Morgunblaðið - 04.02.1972, Blaðsíða 17

MOR/GUNHLAÐ Œ), FÖSTUDAGUR 4. FEBRÖAR 1972
17
Hugleiðingar um heimsmálin:
Við sækjumst
ekki eftir
áhrifum
utan Klna
Chou En-lai
CHOU-EN-LAI er mjög störfum hlaðinn. Blaðamenn, sem
óska eftir viðtali við hann, geta ekki vænzt þess að hægt sé
að ákveða með fyrirvara, hvenær viðtalið á að fara fram.
Þeir verða að bíða átekta, jafnvel marga daga, og koma til
fundarins um leið og kallið kemur. Eftir nokkurra daga bið
var ég fluttur klukkan hálf tólf að kvöldi til Þjóðarhallarinn-
ar við aðaltorgið í Peking. Chou-En-lai beið mín þar ásamt
nokkrum embættismönnum. Hann hað mig að afsaka bið-
ina, bauð mér til sætis og samtalið hófst. Það stóð í fimm
klukkutíma eða til klukkan hálf fimm um morguninn.
Chou-En-lai vill sjálfur ráða gangi viðtalsins. Ekki þó svo
að skilja, að hann hliðri sér hjá að svara spurningum. Hann
kýs að láta hendingu ráða, inn á hvaða brautir samtalið
berst, frekar en svara fyrirfram ákveðnum spurningum
blaðamannsins. Einu kvaðirnar, sem mér voru gerðar, voru
að umræðurnar skyldu eingöngu snúast um utanríkismál,
og í þeim efnum voru svör alltaf á reiðum höndum.
Chou-En-laí er 73 ára að
atelri. Þó sáust tæplega nokkur
þreytumerki á honum klukkan
Ihiáiif fimrn um morguninn. Hann-
tatar ágæta ensku, en notar þó
túillk. Ohi-Ghao-Ohu, Oxford
menntaður maður, túlkaði fyrir
mig, en Chou-En-lai fyigdist
fflálkvæmlega með túlkun hans,
leiðrétti ef honum fannst ástæða
tQ og gaf þýðingunnd þann blæ
sem honum féll í geð. Tveir kin-
verskir hraðritarar skrifuðu nið
tir svör forsætisráðherrans,
túlikurinn skrifaði hjá sér
spurningarnar og allt samtalið
var tekið á segulband.
Mér skildist að forsætisráðherr
ainn endurskoðaði síðan sjálfur
altt það sem sagt hefði verið. Og
þegar hann hefur lagt blessun
slína á útkomuna, verður ekki
stafkróki breytt. Kínverjar
Vlðtal
brezka
blaða-
mannsins
Neville
Maxwell
við
Chou-En-lai,
forsætis-
ráðherra
Kinverska
alþýðu-
lýðveldisins
vanda mjög til þessa verks, eins
og þeim er tamt enda eru um-
mæli Chou-En-lai þung á met-
unum og gagnvart stjóm Kína,
eru þau sem opinber yfirlýsing.
Bandar í k j amenn
íklæddust „vernd-
araskikkjunni“
eftir seinna stríð
„Maxwell: Hver er skoðun yð
ar forsætisráðherra á þróun
mála eftir siðustu heimsstyrj-
öid?
Chou-En-lai: Ræða Chur-
ohilis í Fulton í Missouri, sem
hann hélt skömmu eftir styrjöld
ina, var bein árás á kommún-
isma og Sovétríkin. Með henni
vildi hann stefna Vesturlöndum
og reyndar öllum þjóðum heims
gegn Sovétrlkjunum til þess að
viðhalda yfirráðum brezka
heimsveldisins. Ræðan hafði
mifcil áhrif í Bandaríkjunum og
með henni upphófst gífurlegur
áróður gegn Rússlandi og komm
únisma. Sú sfcoðun varð allsráð-
andi, að styrjöld væri yfirvof-
andi við Sovétríkin. En Mao
formanni var ljóst, hvað undir
bjó. Hann ritaði grein und'ir
dulnefni, þar sem hann hrakti
þá fullyrðingu að draga mundi
til ófriðar við Sovétríkin. Hann
benti á, að Bandaríkin mundu
eingöngu færa sér þennan áróð
ur í n.yt, tU þess að geta í skjóli
hans fært út yfirráð sín á öllu
svæðinu á milU Bandaríkjanna
og Rússlands.
