Morgunblaðið - 26.07.1972, Síða 23

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 26. JÚLÍ 1972 23
Jakoh V. Hafstein lögfræ5ingur;
LÁRÓSMÁLIÐ
Eru blikur á lofti?
FRIÐUN A LAXVEIÐUM
1 HAFINU
Á undanförnum árum hafa
forystuþjóðir í laxfiskiiæktar-
málum barizt einarðri baráttu
fytrir því, á vettvamig’i al-
þjóðasamtalca, að hin gegnd-
arlauisa net a- og Mtnuveiði
á laxi á úthöfunum og við
strendur Grænlands yrði bönn-
uð með öllu.
Barátta þessi hefur byggzt á
tveim grundvallaratriðum, sem
eru þessi:
í fyrsta lagi hafa merkir fisiki-
fræðingar og náttúrufræðingar
vakið athygli á því, að Atlants-
hactslaxinm sá hanfimm úr ám
fjölda landa, þair sam áður var
mikil mergð af þassum sporð-
hvata, fagra og eftimsóknarveirða
fiski. Orsaikirmar fyritr þessari
alvariegu þróun eigi rætur sín.ar
að rekja til takmarkalausrar
ágengni á laxastofnana og þó
etkfki síður til menigunar í ám og
vötnum, sem afleiðimigar auk-
innar iðn- og tækniþróunar með
virkjun veiðivatna og áa. Þess
vegna hljóti pú spuimimig að vera
mjög ágeng, hvort laxinn væri
ekki ein þeirra dýrategunda,
sem væru að deyja út, hverfa
með öllu af jarðarkringlunni
okkar á næstu áratugum.
1 öðru lagi hafa þessar for-
ystuþjóðir í baráttunni fyrir
friðun laxastofnanna bent á
það, að árlega sé varið gífurleg-
um fjármunum til að viðhalda
og auka laxastofnana með yfir-
gripsmiikilum fiskræktarfram-
kvæmdum ríkisstjórna, af sam-
tökum áhugamanna i fiskrækt-
armálum og einstaklingum, en
þessir aðilar geri sér ljósa
grein fyrir því, hve mikil hætta
laxastofnunum sé búin af fram-
anigreindum ástæðum. Það sé
þvi óverjandi að leyfa takmarka
lausa veiði á laxinum í net
og á linu á úthafinu og við
strendur Grænlands, víðs fjarri
þeim löndurn, ám og vötnum, þar
sem laxinn eigi heimkynni sín,
þar sem hann klekist út og
þamgað, sem hamm komi aftur
til að auka kyn sitt til viðhalds
stofninum.
MERKIR AFANGAR.
Merkustu áfangarnir í barátt-
unni fyrir friðuninni á Atlants-
hafslaxinum gegn neta- og línu-
veiðinni á úthafinu hafa náðst
á síðustu misserum, fyrst með
heimild til Bandaríkjaforseta um
að setja innflutningsbann á vör-
ur Dana til Bandaríkjanna, ef
þeir ekki hættu laxveiðunum
við strendur Grænlands. Og fyr
ir nokkru barst sú fregn frá
rikisstjórn Kanada, að hún
mundi neyta allra ráða til að
knýja fram algera friðun á út-
hafsveiðunum á laxi nú þegar,
því að þótt náðst hafi samkomu-
lag á milli Bandaríkjanna og
Dana að veiðum þessum ©kuli
að fullu lokið árið 1975, sé það
of seint ef takast eigi að bjarga
Atlantshafslaxinum, svo sé hætt-
an mikil er að honuni steðjar
úr ölluni áttum.
Þetta eru mikil og góð tíðindi,
sem hiklaust eiga eftir að bera
mikinn árangur. En hvernig er
þá umhorfs í málum þessum
hjá okkur sjálfum í dag?
AdrAttur við lArós.
Ádráttarveiðarnar á laxi og
silungi við ströndina framan við
fiiskræktaristöðina í Láirósi á
Snæfellsnesi á sumrinu 1971,
hafa mjög verið á dagskrá i dag
blöðunum á nýiiðnum vetri.
Það voru fiskræktarmenn og
stangaveiðimenn á Snæfellsnesi,
nánar tiltekið Stangaveiðifélag
Jöklara á Hellissandi, Stanga-
veiðifélag Ólafsvíkur og Fisk-
ræktarfélagið Fróðá, er sameigin
lega og fyrst vöktu máls á þessu
furðulega framferði við Lárós
og fluttu mál þetta inn á aðal-
fund Landssambands stanga-
veiðifélaga í Keflavik hinn 27.
nóvember síðastliðinn. Lögðu
þessir aðilar áherzlu á það í
málflutningi sínum að hér hefði
orðið alvarlegur misbrestur á
stjórnun veiði- og fiskræktar-
málanna undir forystu Þórs
Guðjónssonar, veiðimálastjóra
og landbúnaðarráðuneytisins.
