Morgunblaðið - 23.02.1972, Side 23

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 23. FEBRÚAR 1972
23
— Jón Engilberts
Framh. af bls. 11
Nii á íslenzka þjóðin eða
Reykjavíkurborg að reisa hon-
um veglegan minnisvarða strax,
en það verður bezt gert með
þvi, að Englaborg heimili hans
og vinnustofa verði gert að
Listasafni Jóns Engilberts.
Listaverkin, sem þar eru mega
efcki fara á við og dreif. Þau
ætbu að vera geymd í Engla-
borg og verða eign islenzku
þjóðarinnar.
Jón Engilberts átti því láni
að fagna að eiga Tove fyrir
konu. Önnur eins gæðakona er
vandfundin. Hún skildi lista-
manninn svo vel. Alltaf gat
bún sinnt honum í veikind'Unum
bvenaer sem kallað var og marg
ar ferðirnar var hún búin að
fara á spítala til að heimssekj
Ihann.
Guð styrki þig Tove min og
dætur þínar og „Gulldropann"
hans, i ykkar þungbæru sorg.
Hann lifir þó hann sé dáinn.
Sveinn Björnsson.
Nolkkur kveðjuorð frá nemanda.
„Hvað er að deyja annað en
standa nakinn í blænum og
hverfa inn í sólskinið?“ Það er
sárt að kveðja bezta vin sinn,
kennara og velgerðarmann. Þó
væri mér auðvelt að skrifa um
íiann langt mál, en erfiðara er
að takmarka sig. Jón Engilberts
var svo margslunginn persónu-
leilki að freistandi er að nota
Iýsingarorðin i hástigi, þegar á
hann er minnst, en það ku vera
dauðasök í góðum stíl. Ég kynnt
ist honum sem kennara i Hand-
íðaskólanum 1943 og hefi verið
sem einn af fjölskyldu hans sið
an. Mikið safn bréfa á ég frá
honum og einnig bókuð gull-
kom í formi samtala gegnum ár
in, sem vonandi komast til skila
í fyllingu tímans. Stundum, hér
í gamla daga þegar veðrið var
gott, datt Jóni í hug að gaman
væri að gera Englaborg að lista
safni. Hann hafði reyndar hugs-
að það og teiknað með safn i
huga. Það er etrúískur andi yf-
ir byggingunni, samræmi grisk-
rómverskra marmarahofa. Og
hann gerði margar frummyndir
að mosaikskreytingu á hús sitt.
Auðvelt væri að fullgera þær
eftir teikningum hans. Þótt trú
hans á íslenzkt mannlif gengi í
bylgjum aðdáunar og annars
álits, var þessi hans voldugasti
draumur: Að stækka Englaborg,
skreyta það utan með mosaik
og opna þar safn á eigin mynd-
um og annarra, sem hann átti
mikið af. Þess vegna leyfi ég
mér hér með að skora á vini
hans og listelska samtfiðarmenn
að stofna sjóð sem verður er
minningu hans, til kaupa og
reksturs listasaifns og minja í
Englaborg.
Eflaust vex slíkt fyrirtæki
ýmsum smáauradýrkendum í
augum, en komandi kynslóðir
munu kunna að meta það og
þakka. Jón skildi eftir sig ótölu-
legan fjölda málverka, og frum-
mynda að málverkum, mosaik,
veggskreytingum og lithógrafi-
um. Einnig stúdiur að kirkju-
gluggum og altaristöflum, rader
ingum o.fl. Jafnframt lét hann
eftir sig safn innlendra og er-
lendra höfunda. Það væri þvi
mikið slys, ef verk þessi myndu
dreifast út í vindinn og verða
kaupsýslumönnum að bráð. Er
við sátum hjá honum síðasta
kvöldið og hlustuðum á úthlut-
un listamannalauna i útvarpinu,
táraðist hann, eins og við-
kvæmra sálna er vandi í gleði
og sorg. Hvort voru það fagn
aðartár eða hvað?
