Morgunblaðið - 01.09.1972, Side 4

4
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. SF.PTKMBKR 1972
Löndunarbannið í Bretlandi:
Aðdragandi
o g
afnám þess
Fyrir forgöngu rikisstjóinar
Ólafs Thors yar lög-gjöfin um
vísindalega verndiín f sk miða
landgrunnsins sett i94S. Heim-
iluðu þau rikisstjórrinni að
ákveða verndarsvæði hvar sem
er við strendur iandsins innan
takimarka landgrunnsins og
setja regliur um hagnýtiingu
þeirra. Með þessari ákvörðum
var því sleg'ð föstu, að íslend-
ingar skipuðu sér i fiokk með
þeim þjóðum, sem töldu, að
fiskveiðilögsöguna bæri að
miða við iandgrunnið, enda er
landgrunn Islands e.t.v. skýr-
ar afmiarkað en landgrunn
nokkurs annars iands.
1. júní 1950 voru fiskveið4-
rnörkin fyrir 7, jrðurlamdi færð
út frá Horni að Langanesi.
Voru þá settar gruinnlínur og
fjörðum og iiiióuim lokað
og mörkin ákveðin 4 milur bar
fýrir uitan. Ástæðan fyrir því,
að þettia var ekiki gert a!lt uim-
hverfis iiandið, mun vera sú, að
uim þetto leyti var fyrir Al-
þjóðadómstóiinuim í Haag mál
Breta og Norðmanna um sams
konar útfærslu við Noreg og
þótti rétt að bíða úrslita þess
máls. Norðmenn unnu það mál
sem kunnugt er.
15. maí 1952 gekk i gildi
regluigerð, sem Óiafur Thors
hafði gefið út um lokum flóa
og fjarða ailt umhveríis land-
ið á sama hátt og gert hafði
verið fyrir Norðuirlan ii tveim
árum áður. Um þessa úliærsiu
var algjör samstaða hjá þjóð-
inni og studdu bátaútvegs-
menn og togaraútvegsmeinn
hana af heilum hug.
S.IÁLFSVÖRN SMÁMÓÐAR
Sama daginn og regjugerðin
var sett, 19. april 1952, komst
Ólafur Thors atv:nnumá!a-
ráðherra m.a. svo að orði i út-
varpsávarpi tfl þjóðarlrnar:
„Það er að vonum að marg-
ir m'Uin: nú spyrja, hverra und-
irtekta aé að vænta frá öðrum
þjóðum út af þessum ráðstöí-
u ti'fm Islendinga.
Um það er bezt að íuliyrða
sem mirenst á þessu stigi má!s
ins, enda að því leyti ekk'
ástæða að hafa um það miklar
bollaleggingar, að Islending-
ar tiga um ekkert að velja í
þessu máli. Siminnkand: afli is-
lenzkra skipa bregður upp svo
ótvíræðri og geigvænlegri
mynd af f ramtíða: horfum ís-
lenzkra fiskveiða, ef ekkert
verður aðhafzt, að það er ai-
gjörlega óhætit að slá því
tviennu föstu:
1. Að engin islenzk rikis-
stjórn er í samræmi við is-
lienzkan þjóðarvilja og þjóðar-
hagsmuni nema hún geri ráð-
stafanir til að vemda isienzk
ffis'k'.mið og
2 að þess er enginn kostur
að Islendingar fái iifað menn-
in-gariifi i landi sinu nema því
aðeins að þær verndunarráð-
stafanir konii að tilætluðuni
notum.
Aðgerðir íslenzkra srtjórn-
valda í þessu máli eru sjálfs-
vörn smáþjóðar, sem á líf sitt
og frelsi að verja. Að dómi rik
isstjórnarinnar byggjast þær
Dawson
auik þess á lögurn og rétti. I
heimi samstarfs og vinarhugs
ættu ísi’iendingar þvi að mega
treyata þvi, að málistaður þeirra
verði skoðaður með sanngimi.
Það nægir Ialendin.gni'm.
