Morgunblaðið - 04.03.1972, Síða 15

MORGUNBLAÐH>, LAOGABDAGUR 4. MARZ 3972
15
Geir Hallgrímsson, borgarstjóri;
Verið að þrengja
kost Reykjavíkur
— draga f jármagn og vald til ríkisins
— skerda sjálfsákvördunarrétt borgaranna
í RÆÐU, sem Geir Hall-
grímsson, borgarstjóri, flutti
á fundi borgarstjórnar sl.
íimmtudag, er hann mælti
fyrir ályktunartillögu Sjálf-
stæðisflokksins um sjálfstæði
sveitarstjórna og tekjustofna
þeirra, sagði hann m.a., að
svo mjög skerti frumvarp
það að tekjustofnalögiun, sem
mú lægi fyrir Alþingi, tekju-
möguleika borgarsjóðs og
svigrúm til framkvæmda, að
í raun hyggi nærri sjálfs-
ákvörðunarrétti Reykjavíkur
borgar. Ljóst væri, að við
samning þessa frumvarps
hefði enginn nefndarmanna
er hlut áttu að máli, talið sig
þurfa að gæta hagsmuna
Reykjavíkurborgar. Yrði
frumvarpið samþykkt væri
einsýnt, að skera þyrfti nið-
ur verklegar framkvæmdir
hjá borginni.
Borgarstjóri kvaðst ekki
bafa viljað trúa því, að frum
varpi þessu væri sérstaklega
ætlað að þrengja -kosti Reykja
víkur, en nærri lægi nú að
álíta að svo væri, ef engar um
talsverðar leiðréttingar fengj
ust á frumvarpinu. Hafi til-
gangurinn verið þessi væri
um leið hagsmunum margra
annarra stefnt í voða, þ. á m.
ýmissa annarra fjölmennra
sveitarfélaga.
Ennfremur sagði borgar-
stjóri:
„Með skattafrv. þeim, sem
Alþingi hefur nú til meðferð-
ar, er því miður stefnt þannig
moarkvisst að því að draga
fjármagnið frá og taka sjálfs
ávörðunarrétt af borgurunum
og samtökum þeirra, eins og
sveitarfélögum, til þess að af-
henda stærra og meira ríkis-
bákni, en við höfum nokkurn
tímann áður búið við.
f stað þess að dreifa valdinu
er það nú dregið saman á einn
stað og lýðræðið þannig skert
í framkvæmd.*4
í úpphafi fraimsöguræðu sánn
ar með tillögu sjálfstæðismanna,
en tillagan, sem var samþykkt,
biirtiist í heild hér á síðunni, sagði
Geir HaMgrímsison:
„Borgarfulltrúar Sjálfstæðis-
flokksins leggja hér fram tillögu,
er varðar sjálfstæði sveitarfélaga
og tekjustofna þeirra.
Tillagan er að aðalefni til al-
menns eðlis, en þó flutt af gefnu
tilefni. Það er og trú mín, að
bo rgarf u Jltrúar beri gæfu til að
eiga samleið, án tillits til flokks
pólitískra skoðana, þegar hags-
munir Reykjavikur og íbúa henn
ar eru í veði, og þvi geti þeir
sameinazt um að samþykkja
þessa tillögu, sem aðallega legg
ur áherzlu á, að sjáifsákvörðun-
arréttur sveitarfélaganna um
málefni ibúa sinna verðd tryggð
ur, að ríkisvaldið hafi íull sam
irióð við samtök sveitarfélaga um
máiefni, er þau varðar sérstatk-
iega, og að sveitarfélögum verði
tryggðir tekjustofnar til að
sinna nauðsyplegum verkefnum,
hverju í sínu byggðarlagi.“
Síðan minnti borganstjóri á
ályktun fulltrúaráðs Sambands
íslenzkra sveitarfélaga frá 18.—
20. jan., þar sem segir m.a., að
það sé skoðun fulltniaráðsins, að
auknar framkvæmdir á vegum
sveitarfélaga hafi almennt mun
meiri áhrif til aukinnar velferðar
stærsta hluta þjóðarinnar, held-
ur en framkvæmdir rikisins, þar
sem sveitarfélagið skapar ein-
staklingnum hið nánasta um-
hverfi, sem hann lifir og hrær-
ist i.
