Morgunblaðið - 05.03.1972, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ, SU'NNUDAGUR 5. MARZ 1972
Skriðdrekar sovézka hersins í Pragf. I*ar nieð var btindinn endi á valdatíma Alexanders
Dnbceks, sem hafði boðað sósiaiisma með mannleg-u yfirbragði.
mér að okkur hefði verið „bjarg
að“. Þegar ég benti honum á að
okkur hefði verið misþyrmt um
leið og við vorum tekin, þá
kvaðst hann vilja benda mér á
að hefðum við ekki verið tekin
í vörzlu lögreglunnar hefði múg
urinn, rifið okkur í sig. Þessi
kenning var síðan endurtekin af
saksóknaranum fyrir réttinum.
Það átti sér enga stoð i raun-
veruleikanum, en var til þess
fram sett að réttlæta framkomu
þeirra, sem höfðu beitt vaidi.
Þrem dögum síðar, þegar ljóst
varð að ekki átti að sleppa hin-
um mótmælendunum úr haldi,
skrifaði Natalya Gorbanev-
skaya bréf til ritstjóra niu dag-
blaða utan Sovétríkjanna, þar á
meðal voru komimúnísk mál-
gögn. Blöðin voru: Rude Pravo,
Unita, The Times, Morning Star,
L’Humanité, Le Monde, The
Washington Post, The New
York Times og Neue Zúricher
Zeitung. 1 niðurlagi bréfs-
ins sagði svo:
— Félagar mínir og ég gleðj-
umst yfir því að hafa átt hlut
að þessum mótmælaaðgerðum;
að okkur tókst að brjótast á
móti þungum lygastraumnum og
hinni hugleysislegu þögn
sem ríkti, þó ekki væri
rtema eitt andartak, og
sýna að það eru ekki allir
borgarar lands okkar, sem eru
sammála þeirri valdbeitingu,
sem framin hefur verið í nafni
sovézku þjóðarinnar. Við von-
um að tékkneska þjóðin dragi
lærdóm af þvi sem gerzt hefur.
Og sú er von min að þegar Tékk-
ar og Slóvakar hugsa til
sovézku þjóðarinnar hugsi þeir
ekki aðeins um okkur sem her-
námsliðið heldur einnig um okk
ur hin, það veitir okkur styrk
og hugrekki.
Þó svo að Natalya væri elt
hvert fótmál, var hún þó frjáls
— hinn eini sjömenninganna. Að
loknum fyrstu yfirheyrslun-
um var hún eins og öll hin sex
sett í geðrannsókn:
— Þeir komu að sækja mig
þann 5. september klukkan
ellefu fyrir hádegi, — óþarfi
ætti að vera að taka fram, að
það var fyrirvaralaust. Meðan
Lopushenkov rannsóknarmaður
beið við dyrnar, gaf ég litla
barninu og hringdi til kunn-
ingja minna til að fá einhvern
til að koma með mér til Serbsky-
stofnunarinnar og til að fá ann-
an til að vera hjá Yasik, á með-
an amma hans var ekki heima.
(Serskystofn'U ti in er geðramn-
sóknarstofnun sú, sem sovézk
yfirvöld nota til að láta rann-
saka heilbrigði borgara, erfiðra
og lítt leiðitamra, sem ekki
hafa framið neinn þann glæp
sem er refsiverður). Síðan hélt
ég til móts við Yasik i skólanum
en við fórumst á mis. Lögreglu-
bíll ók á eftir mér, hvar ég gekk
með barnavagninn, ef vera kynni
ég hlypist á brott. Loks kom
Yasik. Kunningjarnir birtust.
— Eruð þið komin í afmælið
mitt? spurði Yasik glaðlega og
fór að spila fótbolta við þá í
bezta yfirlæti.
— Læknir stofnunarinnar var
viðfelidin ung kona, sem var ný
komin aftur til starfa eftir að
hafa verið eitt ár heima að ann-
ast um ungan son sinn. Hún tal-
aði lengi við mig. Ég held henni
hafi fundizt samræður okkar
skemmtilegar — ekki frá lækn-
isfræðilegu sjónarmiði — held-
ur vegna þeirra sjálfra, og ég
held að henni hafi meira að
segja getizt vel að mér, unz ég
tjáði mig um að ég hefði gert
mér ljóst, að ég kynni að verða
handtekin og hefði engu að síð-
ur tekið þátt í mótmælunum.
Hana beinlínis hryllti við því.