Ella er að taka þvi sem að
höndum ber.“
LÖNDUNARBANNIÐ
GENGUR I GII.DI
Þrátt fyrir úrs'ku.rð Haag-
dómstólisi'n.s vildu brezkir út-
gierðarmenn ekki sætta sig við
útfaarahi landhelginnar. Þoir
gátu þó etókn Pengið stuðning
brézku rikisstjórnarinnar við
aðgerðir sínar eins og í þorska
stríðinu 1958, þótt brezka rík
isgtjómin 1-étfi í ljós efasemdir
u:m rétt Islendinga til friðun-
ar miðanna. Hins vagar gripu
útgerðarmennirnir sjálfiir til
gagnaðge-rða gegn íslenzku
togu.run um þegar um mitt ár
1952 fyrir forgöngu brezka to>g
araeigendafélaigsins og útgerð-
armannafélagsins í Aberdeen,
en þannig var málum háttað,
að brezkir togaraeigendur áttu
sjálflr aTan búnað til löndim-
ar á fiski i brezkum fiskihöfri-
um. Þeir höíðu þvi í hendi sér,
hverjir fengju afnot af löndun
arbúnaðinuim. Eftiir að bau af-
not höfðu verið bönnuð Islend
inguim, Iiokuðust allar fisk'hafn
ir, sem IsLendingar gátu hugs-
anlega lamdað fisiki í: Grimsby,
Hull, Aberdeen og Fleetwood.
Hins vegar stóð ekki á hafna"-
verkamönnumim að landa is-
ienzkuim fiski.
SAMNINGAR TAKAST
Þar með hófst hið íræga lönd
unarbann í Bretlandi og stóð
það fram i nóvember 1956. ís-
lendingar voru á þessum áruim
aðilar að Efnahagssamvinnu
stofnun Ewrópu og krafðist þá-
verandi sjávarútve-gsráðherra,
Ólafu,r Thors, þess i des. 1952
að sitofnunin léti má’.lð til sin
taka á þann hátt, að löndunar-
bannir.u yrði aflétt. Féll það í
hlut Péturs Benediktssonar þá
sendiherra i París og fastafull
trúa Islands í ráði Efnahags-
samvinnu'sfofr'unarinnar að
fylgja má'.inu eftir, unz sam-
komulag náð’st um bað í árs-
byrjun 1956, að viðræður
skyldu teknar upp miili ís-
lenzkira og brezkra togaraeig-
enda uta hu.r;aniegan löndunar
samning fyrir íslenzkar. fisk í
Bretlandi. V ðrteðurnar föiu
fram i Pa-ís Fu'ffl'trÚAV FÍB
voru Kjartan Thors þáve-ratidi
formaður þess, Loftur Bfai na-
son núve-'andi formaður þess
og Jón A>:el l étursson. Le’dd:
þetta tii þeað samn'ngar
tókust 14. nóvember 1956 og
tókiu gildi strax daginn
eftiir. Samningarnir táknuðu
þó ekki, að Islendingar gætu
fluitt ísfisk til Bretiands að
vtld, heldur var samið um að
árleguir i»mflutmngur mætti
nema 1,8 milljónum sterlíngs-
puinda. Ennfremur voru þær
takmarkanir, að innfiutningur
hvers ársfjórðumgs mætti ekká
fara yfir 450 þús. steriings-
pund og innflutningur hvers
mánaðar mátti ekki nema meiru
en 2/5 af jnmflutn'ngs-
verðmærti ársfjórðungsins. Jafn
framt var svo tilskrKð, að verð
mætá ýsu og fkatfi.siks mátti
ekki fara yfir 40% af leyfðu
hámairki og verðmæti þorsks
og ainnarra tegunda rnátti
ekki fara yfir 60%.
I þessum reglum fólust
i rauninni miktlar takmarkan.r
á innflutningi þann h 'uta árs-
ins, sem mestur ávinntngur var
af sölu á ísfiski í Bretlatidi og
auðveldast vatr að ná þeim fisk
tegundum, sem hentuðu brezka
markaðinum. Setti FÍB mjög
nákvæmar reglur ura skiptingu
- Fimmtudacur 21. nóvembrt 1952,
PrtnLsmiSja MurgrmbUSsiii*.