Vonandi hefur hann í hjarta
sínu þakkað og fyrirgefið hátt-
virtri úthlutunarnefnd, þvi eng-
inn er fullkominn og þeir vissu
ekki hvað þeir gerðu. Næsta
morgun var Jón Engilberts sofn
aður hinzta svefni. Og nú er of
seint að úfhiuta honum verðugu
verkefni. Starfsstyrkur hans
kom of seint. Við ættum nokk-
ur hundruð lithógrafíur eftir
hann, ef starfsstyrkurinn hefði
kornið meðan heilsan bauð. Of
seint og of lítið — það er hið sí
endurtekna tragiska stef sam-
ferðamanna snjallra listamanna.
Aðeins með varðveizlu verka
Jóns í eigin safnhúsi getum við
bjargað æru og skyldu. Því
beztu verk hans munu lifa í sög
unni og þjóðin sækja í þau and
legan styrk, lífskraft, stolt sitt
og sanna gleði.
Þótt heimspekikerfi Jóns hafi
verið næsta margvísleg og mis-
munandi austræn, þá tengdi
hann að hætti heiðinnar til-
beiðslu dyggð við eid og sól og
kaus að lifa við engan löst.
Trúarbrögð hans voru andi
Guðs sem blundar í steinum,
andar í blómum hreyfir sig í
dýrinu og lifir í mannshjartanu.
Hann grunaði að hverju stefndi
að nú seig að sólarfalli og hinn
dulráði blær andaði senn um
enni. Hann vissi að Guð bjó í
vorinu. Því voru verk hans sól-
arljóð, óður til fósturjarðarinn-
ar, lofsöngur til Islands. Hann
vissi að fegurðin er leiftur guð-
dómsins, sál slegin eldi, hjarta
heillað af töfrum, mynd sem lif-
ir i hjartanu, þótt augunum sé
lokað, ljóð sem ómar í sálinni.
Laxness sagði eitt sinn í grein
um samsýningu að verk Engil-
berts væru undantékning frá
myrkri sýningarinnar —
„Kreppan hefði ekki haft áhrif
á hann.“ Þetta er nokkuð snjallt
sagt hj'á Laxness, þvi Jón lét
aldrei bugast af veraldlegu
basli og vel hefði hann getað
sagt með Wergeland: Líf mitt er
helgað himninum og batnandi
manna jörð.
Ung var Tove gefinn Jóni og
mikið var Guð þá góður og stór
brotinn í gjöfum sinum. Ævin-
týrið Engilberts er ævintýrið
um mikla konu, yndislega sál
sem elskaði mikið og fyrirgaf
mikið, snjöllum en erfiðum
manni. Islendingar þakka nú
Tove fyrir ást hennar og
tryggð við sviptibylinn Jón Eng
ilberts. Við vottum Tove, Amy,
Birgittu og gulldropanum
Grétu og öðrum ástvinum inni-
lega samúð. Svo þökfcum við
Jóni Engilberts fyrir samver-
una og valdi örlaganna fyrir lif
hans og list.
„Skamma stund mun ég hvíla
í faðmi vindanna og siðan verða
endurborinn af nýrri móður. . .
Og hvað er að deyja annað en
standa nakinn í blænum og
hverfa inn í sólskinið."
Veturliði Gunnarsson.
Nýtt viðhorf
í eðlisfræði
Allir eðlisfræðingar vita nú
að Einstein hafði á röngu að
standa — þeir eru aðeins
misjafnlega fúsir til að tala um
það. Herbert Dingle einn af
kunnustu fræðimönnum á því
sviði, segir í grein í The Listen-
er, að sér hafi verið meinaður
aðgangur að náttúruvísindatíma
ritinu „Nature", þegar hann ætl
aði að gera grein fyrir því sem
leitt hefur til falls þessa kerfis.