Þessu næst gagnrýndi borgar-
stjóri skipan nefndar þeirrar,
sem undirbjó frumvarpið að
tekjustofnalögunum. Samtökum
sveitarfélaganma hafi ekki verið
gefinn kostur á að tilnefna full-
trúa í nefndina, né heldur Reykja
víkurborg.
„Slikt verður að teljast mikið
tillitsleysi við sveitarfélögin og
er mér nær að halda, að ef íull-
trúi tilnefndur ai samtökum
þeirra hefði setið í nefindinni,
fulltrúi sem hefði orðið að standa
sveitarfélögunum sjálfum rei-kn-
ingsskil gerða sinna, þá hefði
frv: með hans samþykki ekki séð
dagsins ljós í þeirri mynd, er
það var lagt fram í Alþingi,"
sagði Geir Hallgrímsson.
Næst vék hamn að nauðsyn
þess, að sveitarfélög færu að lög
um, hvað varðar, að ljúka samn
ingu fjárhagsáætlana sinna fyrir
áramót næst á imdan reiknings-
ári. Þessari reglu hefði Reykja-
víkurborg jafnan fylgt. Regla
þessi væri sett bæði með hags-
muni gjaldandans og sveitarfé-
lagsins í huga, en báðir þessir að
ilar þyrftu að geta gert fjárhags-
Á FUNDI borgarstjórnar
Reykjavikur siðastliðinn
fimmtudag var sam-
þykkt tillaga frá borgarfull-
trúum Sjálfstæðisflokksins,
þar sem gagnrýndur er sá
dráttur, sem orðið hefur á af-
greiðslu skattafrumvarpa rík-
isstjórnarinnar. Bendir borg-
arstjórn Reykjavíkur á, að
fjárhagur og framkvæmdir
sveitarstjórna á þessu ári séu
í mikilli óvissu af þessum sök-
um og komi þessi dráttur sér
illa fyrir Reykjavík og önn-
ur sveitarfélög, sem hafa með
höndum fjölþættar og um-
fangsmiklar framkvæmdir.
Telur borgarstjórn Revkja-
víkur þessi vmnubrögð óvið-
unandi.
Þá skorar borgarstjórnin á
Alþingi að gera nauðsynlegar
breytingar á tekjustofna-
frumvarpinu þannig, að
mögulcikar Reykjavíkurborg-
ar og annarra sveitarfélaga
áætlanir sínar íyrir fiam á grund
veUi þeirra ráðstöfunartekna,
sem tiltækar yrðu. Nú væru liðn
ir tveir mánuðir af árinu og Ijóst
væri, að enn liði nokkur
tími, þar til Alþingi afgreiddi
frumvarpið til tekjustofnalaga
og sveitarfélög gætu gengið frá
fjárhagsáætlunum sínum. Svo
miklar breytingar væru nú boð
aðar á skatta- og tekjustofna-
lögum, að til hefði þurft að koma
miklu fyrr mun itarlegri rann-
sóknir um áhrif breytinganna.
„Með þeim vinnubrögðum, sem
hér hafa verið við'höfð, er fjár-
málum og framkvæmdum sveit-
arfélaga stefnt í óvissu og peim
ásamt öllum gjaldendum lands-
ins sýnt óviðunandi tillitsleysi,“
sagði Geir Hallgrímsson. Minnti
hamn á í þessu sambandi, að íjár-
hag nokkurra fyrirtækja á veg-
um borgarinnar, þ. á m. Raf-
magnsveitu, Hitaveitu og Stræt-
isvagna, væri eimnig stefnt í
sömu óvissu, þar sem ekki væri
komið svar rikisstjórnairinnar
frá í desember sl. um hækkanir
á gjaldskrám þessara fyrirtækja.
Borgarstjóri sagði, að reiknað
hefði verið út í des. sl., hver
áhrif tekjustofnafrumvarpið
hefði á frumvarpið að fjárhags-
áætlun borgarinnar, sem þá lá
fyrir tilbúið á grundvelli gild-
andi laga. Þar hefði komið fram,
að með fullnýtingu allra tekju-
möguleika borgarsjóðs sam-
kvæmt tekjustofnafrumvarpinu
hefði enn skort 2.1 millj. kr.
upp á að ná sömu tekjuhlið
og gjaldahlið i fj árha.gsáæti unar
frumvarpinu. í því frumvarpi
hefði hins vegar verið byggt á
til tekjuöflunar verði ekki
lakari en verið hefur. Jafn-
framt er varað við þeirri til-
hneigingu ríkisvaldsins að
draga til sín vald úr höndum
sveitarfélaganna.
