Morgunblaðið - 02.11.1971, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. NÓV'EMBER 19Tt

p'f'-y/ss&iF&i'--.
15

Tillaga Sjálfstæðismanna i varnarmálum er...
„Vantraust á mig“

— sagöi utanríkisráöherra
á fundinum í Keflavík
S-L. simnudag' var haldinn í
Kefiavik fundur um varnarniál-
in, og boðað til hans af Fram-
söknarfélögunum á staðnum.
Frummælendur voru Einar
Agústsson, utanríkisráðherra, og
>Ión Skaftason, alþingismaður.
Fundurinn var f jölsóttur og urðu
þar líflegar umræður, enda öll-
um heimill aðgangur.
Fyrstur tók til máls utanríkis-
ráðherra, Einar Agústsson. Gerði
hann fyrst grein fyrir þeim mál-
um sem unnið er að í utanrikis-
ráðimeytinu nú. Þar væri fyrst
að telja langhelgismálið, því lít-
ið væri hægt að gera i öðrum
niálum ef ekkert yrði úr fram-
vindu þessa lífshagsmunamáls
Þjóðarinnar.
Um afstöðu Islendiniga til að-
ildar Kínverska alþýðulýðveldis-
ins að Saimeinuðu þjóðunum
sagði lutanrlkisráðherra, að nú-
verandi rikisstjórn hefði breyit
utn afstöðu i því máli frá því
sem áður var. Það hefði ekki
mátt seinna vera, ef við hefðum
ekki ætlað að verða steinrunnin
nátttröll í lutanrikisstefniumálum.
Utanrílkisráðherra sagði, að
engin f jöður skyldi yfir það dreg-
in, að stjómarfiokkamir hefðu
misjafna afstöðu til aðildar okk-
ar að NATO, það hefði komið
fram i málfltutnmigi allra aðila.
Varnarsamninigurinn snerti
fyrst og fremst ísland og Banda
riikin, og þegar hann hefði at-
hugað málin til hlítar yrði ósk-
að eftir viðræðum við Bandaríikja
stjóm, með það fyrir augum, að
herinn hyrfi af landirau í áfön,g-
um. Sagðist hann vonast til, að
vinaþjóðir Isiendinga í NATO
tækju málstað okkar með fiull-
um skiiningi, þeir aðilar sem
hann hefði rætt þessi mál við,
hefðu gert það. Skoðun sína,
byiggða á því að horfa á málin
úr fjarska, sagði hann vera, að
samskiptin við vamarliðið hefðu
batnað til muna eftír að sjóher-
inn tók að sér rekstur herstöðv-
arinnar, og það bæri að virða
'þegar til viðræðna kæmi.
Áframhaldandi aðild íslend-
iniga að Atlantshafsbandalaginu
leiddi eðlilega til einhverra skuld-
bindinga af okkar hálfu.
Um ráðherranefndina, sem fyr
ir nokkru var sett á laggirnar,
« að fjalla um öryggismál þjóð-
arinnar, sagði hann, að þar væri
ekki um neina breytingu á starfs
sviði ráðherra, heldur aðeins
um vinnuhagræðingu að ræða.
Þessi nefnd hefði verið ráðgerð
áður en endanleg myndun ríkis-
stjórnarinnar var gerð og þá var
ókki vitað hverjir tækju sæti
ráðherra. Þessi ráðstöfun væri
m.a. tiil að tryggja samstöðu
stjórnarflokkanna, og væri sér
kunnugt um, að slikt væri gert
viða erlendis.
Þá sagði ráðherra, að Ijóst
Væri, að ef varnarliðið færi, yrði
jafnframt að gera ráðstafanir í
atvinnumálum á Suðurnesjum,
þvi að öðrum (kosti yrði þar at-
vinnuleysi. Hins vegar væri ekki
Þar með sagt, að með brottflutn-
btgi hersins legðust framkvæmd
ip á Keflavíkurflugveili nið-
Ur, því með áframhaldaindi
aðiid okkar í NATO yrði að
halda við þeim mannvirkjum,
sem á vellinum væru. Fliugum-
íerð um Keflavíkurflugvöll
haami og til með að aukast til
htuna á næstu árum, og þyrfti
fcví aukinn mannafla til starfa
við hana. Hann sagði það skoð
un sína, að Keflavíkurflugvöllur
tetti að verða eini millilandaflug-
völlurinn hér, og það væri út í
hött a® ráðast í byggingarfram-
hveomdir við annan flugvöil í ná
Srenni Reykjavikur. Mannvirkin
v®pu hér til staðar, og þau bæri
að nýta.
