Morgunblaðið - 16.09.1972, Qupperneq 17

MORGUNIBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. SEPTEIMBER 1972
17
Norðurlendin og Efnahagsbandalagið
séð norskum augum
Eftir Lars Roar Langslet,
stórþingsmann
í NÚTÍMA st.jórnmálum
stöndum við frammi fyrir
nýrri staðreynd: þeirri að
þjóðirnar eiga við mörg- sam-
eiginleg vandamál að striða,
sem ekkert ríki — stórt eða
iitið — hefur tök á að leysa
upp á eigin spýtur, en sem
haegt er að leysa með alþjóð-
legri samvinnu. Það er mann-
kyninu lifsnauðsyn að ná
valdi yfir þessum vandamál-
um og að skipulega verði
stefnt að lausn þeirra. En það
getur aðeins gerzt ef ríki
heimsins skapa sér sameigin-
legar reglur og sameinast iim
ákvörðunartöku, og tengjast
þar með í samvinnu, sem er
víðtækari og leggur þeim
meiri skyldur á herðar en áð-
ur hefur tiðkazt i alþjóða
stjórnmálum.
Vandatmál stríða og friðar,
millirí'kjaviðskipta og fjár-
málategra samskipta haifa sett
sterkastan svip á þróun al-
þjóða stjórnmála, eftir
seinna stríð, og skapað sér
vettvang innan ýmiss konar
öryggispólitíski'a og msrkaðs-
pólitískra samtaka. Þesisi
megihvandamál eru í nánu
samhengi við önnur sameig-
inlieg vandamál, sem hinigað
til hefur verið lítili gaumvur
gefinn. Alþjóðlegt efnahags-
líf, sem er nýtt fyrirbrigði,
leysir afl, sem ekki er hsegt
að ná valdi yfir, með hefð-
bundnutm aðferðum. Iðnvæð-
ingin hefur haft í för meðsér
alvarleg áhrif á uimhverfi
mannsins, og ofinotkun nátt-
úruaiuiðæfa hefur raskað jaifn
vægi náttúrunnar. Aukinn
muniur á milili ríkra og fá-
tækra ríkja er öfugþróun yið
atefniuna að heimssam félagi,
sem byggir á jafnrétti og rétt
læti.
Þesisi nýju sameiginlegu
vandamál, skapa alþjóðasam-
vinnu verkefni næsfcu árin.
Við verðuim að ná valdi yfir
þeim hagfræðilegu öfluim,
sem ná út fyrir landamæri,
og valda hröðurri verðhækk-
umuim, gengiskreppuim, ait-
vinnuleysi og fcorvelda áætl•
amagerð i himim ýmsu lönd-
um. Við þurfum að koma á
fót samtökum margra þjóða,
undir styrkri pólitískri yfir-
stjórn. Við verðum að sigr-
ast á mengun og aameigin
lega takmarka notkun nátt-
úruauðæfa. Við verðum að
ráðast gegn umhverfisvanda-
mál'unuim með sameiginlegu
átaki og setja mannlega vel-
ferð ofar framlieiðni. Við
verðuim að leysa þróunar-
vandamiál vanþróaðra héraða
í okkar eigin heimshiuta, en
þó fyrst og fremst i fátækari
hlutum heimsins.
Verkefnin eru aiiþjóðleg.
Stórveldi gæti ekki einu sinni
ieyst þau eitt síns liðs, svo
að gagn væri af. En jafn aug
ljóst er að svo víðtæk og bind
andi samvinna, sem þarf til
er hrein draumsýn. Þar af
leiðandi verðum við að beita
ökkur fyrir samvinnu rikja
hópa, sem eiga svipaða sögu-
lega, menningarletga og stjórn
málialega fortíð, og sem eiga
sameiginliegra hagsmiuna að
gæta í heiminum í dag. Sam-
vinna innan heiimsbliuita er
nauðsynleigur þáttuir í þróun-
inni að heimssamifélagi.
Þessi nýju sjónarmið koma
skýrt fram í Evrópu í dag.
