Morgunblaðið - 28.07.1972, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 28. JÚLl 1972
17
Afsögn Maudlings
REGINALD Maudling hefur
ekki sagrt af sér embætti inn-
anríkisráðherra i brezku
stjórninni af því hann hefur
verið grunaður um eða ákærð
ur fyrir glæp. Hann tók þá
skynsamlegil ákvörðun að
segja af sér, af því að sem
innanrikisráðherra var hann
yfirmaður lögreglunnar og
framundan er löng lögreglu-
rannsókn á gjaldþroti arki-
tektsins Jolin Poulsons, sem
nafn hans blandaðist inn i,
og margs konar vafasamri
starfsemi, sem Poulson stund
aði.
Rannsókn Poulsons-málsins
hefði ekki einu sinni þurft að
leiða til þess að Maudling bæð
ist lausnar, og þrátt fyrir
lausnarbeiðnina bauð Edward
Heath forsætisráðherra, Maudl
jng að taka við einhverju
öðru ráðherraembætti í stjórn
inni. jÞess vegna er ekki úti-
iokað, að Maudling verði boð-
ið að taka aftur sæti í stjórn
Heaths þegar rannsókn Poul-
sons málsins lýkur, en talið
er að eitt ár geti liðið áður
en lögreglan skilar skýrslu
og lögsókn geti hafizt.
Ásökunin á hendur Maudl-
ing er á þá leið, að þegar hann
var í stjórnarandstöðu á dög-
um ríkisstjórnar Harold Wil-
sons og Verkamannaflokksins
hafi hann tekið að sér að
gegna formennsku í stjórn
eins af útflutningsfyrirtækj-
um Poulsons. I staðinn fyrir
að þiggja greiðslu fyrir for-
mennskustöðuna, bað Maudl-
ing um að greiðsla að upp-
hæð 22.000 pund yrði látin
renna til góðgerðarstarfsemi,
sem kona hans hafði áhuga
á, nánar tiltekið í leikhús-
sjóð. Poulsons-málið hefur
leitt til þess, að tveir hátt-
settir opinberir starfsmenn
hafa verið reknir úr starfi,
-gefið að sök að hafa þegið
greiðslur frá Poulson.
Maudling sagði i bréfi þvi
sem hann sendi Heath þegar
hann baðst lausnar, að hann
teldi óviðeigandi að hann sæti
áfram í embætti, meðan yfir
stæði rannsókn í máli Poul-
sons, enda hafði nafn hans
borið á góma í yfirheyrslum
vegna gjaldþrots Poulsons.
Maudling tók ennfremur fram
að hann teldi ekki ástæðu til
að gagnrýna sig eða rannsaka
formannsstarf sitt í stjórn
Poulsons-fyrirtækisins.
Raunar er Maudling fýrst
og fremst gagnrýndur fyrir
að hafa farið heimskulega að
ráði sínu og ekki vændur um
óheiðarleika. Nefnd hafa ver
ið fleiri dæmi, sem eru talin
sýna að hann hafi sýnt skort
á hyggindum í viðskiptamál-
um þegar hann var í stjórn-
arandstöðu, og er það talið
þeim mun háðulegra vegna
þess að hann hafði gegnt emb
ætti fjármálaráðherra áður
en hann fór í stjórnarand-
stöðu og hafði aðstöðu til þess
að gerþekkja viðskiptalifið í
Bretlandi.
Þrátt fyrir þetta tók Maudl
ing þátt í starfsemi fyrir-
tækja, sem hafa misjafnt orð
á sér, þegar hann haslaði sér
völl í f jármálalífinu eftir að
Verkamannaflokkurinn komst
til valda. Nafn fyrirtækisins
Rolls Royce er nefnt í þessu
sambandi, enda hafa fá fyrir-
tæki í Bretlandi átt við eins
mikla erfiðleika að stríða á
síðastliðnum áratug. Kæru-
Poulson.
laysi það sem Maudling sýndi
í fjármálum á þessum árum
hefur mjög verið gagnrýnt, en
þótt um getgátur sé að ræða,
virðist hann hafa verið í
kröggum og reynt af fremsta
megni að tryggja sér traust-
an fjárhagslegan grundvöll
eftir að hann hætti ráðherra-
störfum.
