Morgunblaðið - 05.03.1972, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. MARZ 1972
MAGNÚS GUNNARSSON:
ORÐ ERU TIL
ALLS FYRST
Skýrslugerð á vegum
iðnaðarins árið 1971
ERLENDIR
SÉRFRÆÐINGAR
Árið 1971 verður á margan
hátt talið merkt í sögu íslenzkra
iðnaðarmála. Hinar ýmsu iðn-
■greinar hófu þá af verulegum
krafti undirbúning fyrir hina
aukn/u samkeppni, sem Eftaað-
ild landsins hefur í för með sér.
Kannanir voru gerðar á ýmsum
iðngreinum, þar á meðal á ís-
lenzkum sælgætisiðnaði á veg-
um iðnaðarráðuneytising og
Sameinuðu þjóðanna. Á vegum
Iðnþróunarsjóðs voru fram-
kvæmdar kannanir á vefnaðar-,
prjóna-, fata-, málm-, innrétting
ar- og húsgagnaiðnaðinum. All-
ar þessar skýrslur voru gerðar
aC erlendum sérfræðingum í
hverri grein svo augljóst er, að
þessir menn gátu lagt hiutlaust
mat á stöðu þessara iðngreina í
dag. Hver skýrsla fjallar að
sjálfsögðu um hverja iðngrein
eða skyldar iðngreinar, en þeg-
ar þær eru lesnar allar saman,
kemur í ljós, hve vanda-
mál hinna ýmsu greina iðnaðar-
ins eru skyld.
SAMEIGINLEG VAXDAMÁL
Fiestar skýrslumar leggja
áherzlu á hve stærð íslenzku
iðnfyrirtækjanna er óheppi-
leg, hve mikill skortur sé á, að
nýtízkulegum stjórnunaraðferð-
’ um og skipulagsþekkingu sé
beitt. Bókhald er almennt fært,
sem skattabökhald, en ekki sem
hjálpartæki við framleiðsl-
una. Mikili skortur er á upplýs-
ingum um iðngreinarnar svo erf
itt er að vinna upp nákvæmar
kannanir á hinum ýmsu vinnslu
sviðum í fyrirtækjunum. Fram-
Ieiðsluáætlanir litið notaðar,
sömuleiðis skipuleg innkaup á
hráefnum.
Ýmist framleiða fyrirtækin
margar óskyldar vörur, svo sem
ýmis fyrirtæki í sælgætisiðnað-
inum, eða um of mikla einhæif-
ingu er að ræða á verkefnavali
eins og hjá ýmsum skipasmíða-
stððvum. Skortur á fjármagni er
einnig sameiginlegur baggi alira
þessara iðngreina, og er sama
hvort rætt er um eigið fé, rekstr
arfjármagn eða langvinnt
fjármágn.
Þessar skýnslur og þau vanda
mál, sem þær draga fram í dags-
Ijósið eru vafalaust spegilmynd
þeirra vandamála, sem flest öll
fyrirtæki í landinu eiga við að
stríða. Það er því miður stað-
reynd, að íslendingar hafa ekki
tileinkað sér í nægilega ríkum
mæli þær nýjungar á sviði fyr-
irtækjareksturs sem tilefni hafa
gefið til.
Orsakimar eru vafalaust marg
ar. Smæð fyrirtækjanna hefur
gert það að verkum, að þau
hafa ekki haft fjárhagslegt bol-
magn, til þess að ráða til sín
sérmenntað fólk, bæði á við
skipta- og tæknisviðinu. Fram-
kvæmdastjórar þessara fyrii'-
taðkja hafa haft nóg með dagleg
an rekstur þeirra, þótt viðamikil
og flókin skýrslu- og áætlana-
gerð bættist ekki þar oifan á.
Þetta virkar í raun þannig að
möguleikar fyrirtækisins til auk
inna umsvifa minnka tii miíkilla
muna. Til skamrns tima var það
líka almennt áltið, að áætlanir
og skipulagning fram í tímann
væri til Wtils, þar sem gengis-
fellingar og mikil verðbólga
væru daglegt brauð. Stjórnend-
um fyrirtækja er þó að verða
Ijóst, að með skipulegum áætl-
unum og gagnasöfniun er hægt
að reikna út hvaða álhrif hinar
ýmsu efnahagsráðstafanir hafa á
fyrirtækið á skömmum tíma.
