu, t.d. með
rekstri bóka- og kvikmynda-
safns og útgáfu fræðslurita og
tímarits og leiðbeininga- og
kynningastarfsemi fyrir hönn
un iðnvarnings.
6. Að annast námskeiða- og
fyrirlestrahald um tæknileg og
rekstrarfræðileg efni og stuðla
að endurbót á fræðslustarfsemi
í þágu iðnaðarins í samvinnu
við starfandi menntastofnanir
og aðra, sem vinna að slíkum
málum.
7. Að sjá um skipulagningu,
stjórn og framkvæmd stöðlunar
mála.
8. Að vinna að öðrum iðnþró-
unarmálum eftir því sem iðn-
þróunarráð ákveður hverju
sinni.
Allt eru þetta verkefni, «em
verðugt og nauðsynlegt er að
sinna. En eru þau vanrækt?
Hefur ekki verið hugsað fyrir
þeim áður? Má vænta þess að
þeim verði betur borgið með til
komu Iðnþróunarstofnunar Is-
lands?
Síðasti töluliður sr almenns
eðlis og gegnir því hlutverki að
opna möguleika til óskilgreíndra
Fratnh. á bls. 16.