— Sjúkrasaga mín frá hverfis-
læknamiðstöðinni lá fyrir fram-
an hana. Ég hafði ekki komið á
stöðina síðan haustið áður, þeg-
ar læknarnir höfðu æpt að mér
að ég ætti ekki að vera syo
ósvífin að fæða barn (vegna
stjómmálaskoðana hennar).
— Ég get ekki verið sannfærð
um, hvort læknamiðstöðin kom
beinlinis við sögu, þegar ég var
neydd til vistar á Kashencko
í febrúar í fyrra, en þá hafði deild
arlæknirinn skyndilega krafizt
þess að ég færi á sjúkrahúsið.
Hún úrskurðaði „blóðleysi er
gæti leitt til fósturláts". Ég var
færð með valdi til geðsjúkra-
húss af mæðraheimilinu, sem ég
hafði dvalið á. Núna, meðan ég
var að tala við lækninn á Serb-
skystofnuninni, sá ég síðustu
klausuna sem stöðin í hverfinu
hafði skrifað: „Samræður við
fulltrúa KGB“ dagsett 12. febrú
ar 1968, og þannig var lögð fram
furðu haldgóð sönnun þess að
þetta var allt fyrir tilstilli
KGB.
— Ég varð að bíða lengi unz
sérfræðinganefnd ræddi við mig.
1 nefndinni sátu þrír læknar,
konan sem áður er nefnd sem
hafði augsýnilega sagt sitt síð-
asta orð og spurði einskis, ljós-
hærð miðaldra kona, sem lagði
aðeins fyrir mig eina spurn-
ingu: — Hvers vegna tókuð þér
bamið yðar með á torgið? Var
enginn sem gat gætt hans, eða
vilduð þér láta hann taka þátt
í mótmælaaðgerðunum?
„Ég hafði engan, sem gat litið
eftir honum," sagði ég sannleik-
anum samkvæmt. — Auk þess
átti hann að drekka klukkan
tvö.
„Það var nú langt í að klukk
an yrði tvö. Þér hefðuð getað
skilið hann eftir í umsjá kunn-
ingja yðar.“ Ég yppti öxlum.
Skilja þriggja mánaða gamalt
barn eftir hjá kunningjum. Og
ég hafði vissulega enga trölla-
trú á að mér hefði tekizt að vera
komin til vina minna klukkan
tvö.
•— Sá þriðji sem tók þátt i
störfum nefndarinnar var próf-
essor Lunts (minnzt hefur verið
á hann i riti Medvedev bræðr-
anina í Queston of Madness,
hann er þekktur geð- og tauga-
séirfræðingur við Serbsky-stofn-
unina, og hefur hlotið þar sér-
stakan frama). Ég vissi ákaflega
lítið hvað Lunts var fulltrúi fyr-
ir og hvað það skipti litlu máli
fyrir niðurstöður rannsóknar-
innar hvað ég segði. Engu að
síður hegðaði ég mér skikkan-
lega og svaraði öllum spurning-
unum, um fyrri sjúkleika minn,
um Tékkóslóvakíu og hvort ég
væri hrifin af Wagner. Ég er
ekki hrifin af Wagner.
Hvað kemur hrifning á Wagn-
er við slíkri athugun? Hvem
á að lýsa heilan á geði
— þann sem er hrifinn af Wagn
er, eða þann sem er ekki hrif-
inn af honum? Nei, ég er aðeins
að leggja þessar spurningar fyr
ir mig nú. Þá sagði ég Lunts að-
eins blátt áfram að mér geðjað-
ist ekki að Wagner.
—• Hverjir eru þá yður að
skapi?
— Mozart, Schubert, Prokof-
iev, sagði ég honum.
Viku síðar þann tól'fta sept-
ember, þegar athuguninni lauk
heyrði ég niðurstöður hennar og
hin kynlegu öriög, sem mér
voru búin. Skýrsluna undirrit-
aði Lunts prófessor og hélt því
fram „að möguleika á schizo-
freniu mætti ekki útiloika“. Stór
kostleg sjúkdómsgreining! Mig
langar reglulega mikið til að
vita, hvort það er margt fólk,
sérstaklega úr röðum mennta-
mainna, sem ekki mætti
segja sllkt um. Þessari
furðulegu greiningu var fylgt
eftir með eftirfarandi meðmæl-
um: „Ætti að vera yfirlýst geð-
sjúk og sett á sérstaka geðsjúk
dómadeild til nauðsynlegrar með
ferðar."