En þó að slíkum aðferðum, sem
virðast mjög ótrúlegar á
öld sem kennir sig við visindi
og menningu, sé enn beitt, þá er
H. Dingle svo frægur maður, að
þétta bítur ekki á hann, enda
eru nú ýmsir aðrir komnir til
skjalanna. Og einmitt þegar þetta
stendur sem hæst í The Listen-
er („Tilraun til að sanna afstæð
iskenninguna" sem sagt var frá
í blöðum fyrir nokkru, var ein-
mitt skipulögð sem liður í rit-
deilunum í The Listener, og
snerti ekki kjarna málsins, eins
og þar kom berlega fram) neyð
ist „Nature" til að fara að birta
greinar um rríálið, vegna bóka
sem komið hafa út (Andrássy
o.fl.). Aldan gegn einsteinsk-
unni er orðin svo þung, að þeir
fá ekki við neitt ráðið, og þeg-
ar prófessor Synge fer að reyna
að malda í móinn, viðurkennir
hann, að sér hafi alltaf verið
ógeðfellt að sætta sig við sumt
það sem leiðir af þeirri kenn-
ingu. Þetta þykir mér sérstak-
lega eftirtektarvert því að mér
hefur alltaf fundizt, að sannri
upplýsingu ætti að fylgja
óblandin ánægja og fylling hug-
ans.
En hvað er hún þá þessi af-
stæðiskenning, sem stendur orð-
ið svo höllum fæti, að orðið hef-
ur að breyta nokkurs konar rit-
skoðunaraðferðum til að halda
henni uppi, nú siðustu árin?
Flestir munu halda að slíkt sé
svo mikill vísdómur, að einung-
is sé á færi hinna lærðustu að
ræða þar um, en aðrir verði að
gera sér það að góðu, sem að
þeim er rétt. En þetta er mikill
misskilningur. Tilveran er í að-
alatriðum einföld en ekki flók-
in, og sönn þefcking er I því
fólgin að sjá einfeldnina í marg-
Áttræöur:
Friðjón Vigfússon
Friðjón Vigfússon fyrrum
bóndi að Langhúsuim, Fljótum,
Skagafirði, síðax liengi búsettur á
Sigiufirði, en nú í Reykjavik, er
áttræður í dag, m'iðvikudaginn
23. febrúar.
Friðjón er fæddur á Húsavík
23. febrúar 1892. Hann hóf bú-
sfcap að Langhúsum í Fljótum
árið 1915 þá kvæntur Ólíniu
Jónsdóttur frá Sigríðarstaðafcoti
í Flókadaíl, Skagafirði, hinni
mestu dugnaðar- og atorkukonu.
Þau hjón bjuggu í Langhúsum
til ársins 1931 er þau ffluttu til
Sigfiufjarðar, en þar áttu þau
hekna, þar til fyrir fáum árum
er leiðin lá til Reykjavíkur. —
Þeim varð 7 barna auðið, firnin?
dætra og tveggja sona er ötliL uxu
úr grasi og urðu mannikosta-
fólik.
Friðjón starfaði liengst af hór
hjá Síldarverksmiiðju riikisins og
var vel látinn bæði meðai starfs-
fóliks og yfirboðara. Priðjón er
maður myndarlegur á velli, prúð
ur til orðs og æðis og drengur
góður í beztu merkingu þeirra
orða. Þó að hann sigldi eikki
hraðbyrinn um láfsins ólgu sjó
og léti öðrum eftir ásókn í völd,
og virðingarsæti átti hann til að
bera mörg þau persónueinkenni
er verðmætust eru. Harrn er bók-
elsikur, víðlesinn og vel numinn
I ílestu þvi sem er undirstaða
sannrar menntunar. Hann hefur
góðan skilning á gildi farsællar
stjómunar og hófsemi í ráðstöf-
un fjármuna og hefði örugglega
getað orðið farsæll hagfræðing-
ur ef vegir til menntunar hefðu
verið almenningseign á hans
æsku'dögum eins og þeir nú eru.
Sá, sem þessar línur ritair
kynntist Friðjóni fyrst á hants
efri árum, en þrátt fyrir aldurs-
mun bundust milili ökkar bönd,
sem efcki bila.