Samþykkt borgarstjórnar
Reykjavíkur er svohljóðandi:
„Borgarstjóm Reykjavíkur
leggur áherzlu á, að sjálfstæði
sveitarfélaganna er einn af hom-
steinum lýðræðis í landinu.
Sjálfsákvörðunarréttur sveitar-
félaga úm málefni ibúa sinna
stuðlar að dreifingu valdsins i
þjóðfélaginu og er i heild líkleg-
ur til að leiða tll aukinnar vel-
ferðar og hagsældar íhúa lands-
ins.
Borgarstjóm lýsir áhyggjum
sínum yfir því, að i samskiptum
ríkisvaldsins og sveitarfélaganna
undanfama mánuði hefur sveitar
félögum verið sýnt milkið tillits-
leysi, og ef svo fer fram sem
horfir, er ekki annað sýnt en
sjálfstæði sveitarfélagamna sé í
hættu.
Borgarstjóm vekur sérstaka
athygli á eftirfarandi:
1. Þó að nú séu liðnir tveir
sömu álagningarreglum og gilt
hafa, þ.e. að veita 6% afslátt frá
útsvarsstiga og mota um 60% af
leyfilegum aðstöðugjaldsstiga.
Samtals hefðu ónýttar heimildÍT
að óbreyttum lögum numið 350
milljónum kr. vegna útsvars og
aðstöðugjalda. í núgildandi lög-
um væri einnig heimild tii 20%
álags á útsvarsstiga, og hefði
slíkt álag getað numið meiru en
300 millj. kr. í Reykjavík, en
aldrei hefði þurft að nota þessa
álagsheimild í Reykjavík.
Síðan sagði borgarstjóri:
„Þegar á þetta er litið er aug-
ljóst hversiu mjög frv. að tekju-
stofnalögum skerðir tekjumögu-
leika borgarsjóðs og svigrúm til
framkvæmda og í raun heggur
nærri sjálfsákvörðunarrétti
Reykjavikurborgar. Ljóst er, að
við samningu þessa frv. virðist
enginn nefndarmanna, er hlut
áttu að máli, hafa tailið síg þurfa
að gæta hagsmuna Reykjavíkur-
borgar."
Hækkanir, sem orðið hefðu
á fjánhaigsáætlunerfrumvarpinu
síðan í des. vegna áhrifa kjara-
samningamna ásamt áhrifum af
kaupgjaidsvísitölu væru um 70
millj. kr. í frumvarpinu hefðu til
þessara þarfa verið ætlaðar
25 millj. kr. Miðað við að gjalda-
og teknahlið fj ánhagsáætlunar-
innar stæðust nokkum veginn á
eftir fullnýtingu aUra heimilda
hins nýja tekjustofnafrumvarps
skorti hér enn a.m.k. 45 millj. kr.
til að mæta þessum hækkunum.
Slíkum útgjaldaaukningum yrði
ekki mætt, nema með niður-
skurði verklegra framkvæmda.
„Þá vil ég sérstaklega umdir-
strika, að ég tel fráleitt, að frv.
til nýrra tekjustofnlaga sé þann-
ig sniðið, að sveitarfélög verði
í óvissu
mánuðir þessa árs, hefur rikis-
stjómin og Alþingi ekki ennþá
afgreitt írumvarp það um tekju-
stofna sveitarfélaga, sem ætlazt
er til að sveitarfélögin byggi af-
komu sína á, og sýn-t er, að það
mun enn dragast í nokkrar vik-
ur. Afleiðing þessa er sú, að
sveitarfélög hafa ekki getað af-
greitt fjárhagsáætlanir sínar og
fjárhagur sveitarfélaganna og
framkvæmdir allar á árinu eru
þvi í mikilli óvissu. Sérstaklega
kemur þessi dráttur illa við
Reykjavik og önnur sveitarfélög,
sem hata með höndum fjölþættar
og umfangsmiklar framkvæmdir
á hverju ári. Borgarstjórn telur
shk vinnubrögð óviðunandi, enda
óþörf, ef vel hefði verið að mál-
um staðið í upphafi.