í framhaldi af þessu hafa
orðið umræður um fjárreið-
ur brezkra stjórnmálamanna,
enda telja Bretar sig géra
strangari kröfur til heiðar-
leika stjórnmálamanna en aðr
ar þjóðir. Þe.ss eru dæmi, að
fyrrverandi ráðherrar, sem
geta lítið haft fyrir stafni,
séu hafðir í stjórnum fyrir-
tækja til þess að fyrirtækin
geti haldið veizlur i þeirra
nafni, af því það þykir fínt
eða góð auglýsing. Þetta er
raunar ekki flokkað undir
spillingu heldur er á þetta
bent af því að það er talið
niðurlægjandi fyrir þá stjórn-
málamenn sem eiga í hlut.
I þessu sambandi hefur
komið fram sú krafa að al-
menningur í Bretlandi fái að
fylgjast með fjárhag þing-
manna sinna til að koma i veg
fyrir spillingu, en aðrir hafa
lagzt eindregið gegn þvi, þar
sem þingmenn hafi rétt á því
Framhald á bls. 20
iinni var — Maó formaður og I.l n Plao.
ar neituðr, að fordæma innrás
Indverja og kröifðust þess ekki,
að indverski herinn sneri heim
áður en Ban<?iadesh yrði viður-
kennt. Einnig neituðu Bretar
að samþykkja tillögu, sem Kín
verjar lögðu fram á fundi Sam-
einuðu þjóðanna, þar sem þess
var krafizt, að Indverjar
drægju her sinn til baka frá
Bangladesh.
ar fordæming snerti ekki inn-
rásir i Tíbet, S-Víetnam eða Tai
wan, sem að þeirra dómi eru
ekki til sem sjálfstæð ríki.
Stefnubreyting í
utanríkismálum
og baráttu Nixons forseta fyrir
endurkjöri. Að því er síðasta atr-
iðið snertir ber þó að hafa í
huga, að þótt Kínverjar hafi ver
ið stoltir af þvi að fá „keisara"
voldugasta ríkis veraldar í heim
sókn til Peking, þá gekk þeim
ekki siður til að tryggja sig
gegn „sovézku hættunni“ með
því að stofna til vináttu við
Bandaríkin.
Kínverjar hafa lengi átt vin-
samleg samskipti við ýmis þró-
unarríki, sem þeir telja sig eiga
margt sammerkt með, en á sið-
astliðnu ári, er hótanir Sovét-
ríkjanna um að eyðileggja hinn
Iitla, en ört vaxandi kjarnorku-
iðnað þeirra, virtust ætla að
verða að raunveruleika, varð
innganga í S.Þ. þeim nauðsyn.
Þessi stefnubreyting í utan-
ríkismálum hefur haft í för með
sér margvíslegar breytingar
heima fyrir. Baráttan fyrir al-
gjörum sigri byltingarinnar er
ekki lengur aðalatriðið, mest
áherzla er nú lögð á uppbygg-
ingu varnarkerfisins, iðnaðar-
ins og eínahagsmálanna, en
þannig telja kinverskir leiðtog-
sig helzt geta varizt út-
þenslustefnu Sovétrikjanna og
Japana, en hina síðamefndu ótt
ást þeir mjög frá fornu fari.
„Kína verður aldrei stórveldi"
Þetta fullvissa Kinverjar er-
lenda gesti sina um og það,
sem þeir eiga við er, að þeir muni
aldrei koma fram á sama hátt og
stórveldin gera í dag. En hvern
ig getum við verið viss? Á því
Ieikur enginn vafi, að Kínverj-
ar lita á sjálfa sig sem nokkurs
konar Messías — á sama hátt
og Bretar fyrir um það bil 200
árum — og þvi telja þeir, að
engum skuli meinað að njóta
nokkurs góðs af kínverskri
reynslu.
Álit Kínverja er, að Bretar
hafi með þessu ve'kt aðstöðu
sina, ef til þess kæmi, að þeir
teldu sig þurfa að fordæma árás
ir annarra ríkja í framtíðinni.
Kínverskir leiðtogar telja, að
Sameinuðu þjóðirnar eigi að for
dæma allar slíkar árásir, en auð
vitað telja þeir að slík allsherj-
Ástæðurnar til þess, að Kin
verjar hafa nú að nokkru rof-
ið þann múr einangrunar, sem
um árabil hefur umlukt land
þeirra, eru margar. Meðal hinna
helztu má nefna innrás Sovét-
ríkjanna i Tékkóslóvakíu 1968,
ákvörðun Bandaríkjamanna að
kalla heim herlið sitt í Vietnam
„Við erum fjórðungur mann-
kyns, svo að þið hafið fulla
ástæðu til að óttast það, sem
mér skilst að kallað sé gula
hættan á Vesturlöndum og í
Sovétrikjunum." Þetta sagði
einn gestgjafa minna við mig í
kvöldverðarboði og síðan bætti
hann við: „Kínverska þjóðin
var kvalin og kúguð í margar
aldir. Við kúgum ekki aðra, en
þess skaltu gæta, að enginn
hjálpaði okkur í byltingunni.