Brezkir togaraeigendur
leggja flota sínum
í móimælaskyni við fisklöndtm
Bevankfíkan
bíður crnn
cihm V ósigmt
LCNDIÍNUM. 19., nóv. ' —
AMwta Bevaa og hin ymsiri-
sánnaSa Uíka hans í brezlu
S*a3
fa» hLnnar svokofluðu
.AiiMKinkhsljwMr". — ir
S tr kwwir .vw eni nltlr
íslendinga i Grinnby
TOGARINN JÖN PORSBTl -varð fyrstur íslenzkr*. togaca til a3,
löadxmarbanxtið. I Bretiandi, með þtvt.að landa hhita af aflx
slnum i Grimsby sremma i gærmorgun.
. Brnkir tofaraei^endtir i Grimsby koðoða dí kona.
Jóns foracta, nwtíSctrðir í londanarmáiina.
Löndunarbannið í Bretiandi rofiö!
Crrnubyskipstjórar segja fiskinn
vera veiddan í landhelgi
:Byrjað að landa úr In«ólf i
‘ Aniarsyniínóít
Wbstsir
„Annaóhnwl fáum við
A-svæðið eða júgósiav-
nesku hersveitimar
hverfa úr B-svæðinu“
42.fiugsiysiS
Mnttllfet:
■ - rn.M—IL ÍKI
Unddri v
„NÝR“ FiSkUR TIL SÖtU í LUiNiDÚINiUM
íslenzki fiskurinn og skipnlag Dnwsons þykja írábær
Eino kaupmaður i Grimsby vogaðiaikaspa
. Ue nni heínr hjal rl»'friid«rmann»nn>, «
to«>r>ina>iu. iniiizt npp í »1«
fcnns. Þm» hefur jafnvel herrzt b3 sumir rikir kzupsjsl
•I »j» ekU fjrrr. rrnlunnzmöguieikzna í fcdenzka fukmum.
. Vetfna háUna hrerkr. tn*.raeiSend. keypti .öeins «nn h»upm.8u« M .
mukásnum i C.rim»hy, en Rskur sá »em D.wson sendi rakleiftú til BUig
afcm, i Lundnnum seWút þet.r í stnfc Vu Bafcur « knmmu til latndónn 1 I
aS Honum v.r skip.S i Und i Grimshy. Eru »vo hr.Sir fiskflntnineu ii id.wi
‘>z» - — m jra .4 Diwm. muui smnd. v» he.t sitt um .» hnt. f.-fciU*..*
t f....
» nokkumtima hefÚ sézt þar á wddi.
8TCRKT I.ÖGRrGI.Uf.lB
Klukkan II á miftn^tt. hófsl
uppvkipun fisk* úr íslen/.ka to*-
Manuui I.ujúltl Arn»rsyni. þar
letn hann lá vi5 Iskole bryfjju
J Grimsby. ÞaS v»r k»lt norSan-
n »• þetu rnri si f»I)eC«t. oe l^h.pöl Rakur,
leg. litiU, enda h»I4l lu«re(l»
Griauby gert »lran*»r v.rúSar-
ráSatafanir ttl .9 l.indra uppþot
ot luruUISgnúl. Var an*um
ht'rp! |«aam h.fiuuhlia>4.
'ncma þekn wm *itu (oi t (rein
komiS í (aní enn, svo .8 100 smí
lestir .1 is búfSu ver«t flutt.r fi
Msnehester til Pyewipe. .
Fiskimígnia reyndisl ver. 34Í5
uppskipnn dvenjulef. vel. Tók
hún 2 ktst. riyttri lima en veuýu-
le*t er, end. unnu hafnvverk.-
menn af tniklum krafti.
GFORG WRIGHT KKYPTt
5« KTT
lotaS ffckikaup-
mönnum 1 Grimsby aS *eta þelm
kost á að kaupa fcUenrkan ftsk.
Yár dálitið. mu*n flutt upp 4
markaSinn l-.Grliasbr. Þar mfn-
þykir þetU liW. vtvk kan.