Nú hefur komið á daginn, að
heimsstyrjöld hefur ekki brot-
izt út síðustu 26 árin, enda þótt
smærri styrjaldir hafi stöðugt
geisað á 1. millisvæðinu I Asíu,
Afríku og Suður-Ameríku. . og
borgarastyrjöldin í Kína var sú
mesta.
Eftir lok síðari heimsstyrjald
arinnar íklæddust Bandaríkja-
menn „verndaraskikkjunni'* og
töldu sig forystuþjóð heimsins.
Hvar sem fólk þráði frelsi,
sendu Bandaríkjamenn herlið á
vettvang og bældu niður alla
slíka viðleitni. Þeir settu upp
herstöðvar og dreifðu herliði
um aUar jarðir. Fjárframlög
voru ekki skorin við nögl, hvar
sem þeirra var þörí. 80 biUjón-
ir dala voru greiddar sam-
kvæmt MarshaU-áætluninni
einni, en gjöldin fóru langt
fram úr þeirri upphæð.
Og hver var árangurinn?
Bandaríkin náðu yfirráðum á
stórum svæðum í Asíu, Afríku
og Suður-Ameríku, á 1. milli-
svæðinu, og teygðu arma sína
sömuleiðis inn á 2. millisvæðið,
sem er V.-Evrópa.
Og hvernig standa svo heims-
málin í dag? Nixon forseti hélt
ræðu í Kansas City þann 6.
júlí síðastliðinn og Heath forsæt
isráðherra flutti greinargerð á
ársfundi brezka íhaldsflokksins
16. október. Ræður þeirra voru
mjög á sama veg. Inntak ræðu
Heaths var á þá leið, að Bretar
hefðu fylgt stefnu Bandaríkj-
anna í meira en tuttugu ár en
snúið baki við Evrópu. Brezka
heimsveldið væri hrunið og
Bretland gegndi ekki lengur for
ystuhlutverki meðal þjóða
heims. Nú skyldu þeir breyta
uffl og ganga í Efnahags-
bandalagið, enda hefði brezka
þingið samþykkt það. Utanrikis
ráðherrar Breta og Frakka hitt
ust í London og gerðu með sér
bandalag, sem mun verða
sterkt afl I V.-Evrópu og jafn-
vel Nixon verður að viður-
kenna það afl.
Bandaríkin
hafa hleypt
ofvexti í Japan
Nixon sagði í ræðu sinni I
Kansas City, að staða Banda-
rikjanna væri nú stórbreytt.
Sovétríkin eru orðin stórveldi
og keppa við Bandaríkin um for
ystu. Þjóðir V.-Evrópu hafa
sameinazt I Efnahagsbandalagið
og keppa því einnig við Banda-
ríkin um forystu. Þar er komið
þriðja stórveldið.
Fjórða stórveldið er Japan.
Ég hef sagt mörgum bandarísk
um vinum mínum, að það sé
verk Bandaríkjamanna, að Jap-
an mun nálgast eða fara
fram úr stálframleiðslunni í
Bandaríkjunum á næstu árum.
Þess vegna samdi Nixon nýja
fjárhagsáætlun. Henni er fyrst
og fremst beint gegn Japan en
hún verður líka áfall fyrir þjóð
ir V.-Evrópu og mun hafa áhrif
um allan hinn vestræna heim.