Stefna íslenzku bankanna í út
lánum, einkenndist um langan
tíma af því, hve miklar trygg-
ingar fyrirtæki eða einstakling-
ar gátu lagt fram, en lögðu ekki
nægilega rækt við að kanna þró
unarmöguleika fyrirtækjanna
eða arðsemi þeirra framkvæmda
sem þau voru að Ieggja út í.
Þetta að sjálfsögðu, hafðí lengi
mjög slæm áhrií á uppvaxtar-
möguléika vel rekinna fyrir
tækja. I flestum skýrslanna er
bent á, að verðlagshöft og
verndartollar hafi slæm áhrif á
þróun iðngreina og leiði í flest-
um tilfellum til 9töðnunar.
Sömuleiðis er bent á að ekki sé
eðlilegt, að tollair séu greiddír af
framleiðsiliutækj’um. Þeissir van-
kantar eru nú að hverfa, með
inngöngu okkar í Efta og er
vonandi, að ekki verði um
stefnubreytingar að ræða þrátt
fyrir breyttar aðstæður erlend-
is.
TILLÖGUR TIL ÚTBÓTA
Þótt skýrslur þessar séu
að iniklu leyti sammála um
vandamál þessara iðngreina, má
Verður stofnuð þjónustumiðstöð fyrir skipasirnðaiðnaðinn ? Myn din tekin í Stálvik.
Ljósm. Mats Wibe Lund.
segja að tillögur þeirra til úr
bóta séu svo að segja samhiljóða.
Mesta áherziu leggja þær all-
ar á aukna stjórnunarþekkingu
í fyrirtækjunum og aukna sam-
vinnu meðal aðila í hverri iðn-
grein. Þessir aðilar ieggja
áherzlu á, að stjórnvöld skil-
greini stefnu sína hvað skatta-
mál, tollamál og verðlagsmál
varðar. Fyrirtækin sjálf verða
einnig að skiLgreina betur en áð
ur tilgang og markmið eigim
reksturs.
Mesta áherzlu leggja þó allar
skýrslumar á tvö atriði. Þ.e.
þörfina á aukinni stjórnunar-
þekkingu í fyrirtækjunum
og meiri samvinnu meðal hinna
ýmsu fyrirtækja i hverri iðn-
grein.
AUKIN
ST.IÓRNUNARÞEKKING
Aukin stjómunarþékkinig get-
ur verið margvisleg. Sérfræðing
arnir leggja mikla áherzlu á, að
fyrirtækin komi bókhaldi síniu
og fjármálum á skýrari grund-
völ-l. Sömuleiðis virðist vera
mikil þörf fyrir aukna hagræð-
ingu og skipulaginingu á sjáif-
um vinnustað. Flestar skýrslurn
ar taka fram að verkkunnátta
sem slik sé á mjög góðri leið
hér á landi, en áður nefnd atriði
komi í veg fyrir aiukin afköst í
iðngreinunum. Þótt hvergi sé það
tekið fram í skýrslunum, er það
ljóst að hinar ýmsu atvmnu.
greinar óg fyrirtæ/kin á hinum
frjálsa vinnumarkaði þurfa
að ráða til sín mjög margt starfs
fólk á næstu árum, með við-
skipta-, verkfræði- og tæ/kni-
menntun. Námskeiðahald og end-
urmenntun verður að auka til
mikilla muna og fyrirtæk-
in verða, ef þau ætla að halda
velli að auka á menntun og
þjálfun starfsfóiks slns.
AUKIÐ SAMSTARF
Samstarf og sameining er ann
að vers í til-lögum sérfræðing-
anna, þegar þeir benda á leiðir
til úrbóta. Þetta samstarf getur
verið margvíslegt. Hægt er að
sameina fyrirtæki, sem eru með
sömu framleiðslu, eða sameina
t.d. framleiðslu og sölufyrirtæki.
Samstarf á sviði innkaupa, sér-
fræðiþjónustu og sölu get-
ur einnig átt sér stað. Flestar
skýrslurnar enda þó með því a.ð
ítreka þörf hverrar iðngreinar á
svokölluðum þj’ön'Ustumiðstöðv-
um, þar sem samiþæfing allrar
iðngreiningarinnar gæti átt
sér stað. Þar færi fram gagna-
söfnun og úrvinn.sla, um
hin ýmsu vandamál iðngreinar-
innar. Þessi miðstöð gæti verið
málsvari fyrirtækjanna gagn-
vart opinberum aðilium oig einn-
ig gæti hún séð uim inmkaup á
hráefni og flutning þess til
land9ins, rekið teiknistofiur og
viðskipta og verkfræðilþjón'ustiu
fyrir smærri fyrirtæki og jafn-
vel annazt sölu og kynningu á
íislenzkum afurðuim erlendis.