STAÐREYNDIR.
Staðreyndirnar í Lárósmálinu
eru augljósar, en þær eru fyrst
og fre.mst þessar:
Virðimgarverð fiskiræktartil-
raun þeirra Lárósmanna á Snæ-
fellsnesi virðist ekki hafa borið
þann árangur, sem til var ætl-
azt og til var stofinað. Endur-
heimtur á útsettum laxaseiðum í
fiskræktanstöðinni á undanförn-
um árum virðast hafa verið af
skornum skaimimti og þá eðlileg-
an kvíða sett að þeim félögum á
vorinu 1971, að svo mundi enn
verða, en hins vegar búið að
fá 150-200 menn til að leggja fé
í fyrirtækið og gerast félagar í
Látravík h.f.
Þá er leitað til veiðimálastjóra
Þórs Guðjónssonar og hann beð-
inn ásjár með þeim hætti, að
þeim Lárósmönnum verði veitt
leyfi til að taka þann lax í
ádráttarnet á flóði, er svamlar
framan við varnargarðinn, flóð-
gáttina og giidruna í Láróssstöð-
inni, því að inn í gildruna og lón-
ið vill laxinn treglega ganga af
sjálfsdáðum, svo sem endur-
lieimtur fyrri ára bera vott um.
Beiðnin frá Lárósmönnum til
veiðimálastjóra er dagsett í
bréfi hinn 18. júní 1971 og veiði-
málastjóri skrifar landbúnaðar-
ráðuneytinu bréf sitt hinn 30.
júní og biður ráðuneytið um
unidaniþáguheimild frá lax- og sil-
umgsveiðilögunum til handa
Látravlk h.f. um ácbráttaimeta-
veiði við Lárós. Forse<ndurnar
fyrir heimildarbeiðinunu'm eru
þessar, skv. bréfi veiðimála-
stjóra:
fArAnlegar forsendur.
— „Með tilvísun til 16. gr.
laga nr. 76/1970 um lax- og
silungsveiði skal mælt með
að Filskræktarfélagið Láfravik
verði veitt undanþága á þessu
sumri til þess að veiða lax og
silung með ádrætti á ósasvæði
Láróss, utan flóðgáttar. Þetta
þykir eðlilegt vegna þess að
vatnsrennsli m.a. í þurrkatíð er
á köflum það lítið, að fiskur á
erfitt með að ganga í kistu, sem
komið er fyrir i flóðgáttinni.
Eins og kunnugt er hefur Fisik-
ræktarfélagið Látravík unnið
að fiskrækt á vatnasvæðiuu
með kostnaðarsömum fram-
kvæmdum."
Undir þessar forsendur skrif-
ar Þór Guðjónsson, veiðimála-
stjóri og landbúnaðarráðuneyt-
ið tekur þetta orðalag og þessajr
forsendur svo að segja óbreytt
upp í heimilldarbréf sitt til Látra-
víkur h.f.
Rétt þykir að benda á bréf
þetta frá veiðimálastjóra og
undirstrika forsendurnar, sem
þar koma fram fyrir undanþágu
beiðninni til landbúnaðarráðu-
neytisins og eru i höfuðatriðum
þessar:
1. Undanþágan skal veitt á
„þessu sumri“ og verður af
þessu orðalagi að draga þá
ályktun, að hún verði ekki end-
urtekin — nema þá að —
2. Óvenjuleg þurrkatið steðji
að þeim Lárósmönnum, sem
enginn gat auðvitað vitað fram
í tímann — og —-
3. Vegna kostnaðarsamra fram
kvæmda við Lárósstöðina, sem
ádráttarveiðin á laxi sumarið
1971 átti að geta bætt verulega
úr, ef takast mætti að veiða all
verulegt magn af laxinum, utan
flóðgáttar, sem og tókst.
gengið framhjA
VEIÐIMÁLANEFND.
Þetta eru léttvæg rök og for-
sendur fyrir þvi, að veita und-
anþágu frá ákvæðum lax- og
silungsveiðilaganna til ádráttar
veiði við Lárós á sumrinu 1971,
sem al'ls eklki geta talizt byggj-
ast á grundvallarákvæðum lax-
og silungsveiðilaganna né til-
Framhald á bls. 25
Harður fundur
Fi~i fiindinum í Breimerhaven
Framhald af bls. 5
an úr sal allan fundinn. Þjóð-
verjar voru sárir út í t-regan
vilja LslenZk-u ríkisstjómarinn-
ar að gera út um málið friðisam-
lega og undanþágutilboð Islend
inga gengu það skammt, að þau
kæsrniu að litlu sem engu gaigni.