Nixon minntist á fimmta stór-
veldið, sem hann sagði geta orð
ið Kína. Heath fórust orð eitt-
hvað á sömu leið. Við viður-
kennum, að okkur mun ein-
hvern tíma takast að verða vold
ug og auðug þjóð. En við höf-
um lýst því yfir að við munum
aldrei teljast stórveldi, hvorki
nú né í framtíðinni.
Ef við lítum á málin í heild,
þá sést það og er óhrekjanleg
söguleg staðreynd að þjóðir þrá
frelsi og sjálfstæði og fólk viU
byltingu. Á því hefur gengið sið-
ustu 26 árin eftir heimsstyrjöld
ina.
Ákvörðun Nixons
um heimsókn
til Kína hafði
skjót áhrif
MaxwéU: Eru ekki tál mót-
sagnir í stjórnmálastefnu
Bandarikjanna nú? Væntanleg
heimsókn Nixons tU Kína er
varla í samræmi við stefnuyifir-
lýsingu hans hjá Sameinuðu
þjóðunum um „tvö Kína“?
Chou-En-Iai: Sú varð raunin,
að afstaða margra þjöða breytt-
ist, um leið og harin hafði
ákveðið heimsóknina og sú
ákvörðun hafði áhrif á atkvæða
greiðsluna. Hafið þér ílhugað
það?
Maxwell: Nei, en Nixon virð
ist hafa fengið aukið fylgl
heima fyrir, síðan þér sögðuð aö
hann mœtti koma hin’gað og
bandaríska friðarhreyfingin
virðist vera sofnuð værum
svefni. Eru það éklki óæskileg
áhrií frá kínversku sjónarhomi.
Chou-En-lai: Það þartf elkkl
að vera svo. Ég skal taka diæmi.
Lítum á árangur atkvæðagreiðsl
unnar hjá Sameiðnuðu þjóðun-
um. Við bjuggumst ekki við svo
skjótum árangri og Bandaríkja-
menn sennilega heldur ekki. En
dyrnar stóðu i hál'fa gátt. Menn
hugsuðu sem svo: Úr því Nixon
ætlar að fara til Kina, því skyld
um við ekki gera það líka?
Af þeim 59 þjóðum sem felldu
bandarisku tillöguna (þess efn
is að útilokun Kína frá Samein-
uðu þjóðunum teldist „stórmál**
og þyrfti því % atkvæða),
höfðu 10 ekkert stjórnmálasam-
band við Kína. Síðan greiddu
þessi ríki lika atkvæði með aU>
önsku-alsírsku tillögunni um að
Kína skyldi fá sæti hjá Samein-
uðu þjóðunum en Taiwan gert
brottrækt. Ef þessi tiu ríki
hefðu setið hjá, hefðu úrsiitin
orðið 49 atkvæði gegn 55 og
bandariska tillagan hefði ver-
ið samþykkt. Þetta er vottur um
þá breytingu, sem orðið hefur,
síðan Nixon lét í ljós ósk um
að koma til Kina, og þetta dæmi
nefni ég fyrst.
1 öðru lagi voru ýms ríki, sem
höfðu komið á stjórnmálasam-
bandi við Kína, enn undir þrýst-
ingi frá Bandarikjastjórn. En
með því að sitja hjá við at-
kvæðagreiðsluna, studdu þessi
riki líka Kína, því við það fækk
aði atkvæðum og auðveldara
var að ná einföldum meiri-
hluta. Af þessum ástæðum var
bandariska tillagan felld og út-
koman varð 76 atkvæði gegn
35. Upphaflegu 59 atkvæðin
breyttust ekki. En 12 af rfkjun-
um 15 sem sátu áður hjá, studdu
nú albönsku-alsírsku tillöguna.
Ætlun okkar var ekfci sú, að
senda strax fulltrúa til Samein
uðu þjóðanna. En við vildum
ekki bregðast þeim ríkjum sem
höfðu stutt okkur.
Úrslitin sýna ekki eingöngu,
að nú loks hefur réttlát krafa
Framhald á bls. 28.
Fyrri
grein
l