Á þessum málefnum öllum yrði
þó enginn óeðlilegur hraði við-
hafður.
Orsökina fyrir vanþekkingu
smni á varnarmálum landsins
sagði hann einkum vera þá, að
fyrrverandi rikisstjóm hefði ekki
haft um þau nein samráð við
Framsóknarflokkinn og stjómar
andstæðingar hefðu átt mjög örð
ugt með að afla sér upplýsin.ga
um þau hjá þáv. ráðherrum.
Þegar viðreisnarstjórnin hefði
tekið við völdium hefði það verið
hennar fyrstu verk, að reka úr
embættuim fjölda manna sem
voru fylgjandi Framsóknar-
flokknum. Núverandi ríikisstjórn
hefði hins vegar ekki uppi sMk-
ar aðgerðir, og bæri að minnast
þess, að í varnarmálanefnd ættu
enn sæti þeir Höskuldur Ólafs-
son, sérlegur fulltrúi Sjálfstæðis-
flokksins og Hallgrímur Dalberg,
deildarstjóri í félagsmálaráðu-
neytinu.
Upphafflegar ráðagerðir ríkis-
stjórnarinnar sagði hann að
hefðu allar verið framkvæmdar,
og þegar hann teldi siig vera kom
ihn nægilega vel inn í vamarmál
in tæki hann upp viðrseður —
hann einn og á stoa ábyrtgð.
Þá tók næstur til máls Jón
Skaftason, og sagði, að það hefði
verið meginstefna allra ríkis-
stjórna á Islandi að haga málum
sem bezt gagnvart öryggi þjóð-
artonar. Síðan rakti hann þróun
öryggismála og utanrikisstefnu
Islendinga á þessari öld. Horfið
hefði verið frá hlutleysisstefn-
unni, þegar Bretar hernámu Is-
land 1940, og hefði sú stefna,
sem þá var mótuð, sætt litlum
breytingum siðan.
Við undirritun varnarsáttmál-
ans 1951 hefði verið undirstrik-
að, að hann væri uppsegjanlegur
með 1% mánaðar fyrirvara.
Haustið 1956 hefði verið lögð
fyrir þtoigsályktunartMaga um
endurskoðun varnarsaimningsins,
en vegna innrásar Rússa í Ung-
verjaland hefði hún verið dreg-
in til baka.
Því bæri ekki að leyna, að á-
kvæðið um brottrekstur herstos
í stjómarsáttmála ríkisstjómar-
innar væri samræming á sjón-
armiðum þeirra pólitísku flokka
sem að henni stæðu. Afstaða
stjórnarflokkanna tii NATO væri
mjög mismunandi. Framsóknar-
flokkurinn væri Mynntur áfram-
haldandi veru okkar i NATO, Al-
þýðubandalagið væri mótfallið að
ild, en afstaða Frjálslyndra og
vtostri manna væri nokkuð ó-
Ijós. Þó sagði hann að sér væri
kunnugt um, að sterk öffl innan
raða þeirra væru hlynmt aðild,
en einnig væru þar margir mót-
fallnir henni.
Þetta væri fyrst og fremst sam
komulagslausn x málefnasamn-
ingnum að taka bæri varnar-
samntoginn til endurskoðunar
eða uppsagnar.
Þá sagði hann, að menn túlk-
uðu þetta ákvæði málefnasamn-
togsins á tvo vegu. Annars veg-
ar væru þeir sem héldu því fram,
að herton yrði látinn fara á kjör-
tímabilinu, án hliðsjónar af
gangi heimsmála. Aðrir Iitu hins
vegar svo á, að þetta vœri yfirlýst
stefna rikisstjórnarinnar, sem
væri háð gauimgæfilegii athugun
á málimu og framvindu heims-
mála. Sagðist hann persónulega
vera fyligjandi síðarnefndu túlk
uninni. Fullyrti hann, að ffleiri
innan þtogflokks Framsóknar-
manna væru þeirrar skoðunar.