Fundurinn stóð til kl. 12.30
um nóttina og í persómulegum
samtölium eftiir fundinn kom í
ljós, að Þjóðverjar eru fúsir til
viðræðna, og að allir sitja reynd
ar í sama báti. Báðir aðilar voru
S'ammála um að gera ætti út um
þessi mál friðsamlega og Þjóð-
verjar létu í ljós mikla ánægju
yfir því að Bandalag Islendinga
S Norður-Þýzíkalandi hefði genig-
izt fyrir þessum allmenna fundi
og gefið Þjóðverjum tækifæri til
að skýra sín rök. Ekki er hæigt
annað að segja en að fundurinn
hafi tekizt eins vel og bezt var
á kosið, og við vonum að al-
menningur í Þýzkalandi kyraiist
rökum Okkar í málinu í gegnum
fjölmiðla, sem viðstaddir voru
'fiundinn þótt hins vegar megi
ekki líta framhjá því, að mál-
staður okkar er e.t.v. ekki eins
góðiur, og við viljum aft halda
íram.
Varðandi kröfur Islendinga,
að fiskurinn á landigrunninu
teljist þeirra eign, eins og botn-
imn, má benda á, að þessar mót-
sagnakermdu reglur átti að sam-
næma á alþjóðaráðstefnum S.Þ.,
þótt hins vegar Islendingar
hefðu ekki talið sér fært að báða
þeirra. öllu alvarlegri eru ásak
anir Þjóðverja um brot á samn-
inignum firá 1961 þar sem segir,
að öll ágreininigsmiál, sem risa
út atf ifiyrirhugaðri úttfærslu
Jandheigtonar, síkuli vera fjall-
að um í Haaig. Það er lítið gam-
an að heyra Islendimgum borið
á brýn atf borgarstjóra Ouxhav-
en, að þess háttar framkomu
veeri ef til vill hægt að búast
við af vanþróuðum frumskóga-
þjóðum en ekki af siðmenntaðri
þjóð eins otg íslendimgum, enda
eru rök rikisstjórmarinnar um
breyttar aðstæður tfrá 1961
harla létt á vogmni, (samning-
urinn 1961 var gierður af lög-
iingmum, að ágreintagS'mál skuli
vera rædd í Haag, áður en ein-
hliða ráðstafanir (sem útfærsl-
an og er) séu gerðar af hálfu
Islands. Varðandi uppsögn sarrrn
imgsins (í samnimgnum eru eng-
in uppsagnaráfcvæði) á grund-
velli Vinairsamkomulagsins
(regluigerð um uppsögn milli.
rífcjasamninga, þar sem emgin
uppsagnarákvæði eru til staðar),
má benda á, að Vínarsamkomu-
lagið hafa aðeins örfáar þjóðir
undirritað, enn sem komið er, og
mjög vafasamt er, að uppsögn-
in sé yfirleitt lögleg. Isltenzka
ríkisstjórnin ætlar ekki að
senda fulltrúa til Haag, en sú
ráðstöfun mun og hefur þegar
haft mjög Slæm áhrif á stuðn-
img almenninigs erlendis á út-
tfærslunni (okkar sterkasta
vopn).
Sérhver íslendimgur, sem
Skrifar um landhelglsmálið, og
þeir eru orðnir býsna mamgir,
notar orðið ofveiði í tíma og
ótíma, sem rök fyrir útfærsl
unni, en oftast án þess að gera
sér grein fyrir um hvers komar
ofveiði er að ræða. Það verður
að giretoa á milli tvemms komar
ofiveiði: efinahaigslegrar og líf-
firæðileigrar afiveiði.
Efmahagsleg ofveiði þýðir,
að fiskstofninm sé otrðmn
það rýr, að það borgi sig ekki
lengur að auka sóiknina. Afli á
hverja sóknareiningu fer minnk
andi með auktani sókn en það
þarf aftur á móti ekki að þýða,
að stofindnn sé í hættu. Stofnimn
igetur verið ennþá iíffræðiiega
sterkur, þótt hins vegar pað
borgi slg ekki að kaupa ný
skip til að veiða hann. Liffræði-
eleg ofveiði er hins vegar fyrst
náð, þegar sóknin er orðin það
mikil, að lífifræðilega séð stafar
stofnimum hætta £uf og til útrým
imgiar horfir. f þeim punkti (maxi
mum) er afli á sóQcnareininigu
mun rminni heldur en I þeim
punkti (optimum) þar sem efna
hagslegri ofveiði er náð. Þótt
hieildaraflinn sé meiri í maxlmum
þá er hirns vegar afraksturinn
miðað váð sókn mun minni en í
optimum. Það er visindalega
sannað, að liffræðileg ofveiði
hins vegar komin yfir hina
efinahagslegu ofveiði. íslending-
ar geta því aðeins rökstutt út-
færsiuna, með tilliti til þorsk-
stofnsins, að komið sé yfir þessi
efnahagslegu ofveiðitakmörk,
en þá verður einniig að taka til-
lit til þess, að efnahagsleg of-
veiði fyrir fslendinga þarf ekki
að þýða efnahagsleg ofveiði fyr
ir Breta eða Þjóðverja. Al-
mennt er efcki gerður nógu skýr
greinarmunur á þessum tveimur
atriðum.