■jon' óvenjulv*. ki.Iit.ifc. til »rt
»)á sér út vitfck.ptanuvuieika,
sem öttrum VkM éám.i*.
MÓAStGUUnt
Vegna þem kue lidtðuduo
j>e»ri túk.t fr ánlrp W. helur
dreo*ur úr fát drnvntl Lur
ún» fál á id* bl»- fcitm.rnil '
I au(iun almúawia.' Bo alfcr *i
í I.i-itófcnnlrt’tif'ÍB&rtídeynl n
Lönduuarbannið var oft forsíðtiefni dagblaðanna. Hér sjást for-
síðufréttir í Morgunblaðinti frá 1952 ogr 1953.
á söliutavótanum miíli útgerðar-
félaga til þess að tull komms
réttteetis yrði gætt milli þeirra
innbyrðis.
AFSKIPTI DAWSON’S
Meðan löndunatbarin ð stóð
yfir, var ýmissa úrræða leitað
til þess að brjóta það á bak
aftur.
Þórarinn Olgeirsson beitti sér
fyrir þvi að mynda nýtt félag,
Iceland Agencies, Ldt., til þess
að annast um löndun togaranna
í Grimsby og lagði hann fram
1/5 hlutaijárins, en íslenzkir
togaraeigendur 4/5, en allt
hlutaféð skyldi vera 5 þús.
steriingspund. Þetta var hægt
vegna þess að Þórarinn var
brezkur þegn. Eftir að hann
taldi nokkum veginn fullvíst,
að löndun myndi takast, lét
hann þegar vita heim til ls-
lands og fyrsti togarinn, sem
út kom eftir löndunarbannið,
var Jón forseíi. Var landað úr
honum 19. og 20. nóvember
1952. Eftir það sigldu fleiri tog-
arar með fisk, en var snúið til
Þýzkalands, þar sem talið var
að þýzki markaðurinn hentaði
betur.
Eftir þetta kom til sögunnar
brezki f jármálamaðurinn Georg
Dawson.
Bauðst hann til þess að skapa
aðs.böðu til sölu á ísfiská is-
lenzkra togara í Bretlandi.
Varð það tiQ þess að nokikrir
txyganar seldu ísfisk i Bretlandi
og hófst löndum úr Ingólfi Arn-
arsyni á miðnætti 15. október
1953 i Grimsby. Um þetta seg-
ir m.a. í Morgunolaðinu dag-
inn eftir, að vegna hótar.a
brezkra togaraeigenda hafi að-
eirvs einn kaupmaður keypt
fisk af Dawson á markaðnum í
Grimsby, en fiiskiur sá, sem
Dawson sendi rak'Jeiðis til BilH-
ingsgabe markaðarins i Lund-
únum seldist þegar í stað. Var
sá fiskur kominn til Lundúna
7 kist. eftir að hon-um hafði ver
ið skipað í land. Ennfremur
segir þar:
„ÖH blöð i Bretlandi segja
með stóru letri frá ffisklöndun-
inni. Nota þau viða orðtak'ð,
sem nú er hér á hvers manns
vöruim að „Dawson did iit“.
Blöðin birta myndir af Daw-
son um borð í Ingóifi Arnar-
syni, myndir af skipshöín og
næfcuirmytidir f,rá fiáfclöndun
inni.
Allir eru sanwnála um það að
Dawson hafi skipuiagt löndun
og fiskfJutninga frábærlega
vel. Þar þurfti að mörgu að
hyggja, en hvergi heEur keðj-
an brostið.
Fram til þessa hafa margir
kallað Dawson manninn sem
græddi milljónir á járnarusli.
Nú hafa orðið m'kil umskipti
á, því nú hefur hann sýnt og
sarmað það svo ekki verði um
viílzt, að hann er framúrskar-
andi verzlunamnaður. Sérkeimi
hans er einurð hans og vilja-
þrek. Þá þykir þetta síðasta
verk hans sýna óvenjuiega
hæfiileika til að sjá út viðskipta
möguleika, som öðruim virtust
ófærir.
Vegna þess hve fisklönckm
þessi tókst frábæræga vel, hef
ur Dawson vaxið i alíra auiguim