Við stóðum einir alveg eins og
Englendingar stóðu einir öldum
saman og Bandaríkjamenn i
frelsisstríðinu. Þjóðirnar verða
að frelsa sig sjálfar, það eina
sem við getum lagt til er hug-
myndafræðin."
Sagan, sem
hófst með
göngunni miklu
Útlendingur, sem heimsækir
Kina, kemst varla hjá því að
viðurkenna með sjálfum sér, að
hann er vitni að miklu mann-
legu afreki. Saga þess hófst með
„göngunni miklu" er Maó Tse-
tung og félagar hans lögðu upp
með 90.000 manna lið í átt til
fyrirheitna landsins. Margir
liðsmanna tóku með sér fjöl-
skyldur sínar, skepnur og jafn-
vel smiðaáhöld. Þeir ferðuðust í
rúm sex ár og lögðu að baki
meira en 6.000 mílur. Leiðin var
torsótt, hún iá yfir snævi þakta
fjallgarða, klettagil og klungur.
Á tveggja til þriggja daga
fresti kom til átaka við óvininn
og stórorrustur voru háðar á
hálfs mánaðar fresti að meðaltali.
Þegar liðið að lokum náði til
fjaliavígisin's í Yenanhérað:
lifði aðeins 10. hver maður af
þeim sem hófu förina i upphafi.
En göngunni er ekki lokið. Enn
sækir kínverska þjóðin fram
undir forystu þeirra Maó Tse-
tung og Chou En-lai. Nú er tak-
markið að sigrast á hungri, fá-
tækt og sjúkdómum. Það væri
heimskulegt að gera lítið úr
framtaki Kínverja eða halda
þvi fram, að hagsmunir þeirra
og Vesturlandabúa geti ekki far
ið saman.
Hverjir koma til með að taka
við forystu kínversku þjóðarinn
ar er enn óráðin gáta. Maó for-
maður er áttræður og Chou En-
lai forsætisráðherra er 74 ára
gamall. Mikið er undir því kom-
ið, að val eftirmanna þeirra tak-
ist vel. Undir stjórn óráðvandra
man.na geta hinar 800 milljómir
Kínverja orðið mikil ógnun
heimsfriðnum. Bn hver er hin
raunverulega ásýnd kínversku
þjóðarinnar? Er sú hliðin, sem
við okkur blasir í dag og ein-
kenn.ist af vingjarnlegu, bros-
andi og næstum óeðlilega ró-
lyndu fólki eðlilegri en sú sem
fram kom í menningarbyliting-
unni fyrir fjórum til fim'm árum
síðan er óaldarflokkar fóru
vopnaðir um landið, brenndu
brezka sendiráðið til grunna og
gengu jafnvel svo langt, að
kyrkja kött enska fréttamanns-
ins Anthony Grey að honum
ásjáandi. Um þetta er erfitt að
dæma, frambíð Kína er mikil
ráðgáta.
Ríkin á Vesturlöndum — eink
um Bretland, sem aldrei hefur
átt vinsamleg samskipti við
Kína þótt það yrði á meðal
þeirra fyrstu sem viðurkenndu
Kínverska alþýðulýðveldið —
ættu að athuga gaumgæfilega
hvaða málefni eru þeim og Kína
veldi sameiginleg. Kínversk
stjórnvöld eru vinsamleg í okk-
a.r garð um þessar mundir og
takist okkur að nýta þetta ein-
stæða tækifæri til þess að
treysta samvinnu landanna gæti
það haft heillavænlegar afleið-
ingar. Mér þykir líklegt, að við
gætum orð'ð Kínverium sam-
mála um að halda þurfi út-
þenslustefnu Sovétríkjanna í
skefjum, um að tryggja þurfi
sjálfstæði þróunarríkjanna og
um að S.Þ. fordæmi árás eins
rík;s á annað, hver sem í h’ut
á og hver sem ástæðan k&nn
að vera.
Baráttan um yfirráðin i Asíu,
sem háð er af Kínverjum, Jap-
önum og Sovétmönnum virðist
sifellt færast i aukana. Eitt af
höfuðmarkmiðum vesfrænna
ríkja ætti að vera, að koma á
fullum sáttum milii þessara
rikja því að komi til hemaðar-
aðgerða þeirra í milli verður
allt mannkyn að taka afleiðing-
unum.