2. Samkvæmt frumvarpi því
um tekjustofna sveitarfélaga,
sem fyrir liggur, vantar talsvert
á að heildartekjur sveitarfélag-
anna verði þær sömu og þær
heíðu orðið samkvæmt gíldandi
lögum og álagningarreglum sveit
arfélaga á síðasta ári og er þá
tekið fullt tillit til lækkunar út-
gjalda sveitarfélaga. Ljóst er
éinnig að tekjumöguleikar
Reykjavíkurborgar og þá um leið
svigrúm til framkvæmda er veru-
lega skert frá því sem gildandi
lög segja fyrir um. Borgarstjóm
skorar þvi á Alþimgi og rikis-
stjórh að bæta hér úr og þess
verði gætt við afgreiðslu málsirus,
Geir Hallgrímsson
strax við gildistöku lagarna til
þess neydd að nota allar áiagn-
ingariheimildar til fulls,“ sagði
Geir Hallgrimsson, borgarstjóri.
Síðar í ræðu sinni sagði borg-
arstjóri:
„Sérstök ástæða er til að vekja
athygli á, að frumvarp það tíl
laga um tekjustofna sveitarfé-
laga, sem nú er til meðíerðar á
Alþingi, gerir í engu ráð fyrir
auknum verkefnum sveitarfé-
laga, hvorki með þeim hætti,
að þeim verði með lögum falin
verkefni, sem ríkisvaldið hefur
nú með höndum, né þeim verði
með sæmilega rúmum tekjustofn
um gert kleift að eigicn frum-
kvæði að sinna fleiri verkefnum
í þágu ibúa sínna en þau giera
nú.“
Minnti hann á, að Samband
islenzkra sveitarfélaga hefði sér-
staklega varað við þeirri stefnu-
breytingu, sem í frumvarpinu
fælist i þá átt að minnka svig-
rúm sveitarfélaga til aukinna
framkvæmda.
Að lokum sagði Geir Hall-
grimsson:
„Borgarstjórn Reykjavíkur ex
skylt að standa vörð um hags-
muni borgarinnar og ibúa benn-
ar. I þessu máli á Reykjavík sam
jeið með öðrum sveitarfélögum
landsins. Um það var ekki ágrein
ingur á íundi fulltrúaráðs Sam-
bands ísl. sveitarfélaga. Ég
itreka því þá von mína, að borg-
arfulltrúar í Reykjavík beri einn
ig gæfu til að eíga samleið í
þessu máli, og legg til að tillaig-
an verði samþykkt."
Sagt verður frá frekari um-
ræðum um tiHögu sjál'fstæðis-
manna í blaðinu á morgun.
að möguleikar Reykjavíkurborg-
ar og annarra sveitarfélaga til
tekjuöflunar verði a.m.k. ekki
lakari en verið hefur.
Bendir borgarstjóm m.a. á eft
irfarandi:
a) Sveitarfélögin fái forgang
að beinum tekjusköttum, bæði
einstaklinga og ennfremur félaga
þar sem tekjuskattar eru aðal-
tekjustofn sveitarfélaga en hlut
fallslega litill þáttur í heildartekj
um ríkissjóðs, enda leiði það ekki
til aukinnar skattbyrði beinna
skatta í heild.
b) Sveitarfélögin ákveði sjálf
innheimtu aðstöðugjalda innan á-
kveðins hámarks, sem lækkað sé
þó frá gildandi lögum með tilvís
un tii hækkaðra fasteignaskatta,
enda sé tillit tekið til þessa við
skattlagningu ríkissjóðis á at-
vinnuvegina.
Borgarstjóm varar eindregið
við þeirri tilhneigingu ríkisvalds-
ins að draga til sín vald úr hönd-
um sveitarfélaganna. Borgar-
stjórn skorar á Alþingi og rikis-
stjórn að taka upp þá stefnu að
efla sjálfsákvörðunarétt sveitar-
félaga og styrkja sjálfstæði
þeirra með þvi að fela þeim auk-
in verkefni og sjá þeim fyrir
nægilegum tekjustofnum."
Sjá frásögn af framsöguræðu
Geirs HaUgrímssonar, borgar-
stjóra með tillögu þessari hér að
ofan.
Borgarstjórn um afgreiösludrátt skattafrumvarpsins:
Og
sveitarfélaga
— Óviðunandi vinnubrögö
— Ríkisvaldið dregur til sín
vald frá sveitarfélögum