TÍMINN ER NAUMUR
Það ætti að vera Ijóst, að frarn
undan eru tímar mikiilla breyt-
inga í íislenzkum iðngreinum, ef
iðnfyrirtækin ætla sér að halda
velli í harðri sam'keppni við er-
lend. Það er engin ástæða til að
ætla, að við getum ekiki staðið
okkur í þeirri baráttu ef við
nýtum til þess öll tiltæk ráð.
Rétt er samt að ítreka, að tím-
inn er naumur og ef menn ætla
að sitja of lengi með höndina í
kjöltunni er hætt við, að itta fari.
„BETUR MÁ EF DUGA SKAL“
Framkvæmdir á árinu 1972?
Orð eru til alls fyrst og
áðumefndar kannanir hafa
gefið hlutaðeigandi að'ilum
gott yfirlit yfir stöðu iðn-
greinanna. En betur má ef
duga skal, og er nú mikiis
um vert, að árið 1972 verði
ár framkvæmda í þessum efn
um. Það er þess vegna eðli-
legt að menn spyrji, hvað
hafi orðið um skýrslurn-
ar, eftir að punkturinn var
settur.
Til skýrslunnar um skipa-
smíðastöðvarinnar hefur
ekki verið tekin afstaða enn.
Á síðast liðnu hausti skipaði
iðnaðarráðuneytið þó nefnd
I samráði við útvegsmálaráðu
neytið, sem átti að kanna end
urnýjunarþörf islenzkra fiski
skipa en einnig átti að kanna
afkastagetu íslenzkra skipa-
smíðastöðva. Nefndin átti
einnig að gera tillögur um
ráðstafanir til að tryggja ís-
lenzkum skipasmíðastöðvum
verkefni næstu 3 árin.
Þessa nefnd skipuðu þeir:
HjáLmar Bárðarson, siglinga-
málastjóri, Guðjóin Jónsson,
form. féi. járn’iðnaðanmanna,
Jón Sveinsson, forstjóri og
Otto Schopka, framkvæmda-
stjóri. Skilaði nefndin áliti
fyrir áramót.
Iðnaðarráðuneytið hafði for
göngu um að skipa nefnd,
sem fjalla átti um vefjairiðn-
aðinn. Þessa nefnd skipuðu
þeir Haukur Bj'örnsson, við-
skiptafræðingur, Þorvarð-
ur Aifonsson, viðskiptafræð-
ingur, Gunnar Guttormsson,
hagræðlngairráðunautur og
Jón Ingimarsson, formaður
Iðju á Akureyri. Skilaði
nefnd þessi áHti tiil ráðu-
ney tisins.,
Á vegum iðnaðairráðuineyt-
isins voru svo að lokum skip
aðar 3 nefndir í nóvember. 1
nefndinni sem fjallar nú urn
sælgætisiðnaðinn eiga sæti
þeir Þröstur Ólafsson, hag-
fræðingur, Haukur Bjöms
son, viðskiptafr., Snorri Pét-
ursson, viðskiptafræðingur
og Guðmundiur Þ. Jónsson
iðnverkamaður. 1 nefndinni
sem fjallar um málmiðnaðinn
eru þeir Þröstur Ólafsson,
hagfræðingur, Gísli Bene-
diktsson, viðskiptafr. Þor-
varður Alfonsson, viðskipta-
fræðingur, Guðjón Tómas-
son, hagræðingarráðunautur,
og Guðjón Jómsson form, fél.
járniðnaðarmanna.
Síðasta skal fræga telja
telja nefnd sem fjaldar um
húsgagnaiðnaðinn, í henni
eru Þröstur Ólafsson hag-
fræðimgur, Haukur Björns
son, viðskiptafræðingur,
Snorri Péfcursson, viðskipta-
fræðingur, Ásgeir Guðmiunds
son húsgagnasmiður og Krist
björn Árnason, húsgágna-
smiður.
Þessar nefnddr starfa eink
um á þeim gruindvelli að
halda uppi viðræðum við
framleiðendur og aðra hliutað
eigandi aðila í hverri iðn-
grein og eiga að koma með til
lögur til úrfbóta, sem grund-
valilast á þeiim leiðbeiningum,
sem ktoma fram í skýrslunuim
og þeim könmunuim að sjálif-
sögðu, sem þær sjálfar ann-
ast.