Það kom okkur einnig á óvart
á fiundinum, hve miikið Þjóð-
verjar vissiu um samnimgaviðræð
ur íslendimga við Þjóðverja og
Breta. íslenzka stjómin fer með
allar upplýsinigar af þessum
„leynifundum" eims og manns
morð, og helzt fréttir almenning
ur gamg mála í gegnum erlenda
fjölmiðla. Upplýsimgar, sem
gefmar eru af ábyrgum mönmum
í Þýzkalandi á almenmum fundi,
geta þó tæplega talizt mikill
leyndardómiur, þótt íslenzkir
ráðamenn telji það. En þeir hafa
ef til vili ástæðu til leyndar. Það
kom fram, að undamþágutilboð
islenzku stjórmarinnar eru svo
slæm að meira að segja íslenzk-
ir ábugamenn um íslenzkan
sjávarútveg sjá hve ósanngjörn
þau eru. Hins vegar er almenn-
togur mataður á, að alliar við-
ræður strandi á óbilgimi Breta
og Þjóðverja. Það hefur áður
komið fram og kom einnig fram
á þessum fundi, að Þjóðverjar
eru reiðubúnir til viðræðna, og
að þeir skilja sjónarmið okkar,
enda steðjar sama vandamál að
þýzkum Norðursjávarborgum
varðandi veiði í Norðursjó og
Eystrasalti. En það virðist vera,
að ísletizka ríkis'stjórnin setji
allt á sama spil': að flytja land-
helgina út í 50 milur 1. septemb
er 1972 hvað sem það kostar, og
án þess að hugsa um afleiðing-
amar, sérstaklega hvað snertir
þessi bandalags- og vinariki
okkar, Biretland og Þýzkaland.
Þá má benda á, að í Bremer-
haven og Ouxhaven hafa verið
stofnuð hagismunasamtök, sem
hafa frelisi fiskiveiðanna á
stefnuskrá og þessi samtök for-
dæma aðgerðir íslendinga og
telja engin rök hafa komið
firam, sem réttlæta útfærsluna.
Einnig má geta þess, að fyrir
fiundinn barst bréf frá SPD í
Bremerhaven, flokki jafnaðar-
manna, flofcki Willy Brandts
kanslara, þar sem borin eru
fram eindregin mótmæli gegn út-
færslunni, og hún gagnrýnd og
bent á afleiðingarnar fyrir
Bremerhaven og Cuxhaven.
Einnig barst simskeyt: frá aðai
stjórn verkalýðssambands flutn-
inigaverkamanna, þar sem út
færslan er fordæmd. 1 öllum
þessum tilkynningum kom fram
megn furða og gagnrýni á vil'ja
skorti ísienzku ríkisstjórnarinn
ar að fjalla um málið friðsam
lega og á sa-nnigirnisgrundvelli.
Við virðumst vera að spilla
hinu góða áíiti íslands á erlend
um vettvangi með einstrenigings
legu háttarfari og skilningsleysi
á aðstæðum annarra.
Það getur verið að í alþta'gis
kosningunum 1971 hafi af mikl-
um hluta verið kosið um land-
helgismálið, en það var ek’ki kos
ið um breytta afstöðu til vest-
rænna þjóða.
Okkar þjóðarmál nú er að
landheigin verði færð út í 50
mílur 1. septemiber n.k. en við
gerum einnig kröfur til þess, að
það verði gert þannig, að sam
skipti okkar við aðrar þjóðir
eiigi ekki eftir að líða undir
þyí. Islenzku ríkisstjóminni ber
að fylgja rökum okkar fram af
festu, en einnig með sanngimi
leiga kjörinni rikisstjóm Islend-
totga og bindandi fyrir alla þjóð
toa). Það stendur skýrt í samn-
á sér ekki stað á íislenzka
þarskstotfininum, þótt veiðin sé