Hinir nýju samvinnuhættir,
sem vecða til við stækkun
Efnkhagsbandalagsins og nið
uirlagningu EFTA, og hinar
nýju áætlanir, sem Efnahags
bandalagið hefur igert um
samvinnu næstu ára, marka
skil í sögu Evrópu. í fyrsta
sinn hafa Vestur-Evrópuþjóð-
irnar eignazt tæki, til að
beita við lauisn nýrra verk-
efna. Hver fyrir sig verða
Norðurliandaþjóðirnar að
ákveða stöðu sína í þessari
nýju samvinnu, Evrópa er
komin á hreyfingu. Þar af
lieiðandi einnig Norðurlöndin.
Stjórnmálalegur og hagfræði-
legur veruleiki hefur orðið til
þess að Norðurlöndn reyna nú
að gerast aðilar með ýmsiuim
hætti að Efnahagsbandalag-
inu. Fyrir Svíþjóð, Finmland
og ísland þýðir það viðskipta
samninga. Fyrir Noreg og
Danmörku, skyldur og rétt-
indi fuiltlgildra meðlima.
í uimræðum uim Evrópu á
Norðurlöndum, hafia Norður-
lönd verið sett fram sem val-
kostur gégn Evrópu. En þær
tilraunirnar voru dæmdar ti'l
að mis'heppnast. Norðurlönd
eru ekki nægilega stórt »m-
vinmu.svæði till að skapa lausn
þeirra saimeiginlegu vanda-
mála, siem Norðurlöndin
standa einnig frammi fyrir.
Norðurlöndin verða því að
finna lausn þeirra, með því að
tengjast víðtækara samstarfi.
Einstaka maður hefur bent
á að nýjar aðstæður geti skap
azt á Norðurlöndum, og nýir
erfiðleikar norrænnar sam-
vinmu, þegar Norðuriöndin
tengjast Efnáhagsbandalag-
inu. Ég áTi't, að svartsýni sé
óþörf. Þáttaskil í eftirstríðs-
pólitík Norðurlanda áttu sér
stað árið 1949, þe>gar Norður
löndin völdu hvert sína leið-
ina í öryggismálum sinum. —
En þráfct fyrir það hefiur norr-
æn samvinna orðið meiri en
nokkru sinni fyrr. En jafn-
framit tókst ekiki að leysa
vandamál samvinnu á við-
skiptasvðinu, með norrænu
toHabandalagi, heldur varð
það að biða tiilkomu stærri
samvinnuhe'kiar, EFTA.
Norræn samvinna er gott
dæmi um hvernig ríki með
ól'íka stefnu i öryggismálum
og sem að sumiu leyti hafa
misjafnra haigsimiuna að
gæta, geta þrátt fyrir það, náð
langt í stöðugrl samvinmu.
Þeir, sem halda því fram
að hagsmuna Norðurlianda
hefði veið bezt gætt, ef þau
hefiðu valið saimeiginlega
Ilaiusn markaðsmála, það er
segja, gripið til lágmarks-
liausnar sem er viðskiptasamn
imgar, horfa fram hjá himum
stöðuga grundveMi, sem
reynslan hefur sýnt að norr-
æn samvinna stendur á. Þeir
vilja norræna samstöðu á öðr
um grundvelli en pólitískiur
raunveruileiki á Norðurlönd-
um leyfir.
Sjálfiuir er ég sannfærður
Franiliald á bls. 20.
„viss tilhneiging til mótmæla",
eða ölliu heldur tilfinning, ef ná-
kvæmlega er þýtt. Og hann bæt-
ir þvi við að einun'gis þeir sem
hafi kflámritahugarfar geti lesið
mótmæli út úr framkomu þeirra
félaga.