Það væri lika margreynt, að
slikar yfirlýsingar smáþjóða
hefðu verið teknar til baka vegna
atburða í heimsmálum.
Hann sagðist fagna yfirlýstogu
utanríkisráðherra, um að endur-
skoðun á varnarsamntognum
hæfist á næsta ári.
Sagðist hann álíta, að sú end-
urskoðun ætti að miða að því
að athuigun yrði gerð á því hvort
landið gæti verið varmarlaust, og
að hættuiíitið væri fyrir öryggis-
mál landstos að láta varnarliðið
fara. Ef svo væri, þá væri það
sjálfsagt.
Ef athuigun leiddi hins vegar í
Ijós, að landið gæt-i ekki verið
varnarlaust, þá bæri að stefna
að því, að fækka hér hermönn-
um, en láta Islendinga taka við
viðhaldi herstöðvartonar, jafnvel
þannig, að hér yrðu engir erlend-
ir henmenn.
Þá sagðist hann vera því
blynntur að leggja málið undir
þjóðaratkvæðagreiðsilu við sveit-
arstjórnarkosningarnar 1974,
þannig að Alþtoigi hefði þar þjóð
arviljann til að styðjast við.
Þess bæri að geta, að vera hers
ins hér á landi stæði að nokkru
leyti undir þeim góðu lífskjörum
sem við nú byggjum við, — og
til þess yrði að taka tillit við end
urskoðun varnarsamntoigsins.
Efnahagsmál á Suðurnesjum
væru mjög háð varnarliðinu,
enda kærnu frá því drjúgar tekj-
Jón Skaftason.
ur. Þvl hefði ekki verið veitt svo
miklu fé úr rikissjóði til fram-
'kvæmda á Suðurnesjum sem
skyldi. Þetta bæri að endurskoða,
og yrði það væntanlega gert á
næstunni.
Loks sagði Jón, að hann vildi
ekki segja að varnarliðið ætti
að fara, — það yrði að athuga
alla málavexti og síðan að gera
ráðstafanir í samræmí við nið-
urstöður þeirra athugana.
Næstur tók til máls Páll Axels
son, útgerðarmaður i Keflavlik.
Gerði hann að forspjailli sfau
texta úr predikara Salómons, 10.
kap. 2. vers. „Hjarta hyggtos
manns stendur honuim við hægri
hlið, en hjarta heimskingjans er
honum við vinstri hlið“. Sagðist
hann vonast til að þeir hefðu
hjartalagið hægra megin, þótt
þeir hefðu hjartað vinstra meg-
to eins og aðrir mannlegir menn.
Um þann hluta málefnasamn-
ings ríkisstjórnartonar sem snýr
að uppsögn varnarsamningstos
sagði Páli, að Framsóknarfflokk-
urton væri þar eins konar Tróju
hestur sem leiddur væri ton í
þjóðfélagið, til að afnema borg-
aralegt frelsi.
Það væri í tízku viða um heim
að troða Bandaríkjamönnium um
tær, þótt þeir hefðu af dreng-
lyndi stutt uppbyggingu ýmissa
rikja í Evrópu eftir stríðið. Það
sæti sízt á Islendingum að gera
slíikt, því án þess að samskipti
við Bandaríkto væru góð, væri
ekki lifandi á þessu landi. Marg-
ir hefðu haldið þvi fram að betra
væri að vanta brauð en að hafa
hér erlendan her. Hann væri hins
vegar þeirrar skoðunar, að betra
væri að hafa brauðið og þá jafn-
framt þennan erienda her, enda
hiefðu Islendingar ekki mikið af
honum að segja, og sízt hefðu
þeir af hernum óþægindi.