— Ég veit ekki, hvort meiri
mannúð er að finna á skrifstofu
Moskvusaksóknarans en hjá
Lunts prófessor, eða hvort skip
un kom frá æðri stöðum um að
forðast hneyksli. Hvað sem því
líður, þá kvað skrifstofa sak-
sóknara einfaldlega upp þann
úrskurð, að málinu væri lokið,
m.a. í Ijósi þess að ég
var tveggja barna móðir. Ég var
sett undir verndarvæng móður
minnar. „Þann möguleika er
ekki unnt að útiloka að boð-
skapur prófessors Lunts eigi
enn eftir að bergmála í lífi
mínu.“
Þegar réttarhöldunum yfir
mótmælendahópnum var lokið
var ég kvödd til heilsuverndar-
stöðvarinnar. Án þess svo mik-
ið sem að spyrja, hvernig mér
liði, lagði Shostak læknir fyrir
mig aðeins eina spurningu: „Leit
ég svo á að framkoma min væri
rétt?“ Já, svaraði ég.
:— Og atferli yðar í ágúst?
Hún gat ekki fengið af sér að
taka sér í munn orðið „mót-
mæli“.
-— Já, svaraði ég.
— Nú, jæja, ekki getið þér
verið heima.
Ég yppti öxlum. Þar með
skildum við. Enn er ég sem sagt
heima.
Sannleikurinn er sá, að þegar
þessi grein var tekin saman og
birt i Observer var Natalya
Gorbenevskaya alls ekkl heima.
Fyrir tæpum tveimur árum var
hún úrskurðuð af sérstökum
dómstóli í Moskvu til vistar á
geðveikrahæli, eftir að hún
hafði lokið þessari skýrslu og
komið því í kring að hún yrðí
send utan.
Mótmælendurnir sjö voru
ákærðir fyrir „glæpsamlegt sam
særi“ sem miðaði að þvi að
skipuleggja samhljóða mótmæli
gegn CPSU og hinni bróður-
legu stefnu Sovétríkjanná gagn
vart Tékkóslóvakiu og grafa
undan vinsamlegum samskiptum
sósíaliskra ríkja. Þá voru þeir
sérstaklega ákærðir fyrir að hafa
freklega brotið lög og reglur á
almannafæri og trufla eðlilega
umferð. Sannleikurinn var þó
sá að á þessum hluta torgsins
var engin umferð. Og enginn
lagði eyru við þeirri beiðni sak-
borninga að mótmælin hefðu ver
ið skipulögð, eins og leyft væri
samkvæmt sovézkum lögum: að
það væru ekki þeir, sem höfðu
brotið reglur um almenna borg
arafriðhelgi, heldur að óþekkt-
ir ófremdarmenn hefðu verið
þar að verki, og hefðu þeir á
ruddalegan hátt truflað friðsam
legar mótmæiaaðgerðir, jafn-
skjótt og þær hófust og mis-
þyrmt sjömenningunum.
Turnamót
Til sölu skriðmót til votheysturnabygginga.
Nánari uppl. í símum 99-1399 og 99-1215.
Iðnaðorhúsnæði óskast
Til leigu óskast iðnaðarhúsnæði 60—90 fm.
Má vera á II. hæð.
Upplýsingar í símum 84771 og 84079.
Jörð óskast
Höfum kaupanda að jörð eða jarðaparti með
eða án mannvirkja.
ÍBÚÐA-
GfSLI ÓLAFSS.
ARNAR SIGURÐSS.
INGÓLFSSTRÆTI
GEGNT
GAMLA BÍÓl
SÍMI 12180.
HEIMASÍMAR
83974.
36S49.
Fiat 128
Tilboð óskast í Fiat 128 árg. 1971 skemmdan eftir árekstur.
Selst núverandi ásigkomulagi. Bifreiðin verður til sýnis
aö Hö.ðatúni 4 mánudag og þriðjudag.
Tilboðum sé skilað á skrifstofu vora að Laugavegi 176 eigi
síðar en miðvikudag.
SJÓVATRYGGINGARFÉLAG ISLANDS HF„
bifreiðadeild.
Vorblómakynning
í Clœsibœ
Ringelberg kynnir frœ, lauka
og pottablóm í dag í kaffiteríunni,
Glœsibœ milli kl. 15 og 17
Drekkið síðdegiskaffið í Glœsibœ
Konditorkökur í úrvali