Eitthvað virtist það einn-
iig fara i fínu taugarnar á múg-
sátiinni að Matt'hews togaði Coll
eflt upp á guSverðTaunapaM'inn,
meðan þjóðsöngurinn bandaríski
var leikinn. En hann segir að
það hafi verið sanmgjarnt: sjálf-
ur sé hann ekki bezti 400 m
hlaupari í heimi, en saiman séu
þeir tveir, ásamt nokkrum öðr-
um blökkumönnum, beztir i
heimi og mjög svo álíka. „Þess
vegna vildum við standa saman
á pallinum." En auðvitað höfðu
þeir engan rétt á þvi. Matthews
hefði alveg eins getað tosað
hvaða angeludavis sem var upp
á verðlaunapaHinn til sin eins og
Colett. En ósköp voru þeir llt-
ið mannborulegir þarna á paM-
inum, strákagreyin.
Niðurstaða: ef maður treystir
sér ekki til að keppa fyrir fána
sinn og þjóðsöng, þá ber að geta
þess, áð'ur en lagt er af stað að
heiman. Það er otf seinit þeg-
ar komið er upp á verðlauna-
pal'linn. Ég held öMum beri sam-
an um það hér, eftir hörmung-
arnar sem yfir hafa dunið,
að Olympíule kamir séu sizt af
öllu vettvangur pólitískra átaka.
Hugsjón þeirra er eldur, ofar
þessum eilífu vandamálum um
skiptingu veraldargæðanna.
Og nú hafa arabisku hefnd-
arverkamennirnir hótað að slá
aftur. „Arabar hóta nýju blóð-
baði,“ segja blöðin. í einu þeirra
var sýnd mynd af íþróttafólki í
sólbaði í Olympíuþorpinu dag-
inn eftir átökin þar. Afflt var að
færast aftur í fas'tar skorður.
Auðvitað mundi Mfið halda
áfram. En nú var enn hótað að
breyta sólbaðinu í blóðbað. Það
er víst skemmra þar á milli en
margur hyggur.
Blöðin benda á að Iraks-
stjórn hafi lofsungið hefndar-
verkin og einhverjir fleiri í for-
ystusveit Araba. Ég nennti ekki
að lesa það. Hvernig er hægt að
eyða tíma í að lesa þennan þvætt
ing aMan? Og svo hefur út-
varpss'töð skæruliðanna, staðsett
i Kairó auðv tað, ráðizt heiftar-
lega á vestur-þýziku lögregluna
fyrir ofbeldi hennar eins og sagt
er og því hótað að leggja meiri
rækt við hefndarverk í Þýzka-
landi en áður.
Skæruliðarnir eru auðvit-
að æfareiðir yfir því að þeir
höfðu ekki erindi sem erfiði:
Þeir létu allir lífið nema
þrir sem voru handtieknir.
Þeir voru staðnir að svívirðileg-
um glæp: að myrða og drepa
blásaklausa íþróttamenn sem
hafa áreiðanilega aldrei hugsað
um stjórnmál, kannski einhverj-
ir borið í brjósti löngun til að
rétta Palestínu-Aröbum hjálpar
hönd, setja sig í spor þeirra,
skilja þá. Ekki báru þeir
ábyrgð á því, þegar Isra-
elsstjórn handtók á sínum tíma
200 arabíska skæruliða. Nú átti
að taka þessa Israelsmenn gísla
og verzla með lif þeirra. Fá til
baka eitthvað af þessum
200 Aröbum. En það mistókst.
Enginn vafi er á að áætlunin
fór út um þúfur. Blóðsúthelling-
ar urðu meiri en jafnvel skæru-
liðar reiknuðu með. Þeir héidu
enigum gísl. Þeir misstu allt, gísl-
ana, lífið — og samúðina. Það er
því ekki að undra, þótt viðbrögð
þeirra nú séu hótanir, meira blóð.