Framkvæmdarvaldið hjá rik-
inu væri með þeim hætti, að ekki
væri von til að það hefði uppi
nokkrar vamir á landinu, og
sagðist hamn þesis fullviss, að vel
vopnaður 50 manna hópur gæti
hér tekið öll völd í stoar hendur
á skömmum tíma, og síðan kom-
ið hér á því stjómskipulagi sem
þeim þætti henta.
Þá varpaði Páll fram fyrir-
spumum til frummælenda, fyrst
til uitanrífcisráðherra. 1. Trúir ut
anríkisráðherra þvi, að Magnús
Kjartansson hafi látið af trú
sinni á kenntogar Marx og Len-
irxs um afnám borgaraiegs þjóð-
félags, ef ekki á lýðræðislegan
háitt þá með býltingu. — 2. Hver
er afstaða ráðhexra og Jóns
Skaftasonar til þtogsályktunartil
lögu sjálfstæðismanna um að
lýðræðisflokkarnir titoefni mann,
eton hver, til að fjalia um varn-
armálto? — 3. Þorir ráðherra að
fullyrða, að ef endurskoðun varn
arsamntogsins leiðir af sér brott-
för hersins í blóra við Mit NATO
og bandariska herráðsins, hvort
ekki geti kornið ta.1 hugsanlegra
mótaðgerða gagnvart innflutn-
ingi á fiski til Bandaríkjanna og
fflugi Loftleiða þangað og það-
an? —- 4. Hvaða ráðstafanir
hyggst ríkisstjómin gera í at-
vtonumálum vegna þess fólks
sem atvinnulaust verður ef varn-
arliðið fer, sérlega þegar það er
haft í huga, að hluti þess fóiks
er aldrað og með skerta starfs-
orku.
— 5. Er það rétt að „þrífótur-
ton“ sem á að fjalla um endur-
skoðun varnarsamningsins hafi
verið skipaður án vitundar og
samráðs þingflokks Framsóknar
manna?
—. 6. Hver er afstaða þfa, Jón
Skaftason, ef til atkvæða kemur
um uppsögn varnarsamningsins
á Alþingi? -
Næstur tók til máls Karl Stein
ar Guðnason. Lýsti hann yfir
furðu stoni á því, að á þessum
fundi virtust frummælendur
haga málílutningi sinum á ann-
an hátt en þeir gerðu annars
staðar á landinu-
Þá las hann upp úr forystu-
greto úr Þjóðviljanum þar sem
fullyrt er að varnarliðlð verði
látið fara á þessu kjörtímabili,
það sé stefna stjórnarinnar.
Spurði hann frummælendur
hvort þetta væri rétt túlkun á
s t j ómarsátt málanum.
Þá lagði Kari eftirfarandi til-
lögu til ályktunar fyrir fundinn
og óskaði eftir að hún yrði bor-
in undir atkvæði fundarmanna:
„Fundur í Aðalveri, Keflavík,
dags. 31. okt. 1971, boðaður af
Framsóknarfélögum í Keflavík,
samþykkir að lýsa áhyggjum sín
um af þeirri ráðstöfun ríkis-
stjómartonar að velja utanríkis
ráðherra til ráðuneytis við end-
urskoðun vamarsamntogsins,
tvo kunna fjandmenn vestræns
vamarsamstarfs.
Þá skorar fundurinn á utan-
rifcisráðherra að gæta þess við
endurskoðun vamarsamningsins,
að öryggi íslenzíbu þjóðarinnar
Einar Ágústsson.
verði áfram tryggt í skjóli varn
arsamtaka lýðræðisþjóða.
Fundurinn telur Ijóst að þjóð-
to hefur vissar öryggisskyldur
við nágranna og bandalagsþjóð-
ir stoar og telur fráleitt að
ímynda sér að frá þelm verði
hlaupið án þess að það hafi eft-
toköst, sem yfir okkur kæmi með
einium eða öðrum hætti. Jafn
framt telur fundurinn ljóst að
einhliða ákvörðun eins ríkis um
að draga að sér höndina í sam
starfi þessiu, hlýbur að veikja
varnarsamtök Atlantshafsbanda
lagstos í heild.