í nafríi allra Siglfirðinga, hans
gömlu samborgara áma ég Frið-
jóni Vigfússyni heiliia áttræðum
og þaJkka viðkynningu og vin-
áttu á liðnum árum.
Stefán Friðbjarnarson.
Dilkakjöt og ostur
kynnt
í Kaupmannahöfn
BÚVÖRUDEILD S.I.S., Osta- og
smjörsailan og Stéttarsamband
bsenda efna tM kjmningar á is-
lenzkum landbúnaðarvörum,
einfcum diikafcjötsréttum og ís-
lenzkum ostum á Hótel Royal i
Kaupmannahöfn, um miðjan
marz n. k. í kjölfar þessarar
kynnánigar fer svo ís/lenzk vifca
á þesisiu sama hóteld, þar sem
íislenzku réttimir verða þar á
matseðlinum.
Þeissi kynning verður með svip
uðum hætti og aðrar slíkar, sem
eflnt hefur verið til áður í öðr-
um löndum, þar á meðal í Sví-
þjóð og Noregi. 1 sambandi við
kynninguna hafa verdð útbúniir
sérstakir uppskriftal'istar, m. a.
listi yfir 24 didfca'kjötsrétti, og á
kynminguna verður boðið bæði
sérfræðingum í matargerð og
blaðamönmum, sem skrifa um
mat, auk forstöðumanna hótela
og veitiingastaða.
Á sl. ári fóru 135 tonn af dilka-
kjöti héðan á danskan markað.
Fyrirspurnir
varðandi kaup á nýjum
fiskveiðiskipum
YFIRSTANDANDI eru nú kaiup
og byggingar á nokkrum fjölda
nýrira fiskveiðiskipa af ýmsum
stærðum og gerðum. Þetta má
sjá og heyra í helztu fjölmiðlum
daglega.
í sambandi við skipakaup er
breytninni. Og hvað afstæðis-
kenninguna snertir, þá er þetta
allt byggt á tiltölulega einföld-
um grundvallaratriðum, sem
hin hærri stærðfræði kemur
hvergi nálægt.
Horfum aðeins á stjörnuna
Siríus, sem sést á suðurloftinu
hér á kvöldin. Geislinn frá henni
berst ekki með misjöfnum hraða
eftir því hvort reiknað er frá
sól okkar eða sól þeirra þar.
Geislinn kemur hér fram á ná-
kvæmlega tiltekinni stundu,
sem er hin sama og tiltekin
stund þar á jörð. Það þarf ekki
annað en að láta hugskeyti ber-
ast á milli, þá sést undir eins
hvaða stund þetta var. — En
þetta var hin afleita fjarstæða
afstæðiskenningarinnar, að ekk
ert eiginlegt samband værl milli
tímans á hinum ýmsu stjörnum.
Þorsteinn Guðjónsson.
hér með varpað fram þeirri fyrir
spurn hvort gert sé ráð fyrtr, að
í þessum skipum verði ýmis
nauðsynleg áhöld til þess að
auka hreinlæti, gseðavönduin og
geymsluþol fisks í veiðiferðum.
Það helzta sem spurt er um
er eftirfarandi:
1. Er gert ráð fyrir háþrýstt
dælum til þvottar á fisklest,
innviðum og dekki?
2. Er gert ráð fyrir dælum til
þess að úða með klórblöndu
eða öðrum gerileyðandi efn-
um eftir þvottinn?
3. Er gert ráð fyrir ísfram-
leiðsluvélum um borð í skip
unum?
4. Er gert ráð fyrir kælikerfl
í fisklestum?
5. Er gert ráð fyrir hæfum
kössum fyrir fisk?
Áðurgreind skipakaup munu
fjármögnuð með opinberu fé allt
að 80% af kaupverði. Leyfi ég
mér því að óska svars við ofan-
greindum fimm spumingaliðum,
frá þeim aðilum er annazt hafla
lánveitingar tll ofangreindra
skipakaupa fyrir hönd hins opiin
bera fjárveitingavalds.
B. Á. Bergsteinsson,
fiskmatsstjóri.