Israeilsmenn fóru ekki heim
með verðlaunapeninga, held-
ur 11 líkkistur. Sá yngsti hinna
látnu var 18 ára: „Ég hlakka til
að fara til Miinchen,“ hafði
hann sagt nokkrum dögum eða
vikum áður en hann var drep-
inn. Hann var fæddur í Sovét-
ríkjunum, fékk að fara til ísra-
els fyrir nokkrum mánuðum eft-
ir langa og erfiða bið. En hann
þurfti ekki lengi að bíða dauða
síns. „Ég hiakka til að berjast
í Múnchen fyrir mitt rétta föð-
urland," hafði hann sagt. Það
var dýr til'blökkun. Mark Slav-
in varð hatrinu að bráð. Hann
hafði átt verðlauna von í glímu.
En hann féH í glímunni miklu,
langt fyrir aldur fram.
Og Arabarnir? Af myndum að
dæma eins og hveriir aðrir ung-
ir menn. Ég sé þá hérna fyrir
fra-man mig. Þrír ungir menn, nú
fangar. Fyrirlitnir, hataðir. Að-
eins 20—22ja ára. Á myndunum
af þeim sé ég hvork! hatrið né
ofsitækið? Hvernig má vera að
unnt sé að fá þessa ungu menn
til slikra voðaverka? Hvilikur
yfirgengilegur sjúkdómur hlýt-
ur að grassera i löndunum
þarna fyrir botni Miðjarðarhafs.
OJIan og utan við okkar sk'in'ng
eins og margt annað i heiminum,
þótt við þykjumst allt vita og
allt skilja. En förum varlega:
hatur verður ekki út rekið með
nýju hatri.
Lögreglufulltrúinn þýzki sem
talaði við foringja hefndarverka
mannanna grímuklæddu, sagði,
að hann hefði verið hámenntað-
ur maður, talað þýziku re prenn-
andi og að mér skilst stórvel-
gefinn. En illa fór hann með það
sem honium var gefið. Lögreglu-
fulltrúanum datt í hug í samtali
þeirra að ráðast á hann og neyta
aflsmiunar, en þá sagði Arab-
inn, sem aiugjsýnilega hefur haft
eitthvað af eðlishvöt frumskóg-
ardýrsins: „Hvernig er það,
hvernig væri að halda sig við
efnið.“ Eða'eit.flhvað á þá leið.
Svo opnaði hann lófa annarrar
handar og brosti, hann hélt á
handsprengju. Þá kvaðst lög-
reglumaðurinn hafa séð að til
elnskis væri að reyna líkamsafl-
ið. Forimgi Arabanna kom til
Þýzkalands fyrir nokkrum mán
uðum. Hann fékk vinnu við að
reisa íbúðarhúsin í Olympíu-
þorpinu.
Þetta var svo sem nógu vel
undirbú.ð.
Nú halda Gyðingar upp
á nýárið s'trt: 5733 — frá því eitt
hvað gerðist í sögu þeirra. Eln
þeir eru efcki i hátiðarskapi. Það
eru Arabar ekki heldur.
Kannski haida þeir upp á nýár
Gyðinganna með meira blóði,
fleiri tárum. Eiflt er víst: að
stefna Israelsstjórnar er ákveð-
in og einbeitt, að semja ekki
undir ne.num kringumstæðum
við hefndarverkamenn.
Gleðivímam er af Þjóðverjum.
Olympíueldurinn logar þó enn,
leikunum er haMið áfram. Bn nú
eru ekki 80—90% Þjóðverja
lengur með leikunum. Blöð-
in segja að 40% séu andsnúin
Olympiuleikunum og 20% höfðu
ekk gert upp hug sinn. S1 ikt
varð áfaiilið.
Fyrir nokkrum dögum spurðu
aðkomn.r gestir sjáifa sig: er
unnt að taka að sér að halda
Olympíuleika efitir þau afrek í
tækni og skipulagi sem Vestur-
Þjóðverjar hafa unnið? Vesa-
1 mgs Kanadamenn — að þurfa
að keppa við þessi ósköp í Mom-
treai. Nú heyrast slíkar raddir
ekki lengur.
Ef allir þátttakendur lifa af
næstu Olympiuleika og enginn
verður myrtur af öfgamönnum,
verður samanburðurimn hagstæð
ur.
Lífið sjálft er öllum visindum
æðra.