Þá bendir fundurinn á nauð
syn þess að mæta hugsanlegum
brottflu'tningi varnarliðstos með
alhJiiða áætlun um uppbyggingu
atvtonuiUfs og framkvæmda
Suðurnesjuim, svo að komizt verði
hjá stórfelldu atvinnuleysi og
efnahagslegu tjóni hér syðra.“
Fundarstjóri neitaði í lok fund
arins að bera þessa tillögu und-
ir atkvæði.
Þá sagði Kari, að það væri
ískyg'gilegur hlutur, að á með-
an utanríkisráðherra væri að
kynna sér málefnið, þá hefði
hann sér til aðstoðar tvo „sterka“
menn sem allir vissu hvert hug-
arfar hefðu til hersetunnar.
Ólafur Jöhannesson, vatnsveibu
stjóri á Kefflavikurflugvelli tók
næstur til máls. Sagðist hann
hafa unnið á flugvellinum í um
20 ár og aldrei orðið var við nokk
ur óþægindi frá þeim hermönn-
um sem þar hefðu verið, í garð
Islendinga.
Þegar varnarsamningu.rinn var
gerður 1951 hefði málið ekki ver-
ið lagt undir þjóðaratkvœði. Það
hefði verið skömm þáverandi rik
isstjórnar og sizt lýðræðisleg
vinnubrögð.
Hann vildi þó mtona ráðherr-
ann á að þegar bóndi seldi kú,
semdi hann ekki vtið kúna um
söluna heldur bóndann sem ætl-
aði að kaupa hana. Því væri etas
farið um varnarmál okkar, það
bæri að spyrja þjóðina.
Hann lýsti óánægju sinni með
að oft væri taiað um varnarlið-
ið sem hernámslið, slikt væri f jar
stæða því vamarliðið væri hér
gestur islenzku þjóðarinnar sam-
kværnt samntagi. Þeir hefðu
alidrei hemumið lainidið.
Loks bað hann menn að gera
sér grein fyrir þvi að NATO
væri ekki mjólkursölufélag, það
væri hernaðarbandalag, og þvi
værum við með aðild að NATO
stríðsaðilar hvort sem við hefð-
um hér her eða ekki, og ef her-
inn væri ekki til staðar þá yrði
barizt hér því báðir aðilar myndu
kappkosta að ná hér aðstöðu,
þvi Island væri enn hernaðar-
lega mikilvægur staður.
Þá tók til máls Erlingur Jóns-
son, kennari, og lýsti því m.a.
yfir að hann væri á ömdverðum
meiði við utanríkisráðherra varð
andi aðildi Kínverska alþýðulýð-
veldisins að S.Þ. Sagðist hann á-
líta það freklega móðgun við
sjálfstætt ríki að hlutast svo til
urh innanrikismál þess.,
Páll Jónsson var síðastur á
mælendaskrá, og skoraði á frum
mælendur að gefa yfirlýsimgu
um að það yrði gerð Suður-
nesjaáætlun um efnahagsmái og
atvinnumál þess landshluta, í
stað þess að vera með „sirkabát“
áætlanir.
Þá tók til máls Einar Agústs-
son, og svaraði fyrist fyrtospuim-
um Páls Axelssonar. Fyrsbu
spurntogunni svaraði hann á þá
leið, að hann hefði ernga skoðuin á
trúmálum Magnúsar Kjairtans-
sonar, og gæti því ekki svarað til
um hvort hann hefði látið af trú
sinni á kenningar Marx og Len-
tos. Þó kvaðst hann álíta að trú-
arbrögð Magnúsar og fyrirspyrj
enda væru eitthvað svipuð, því
báðir vitnuðu mikið í biblíuna.
Um aðra fyrirspurn sagði
hann, að Framsóknarflokkurtan
hefði ekki enn fjallað um þessa
merku tillögu, en hann gerði htos
vegar ráð fyrir að hún hlyti stoa
afgreiðslu. Persónulega sagðist
hann þó ekki samþykkja hana,
því hann liti á hana sem van-
traust á sjálfcin sig.
Þriðju fyrirspurn svaraði hann
Framliald á bls. 27.